چرا کارگران و کارمندان دنبال شغل دوم و سوم می‌روند؟

افزایش هزینه‌های زندگی، تورم بالا و کاهش قدرت خرید، از جمله مهم‌ترین عوامل سوق دادن افراد به سمت چند شغله بودن است. بسیاری از کارگران و کارمندان با حقوق و دستمزد فعلی خود نمی‌توانند هزینه‌های زندگی را پرداخت کنند و برای جبران این کمبود، به دنبال منابع درآمدی بیشتر می‌گردند. گاهی موارد، حقوق و دستمزد پرداختی به کارگران و کارمندان ناکافی است و آنها را مجبور به جستجوی شغل دوم و سوم می‌کند. از طرف دیگر ممکن است ناپایداری شرایط اقتصادی و ترس از دست دادن شغل، باعث شود برخی افراد به دنبال شغل دوم و سوم باشند تا در صورت از دست دادن شغل اصلی، منبع درآمد دیگری داشته باشند. گروهی دیگر نیز برای رسیدن به اهداف مالی خود مانند خرید خانه، ماشین یا تحصیل فرزندان، به دنبال شغل دوم و سوم می‌گردند یا ریسک ورود به بازار‌هایی مانند ارز دیجیتال، بورس و دلالی را به جان می‌خرند شاید بخت و اقبال همراهشان بود.

افزایش هزینه‌ خانوار

مخارج خانوار ایرانی در سال ۱۴۰۱، ماهی ۱۱ میلیون و ۴۲۹ هزار تومان بود. مرکز آمار در آن گزارش که آخرین گزارش رسمی از دخل و خرج خانوار ایرانی است، متوسط درآمد خانوار را ۱۳ میلیون و ۹۱۳ هزار تومان اعلام کرد. 

دو سال گذشته و مرکز آمار باید در مرداد امسال گزارش خود را به‌روزرسانی می‌کرد تا بدانیم در سال ۱۴۰۲ وضعیت زندگی ایرانی‌ها چطور بوده، اما به هر دلیلی فعلا این گزارش در دسترس نیست؛ بنابراین خودمان محاسبات را با توجه به تورم ۴۱ درصدی سال ۱۴۰۲ و تورم سال ۱۴۰۳ که تا اینجا ۳۲ درصد اعلام شده، به روزرسانی می‌کنیم.

متوسط هزینه خانوار در سال ۱۳۹۷، سه میلیون و ۲۷۷ هزار تومان بوده است. این رقم در سال‌های بعد به ترتیب به سه میلیون و ۹۵۳ هزار تومان (۱۳۹۸)، پنج میلیون و ۱۷۸ هزار تومان (۱۳۹۹)، هفت میلیون و ۷۰۸ هزار تومان (۱۴۰۰) و در سال ۱۴۰۱ تا ۱۱ میلیون و ۴۲۹ هزار تومان افزایش پیدا کرد.

سال ۱۴۰۲ را با تورم حدود ۴۱ درصد پشت سر گذاشتیم و تورم سالیانه سال ۱۴۰۳ تا الان معادل ۳۲ درصد برآورد شده است. به این ترتیب متوسط هزینه خانوار سال ۱۴۰۲ در حالت خوشبینانه به ۱۶ میلیون و ۱۱۵ هزار تومان می‌رسد و امسال هزینه زندگی به طور متوسط ماهی ۲۱ میلیون و ۲۷۲ هزار تومان برآورد می‌شود.

درآمد خانوار هم در تمام سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است. شش سال پیش هر خانوار به طور متوسط ماهی سه میلیون و ۶۳۴ هزار تومان درآمد داشت. این رقم در سال‌های بعد به ترتیب به چهار میلیون و ۵۰۸ هزار تومان (۱۳۹۸)، شش میلیون و ۲۲۳ هزار تومان (۱۳۹۹)، ۹ میلیون و ۳۶۸ هزار تومان (۱۴۰۰)، ۱۳ میلیون و ۹۱۳ هزار تومان (۱۴۰۱) افزایش پیدا کرد.

متوسط درآمد خانوار با توجه به روند تورم در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ می‌تواند به ترتیب تا ۱۸ میلیون و ۹۱۰ هزار تومان (۱۴۰۲) و ۲۴ میلیون و ۹۶۰ هزار تومان (۱۴۰۳) افزایش پیدا کرده باشد.

مقایسه متوسط هزینه و درآمد ایرانی‌ها در شش سال گذشته

غیرخوراکی‌ها معمولا ۷۰ تا ۸۰ درصد کل هزینه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد و سهم هزینه خوراکی به ۲۰ تا ۳۰ درصد می‌رسد

هزینه مسکن و اجاره‌نشینی

قیمت مسکن از مرداد ۱۴۰۳ به بعد اعلام نشده با این حال بر اساس نرخ‌های اعلامی آگهی‌های آنلاین، می‌توان متوسط قیمت هر مترمربع مسکن را حدود ۱۱۷ میلیون تومان در نظر گرفت.

قیمت خانه ۸۰ متری با در نظر گرفتن متوسط قیمت ۱۱۷ میلیون تومان، حدودا ۹ تا ۱۰ میلیون تومان می‌شود. در غیاب آمار رسمی همچنین، اجاره مسکن در تهران را معادل متری ۴۰۰ هزار تومان در نظر می‌گیرند. این یعنی مستاجر واحدی ۸۰ متری، بدون احتساب پول پیش باید ماهی ۳۲ میلیون اجاره بپردازد یا توانایی پرداخت رقمی معادل یک میلیارد و ۶۶ میلیون تومان رهن کامل را داشته باشد.

مستاجران تهرانی، راه‌حل میانه ۵۳۳ میلیون پول پیش و ماهی ۱۶ میلیون تومان اجاره را هم می‌پسندند. متوسط اجاره هر مترمربع واحد مسکونی در کلانشهر‌های کرج، شیراز، اصفهان، به ترتیب ۲۲۹ هزار تومان، ۲۱۴ هزار تومان و ۲۰۰ هزار تومان است و در مشهد و تبریز مستاجران باید برای هر مترمربع واحد مسکونی ۱۷۰ هزار تومان و ۱۶۰ هزار تومان اجاره بدهند. جدول زیر با کمک فرمول تبدیل رهن به اجاره نشان می‌دهد، مستاجران با داشتن پول پیش، در هر کدام از این شهر‌ها بابت خانه ۸۰ متری، باید چقدر اجاره بپردازند.

جدول رقم اجاره در شش کلانشهر ایران

هزینه خورد و خوراک خانوار

هزینه خانوار از منظر مرکز آمار به دو بخش خوارکی و غیرخوراکی تقسیم می‌شود. مسکن را در دسته غیرخوراکی‌ها قرار می‌دهند و با مواردی مثل پوشاک و آموزش جمع می‌بندند. غیرخوراکی‌ها معمولا ۷۰ تا ۸۰ درصد کل هزینه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد و سهم هزینه خوراکی به ۲۰ تا ۳۰ درصد می‌رسد.

هزینه خوارکی خانوار سال ۱۳۹۷، به طور متوسط ماهی ۷۸۷ هزار و ۵۴۱ تومان بوده که در سال بعد به ۹۷۹ هزار و ۴۰۸ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند. سال بعد به یک میلیون و ۳۴۲ هزار و ۴۵۰ تومان و سال ۱۴۰۰ به دو میلیون و ۵۴ هزار و ۴۷۵ تومان افزایش پیدا می‌کند.

هزینه خوراکی سال ۱۴۰۱، طبق گزارش رسمی مرکز آمار به ماهی سه میلیون و ۱۴۰ هزار تومان رسیده است. دقیقا همان‌جایی که روایت رسمی متوقف شده و برای تخمین اعداد در سال‌های بعد باید دست به دامن ماشین حساب و تخمین بر اساس تورم شویم. 

متوسط هزینه خوراکی با احتساب تورم ۴۱ درصد سال ۱۴۰۲ را ماهی چهار میلیون و ۴۲۸ هزار تومان و در سال ۱۴۰۳، با احتساب تورم ۳۲ درصدی، پنج میلیون و ۸۴۴ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر بگیریم. سهم هزینه غیرخوراکی از کل هزینه‌ها، در این سال‌ها به ترتیب تا ۱۱ میلیون و ۶۸۷ هزار تومان و ۱۵ میلیون و ۴۳۷ هزار تومان بالا می‌رود. جدول زیر نشان می‌دهد به چه دلیل بعضی از کارمندان و کارگران دنبال شغل دوم و سوم می‌رود و چرا دسته‌ای دیگر خطر را به جان می‌خرند تا از محل بازار‌های پرریسک مثل ارز دیجیتال، ارز و طلا درآمد بیشتری کسب کنند.

جدول مقایسه هزینه و درآمد خانوار