تورم واقعی در ایران چند است؟

تورم واقعی چند درصد است؟ مرکز آمار ایران در روزهای گذشته پس از توقف دو ماهه، نرخ تورم اسفند ماه را ۴۵.۸ درصد اعلام کرد؛ این در شرایطی است که نرخ تورم نقطه به نقطه ۴.۷ درصد اعلام شده است.

اما اعلام نرخ تورم اسفندماه در حالی بوده که مرکز آمار در اقدامی عجیب، سال پایه محاسبه تورم را نه در ابتدای سال ۱۴۰۱، بلکه در پایان سال، یعنی اسفندماه ۱۴۰۱ از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ تغییر داده است؛ تغییری که بلافاصله اثر خود را روی نرخ تورم اسفند گذاشته و به باور تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی، نرخ تورم اسفند را به شدت تغییر داده و پایین آورده است.

بنا به گزارش مرکز آمار، نرخ تورم بهمن‌ماه ۱۴۰۱ در حدود ۴۷.۷ درصد بوده و این در شرایطی است که نرخ تورم نقطه به نقطه ۵۳.۴ درصد اعلام شده است. این نرخ تورم براساس سال پایه ۱۳۹۵ محاسبه شده است. با توجه به همین نرخ، کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی، در صورتی که نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ۱۴۰۱ در همین محدوده ۵۳ درصد و براساس سال پایه ۱۳۹۵ باشد، تورم واقعی باید بالای ۵۰ درصد است. این یعنی رکورد نرخ تورم سال ۱۳۷۴ که ۴۹.۴ درصد بوده، شکسته می‌شده است.

به اعتقاد کارشناسان، هیچ‌گاه فاصله سالی که نرخ تورم را مقایسه می‌کنند، تا این حد نزدیک نبوده است و هیچ‌گاه نیز در پایان سال تغییر سال پایه محاسبه نرخ تورم اتفاق نمی‌افتاده است.

سیامک قاسمی، کارشناس اقتصادی چندی پیش با انتقاد نسبت به تاخیر در انتشار آمار تورم، در یادداشتی در فضای مجازی نوشته بود: بیماری را تصور کنید که در تب می‌سوزد و تنها درمانی که به ذهن پزشک‌اش می‌رسد، آن است که تب‌سنج را پنهان کند. این دقیقا اقتصاد ایران است. رشد قیمت مسکن و اجاره مسکن و تورم عمومی به بالاترین حد تاریخی رسیده است و دولت رییسی فقط انتشار ماهانه تورم مسکن و تورم عمومی را متوقف کرده است.

با اعداد نمی‌شود بازی کرد

در همین رابطه، مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی در واکنش به تغییر سال پایه محاسبه تورم از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰، می‌گوید: سال پایه را در اقتصاد را سالی در نظر می‌گیرند که اقتصاد، کمترین نوسان را داشته باشد. برای مثال، هیچ‌گاه ما سال ۱۳۶۷ را سال پایه نمی‌گیریم، چون سالی بوده که حدود ۵۰ درصد بودجه دولت کسری بوده است. حالا اگر بخواهیم سیاسی برخورد کنیم، بحث دیگری است.

وی می‌افزاید: بر این اساس، سال پایه براساس اصول و مفاهیم اقتصادی، سالی است که اقتصاد کمترین نوسان را داشته باشد. این در حالی است که سال ۱۴۰۰، سالی بوده که بودجه دولت با کسری روبه‌رو بوده و اگر هم می‌خواهند مقایسه‌ای داشته باشند، این مقایسه باید علمی باشد.

این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: با اعداد که نمی‌شود بازی کرد. مثالی می‌زنم. در سالی که دولت سیزدهم روی کار آمد، نرخ دلار در بازار آزاد ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان بود، اما قیمت دلار هم‌اکنون بالای ۵۲ هزار تومان است. قیمت بهترین برنج کیلویی ۳۰ هزار تومان بوده، اما این عدد هم‌اکنون در سفره خانوار ۱۳۰ هزار تومان شده است. روغن ۵ کیلویی ۵۰ هزار تومان بوده، اما این روغن بالای ۳۵۰ هزار تومان است. سکه ۱۲ میلیون تومان بوده که الان ۳۲ میلیون تومان شده است. حالا تغییرات قیمت خودرو و طلا و سکه بماند.

پازوکی عنوان می‌کند: دولت باید سعی کند که شفافیت را به اقتصاد ایران بازگرداند؛ نه آمارسازی کند. در فروردین ۱۴۰۱ قیمت دلار در بازار آزاد ۲۷ هزار و ۵۰۰ تومان بوده که آخر سال این عدد دو برابر شده است. یعنی ارزش پول ملی دو برابر کم شده است.

وی با تاکید بر این‌که با عددسازی که نمی‌شود با مردم صحبت کرد، تصریح می‌کند: مردم و جامعه شرایط را می‌بینند و سبد مصرفی خانوارها همه چیز را نشان می‌دهد.

رکورد نرخ تورم شکسته شد؟

این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که اگر نرخ تورم واقعی را حساب کنیم، رکورد نرخ تورم ۱۳۷۴شکسته می‌شده است، می‌گوید: در سال ۱۳۷۴ به دلیل بحران بدهی‌های خارجی که در اقتصاد ایران در دولت هاشمی پیش آمد، نرخ تورم بالای ۴۹ درصد شد، اما قطعا در سال گذشته نرخ تورم بیشتر بوده است. اما آمدند مبنا را عوض کردند. این در حالی است که این‌گونه مشکل حل نمی‌شود.

پازوکی می‌افزاید: تورم ۱۴۰۱ با تورم ۱۴۰۰ قابل مقایسه است و قطعا بیشتر است. یعنی سبد هزینه‌های خانوار مشخص است. شما به وضعیت بازار مسکن دقت کنید. در بازار مسکن چه اتفاقی افتاده است؟ دولت نه مسکن تولید کرده و نه ارزش پول ملی را بالا برده است.

وی تصریح می‌کند: تنها کالایی که تاکنون دولت جرات نکرده افزایش دهد، قیمت انرژی بوده که ارزان است. در زمان دولت هاشمی، قیمت نهاده‌های انرژی سالی ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کرد، اما الان قیمت انرژی در برابر نرخ تورم، ارزشش سالانه کاهش پیدا می‌کند.

این کارشناس عنوان می‌کند: قیمت انرژی در ایران، پایین‌ترین نرخ در جهان است. یعنی دولت رانت می‌دهد که محیط‌زیست و هوا آلوده شود. سوال من این است که وقتی سالانه حقوق ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند، چرا قیمت انرژی ۲۰ درصد بالا نمی‌رود؟ سوال من این است که چرا قیمت بنزین کاهش پیدا کرده است؟

پازوکی متذکر می‌شود: الان قیمت بنزین یک پنجم آب است. در اقتصاد ما باید از قیمت‌های نسبی تبعیت کنیم. در ژاپن، شما ۳۰ لیتر بنزین که بزنید، با پول آن می‌توانید ۳ پرس غذا بخورید. یعنی نسبت قیمت بنزین به غذا یک به ۳ است. اما در ایران وقتی باک خودرو خود را با ۳۰ لیتر بنزین پر می‌کنید، یک پرس غذا هم نمی‌توانید بگیرید. در حال حاضر میلیون‌ها لیتر بنزین قاچاق می‌شود.

وی با بیان این‌که ما تصمیمات ملی نمی‌گیریم، بیان می‌کند: البته من به شدت با شوک‌درمانی در اقتصاد ایران مخالف هستم، اما می‌گویم وقتی سالانه حقوق بالا می‌رود، بنزین را هم باید سالانه به همان نسبت گران می‌کردیم.

نرخ تورم بالای ۵۰ درصد است

این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که مردم آمار تورم را حس می‌کنند، می‌گوید: مردم تورم را با پوست و گوشت حس می‌کنند. حالا می‌خواهند بگویند نرخ تورم ۱۴۰۱ از ۱۴۰۰ پایین‌تر آمده است؟ در همین رابطه با فروردین امسال نگاه کنید که چقدر قیمت حمل‌ونقل و اجاره‌بها چقدر افزایش پیدا کرده است یا قیمت لبنیات و یا میوه چقدر بالا رفته است. مردم این تغییرات قیمت‌ها را می‌بینند.

پازوکی می‌افزاید: در حاضر به دلیل قیمت اجاره، خیلی از کسانی که در مناطق جنوبی تهران زندگی می‌کردند، به حاشیه تهران مهاجرت می‌کنند. در حال حاضر هزینه‌های خانوار به شدت افزایش پیدا کرده است.

وی با بیان این‌که نرخ تورم اسفند پارسال بالای ۵۰ درصد بوده است عنوان می‌کند: سوال من این است که همیشه مرکز آمار دو روز از ماه که می‌گذشت، نرخ تورم را اعلام می‌کرد، اما این بار وقفه دو ماهه داشته است. با عدد نمی‌شود بازی کرد.