دولت الکترونیک می‌تواند راه حل خوبی برای کم کردن مدت سربازی باشد

تعریف خودتان را از سربازی و سربازی اجباری بگویید

خطیب دماوندی: تاریخچه سربازی اجباری به دوران رضاشاه برمی‌گردد؛ البته خیلی از رویه‌ها و قوانین تجاری و مدنی از زمان پهلوی تا الان ادامه دارد؛ بنابراین بحث سربازی در ایران بر می‌گردد به آن دوران و مسئله جدیدی نیست، اما مسئله این است که درباب سربازی هیچ فکت و رفرنس قوی‌ای در قوانین بالادستی کشور نداریم.

چند اصل قانون اساسی در رابطه با سربازی را بررسی کرده ام که عنوان می‌کنم. بند چهارم اصل ۴۳ قانون اساسی تصریح می‌کند به آزادی در انتخاب شغل و عدم اجبار افراد در به انجام یک کار معین و بهره کشی از دیگری. در سربازی اجباری، چون در محیط قانونی هم هست و آیین نامه‌ها به گونه‌ای تصویب می‌شود که افراد آزادی عمل ندارند و خود نظام وظیفه مشخص می‌کند که کجا خدمت کنند و چه کاری کنند. در این حالت بحث اقامت اجباری و کار اجباری برای افراد ایجاد می‌شود. در واقع سربازی اجباری نوعی مفهوم انتزاعی است و کار اجباری و اقامت اجباری از آن‌گرفته شده. در دوران نظام وظیفه اینکه سرباز در کدام شهر خدمت کند و فعالیتی که انجام می‌دهد را مجبور است بپذیرد.

باتوجه به این بحثی که در قانون اساسی مطرح شده در نگاه اول متوجه این موضوع می‌شویم که سربازی فعلی با قانون اساسی ما مغایرت دارد و این را صریح باید گفت. جدای از این اصل قانون اساسی اصل ۲۸ نیز از اینکه افراد حق دارند شغلی که به آن مایل هستند را برگزینند سخن می‌گویند، پس با وجو این قانون مسئله علاقه و تصمیم فرد در این اصل آمده پس بنابراین سربازی اجباری با این بخش از قانون اساسی نیز مغایرت دارد.

همچنین در اصل سی و سوم قانون اساسی به این موضوع به صراحت اشاره شده است که هیچ کس نمی‌تواند کسی را مجبور به اقامت اجباری کند و با توجه به این اصل هم مجدد می‌بینیم که قانون اساسی با اقامت اجباری مخالفت دارد پس با این نوع از سربازی اجباری قانون صراحتا مغایرت دارد.

از نظر شما آورده سربازی برای افراد چیست؟
خطیب دماوندی: متاسفانه سربازی تبدیل به یک‌پرورشگاه شده به قول یکی از دوستان که فرد به آن وارد می‌شود و بدون هیچگونه آورده‌ای خارج می‌شود. سابق بر ابن در دهه ۶۰ و ۷۰ امکانات در حد الان نبود و خیلی‌ها تحصیلات آکادمیک نداشتند و در فضای فرهنگی و فراکشوری و مجازی چندان درگیر نبودند و به صورت صفر کیلومتر به پادگان می‌رفتند و فضای آنجا برایشان جذابیت نسبی داشت؛ اما مسئله اینجاست که امروز همان جذابیت نیز وجود ندارد و سربازی‌ای که در کشور ما وجود دارد عملا هیچگونه مهارت آموزی‌ برای سربازان نداشته است.

تخصص گرایی در جمهوری اسلامی مغفول وارد شده و در واقع به سرباز مانند نیرویی نگاه می‌شود که هرچه کار تلمبار شده باقی مانده است را او باید انجام بدهد. متاسفانه در تخصص گرایی سربازان کشور ما غفلت شده و هدفمند نیستند و از تخصص سرابازان استفاده نمی‌شود و به اینکه فرد سرباز چه رشته‌ای خوانده و چه مهارتی دارد توجه نمی‌شود و تقریبا نگاهی که به او می‌شود، نگاهی است که صرفا گویی از او کار بکشند و خیلی وقت‌ها نیروی متخصص ما باید زمین تمیز کند و چای ببرد و کار‌هایی از این قبیل انجام بدهد؛ در حالیکه مثلا سرباز دانشجوی مقطع دکتری است صرفا کار آبدارخانه را از او می‌خواهند و در واقع هیچ فلسفه و منطقی پشت این کار نیست و در واقع نوعی هدر رفت نیروی جوان، با انگیزه و متخصص کشور است.

سابق بر این نوعی رفتار مبنی بر خرید خدمت انجام‌می‌شد که شامل افراد پردرآمد جامعه می‌شد و اینجا نوعی تبعیض بین ثروتمندان و افراد کم درآمد ایجاد می‌شد و جالبتر اینکه هرچه مدرک دانشگاهی افراد بالاتر می‌رفت قیمت خرید خدمت سربازی بالاتر می‌رفت و اینکه هرچه تجربه بیشتری داشته باشی باید بیشتر پول دهی یک نوع توهین محسوب می‌شود.

در حال حاضر مسئله سربازی در کشور ما به استخوان لای زخم تبدیل شده و قابل حذف نیست. ما با طیف گسترده‌ای از جوانان مواجهیم که به سربازی می رفتند از قدیم تا الان و نمی‌شود سربازی را حذف کرد، اما می‌شود آن را متعادل کرد. اخیرا این مصوبه افزایش زمان سربازی که واکنش‌های زیادی هم داشت دلیلش هنوز مشخص نشده است؛ درحالی که همین افزایش طول سربازی به بحران جمعیت دامن می‌زند. اینکه زک جوان بهترین زمان از زندگی خودش را صرف سربازی می‌کند و تازه بعد از خدمت سربازی باید دنبال کار باشد و بعد هم برود سراغ ازدواج، این وقفه طولانی و عقب افتادن ازدواج و کار نقش موثری در تحدید جمعیت و ... دارد.

پیشنهاد و راهکارهایی که برای جایگزینی سیستم قدیم سربازی دارید، چیست؟

خطیب دماوندی: بحث دولت اکترونیک را ما داریم که رهبری از سال ۸۰ به آن تاکید کرده اند که باعث کوچک سازی بوروکراتیک اداری و فساد اداری و ... می‌شود. اینکه تعداد زیادی سرباز برای جابه جا کردن کاغذ از این اتاق به این اتاق به کارگرفته می‌شود در تقابل با آن دولت الکترونیک قرار دارد، همین دولت اکترونیک اگر روی کار بیاید حجم سربازان و نیروی انسانی کمتری به کار گرفته می‌شود، هزینه کمتری پرداخت می‌شود و بنابراین یکی از مبانی اصلاح فرم سربازی پرداختن به دولت الکترونیک به صورت ویژه است. وقتی دولت الکترونیک شود دیگر نیازی به سرباز برای جابه جایی چای و برگه و ... نیست. آنوقت می‌شود سربازها را برای کارکردهای تخصصی نظام فعالیت کنند.

پیش بینی شما از ادامه سربازی به این شکل چیست؟

خطیب دماوندی: شرایط سربازی روز به روز، ماه به ماه و سال به سال در حال مشکلتر شدن است و امروز به ۲۴ماه رسیده است و معلوم نیست در آینده چقدر بیشتر بشود. آنچه واضح است تعداد کم سربازان است و نیاز به نیرو، اما معایبی وجود دارد؛ مثل مسئله ازدواج، برای مثال یک دختر پسر همسن از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند و پسر مجبور است به سربازی برود و دوسال در سربازی باشد دختر این دوسال را به ادامه تحصیل می‌پردازد و پسر بعد از اتمام خدمت نتوانسته تحصیلات تکمیلی را ادامه بدهد و برای ازدواج با دختری که از او تحصیلاتش بیشتر است به مشکل می‌خورد. مسئله دیگر این است که به دلیل وقفه طولانی بین دانشگاه، بازگشت دوباره به محیط دانشگاه برایشان دشوار می‌شود و ممکن است دیگر به ادامه تحصیل در مقطع ارشد یا دکترا نپردازد.بحث دیگر شغل است.

دانشجو وقتی فارغ التحصیل می‌شود برای پذیرش شغل آماده است و دانش و مهارت لازم را دارد؛ اما این فاصله زمانی دوساله باعث می‌شود که فرصت شغلی مطلوب خود را از دست بدهد. باید به این موضوع واقف باشیم که اگر هدف از سربازی آموزش نظامی است این موضوع طی ۳ یا ۶ماه هم انجام شدنی است و نیاز به ۲۴ماه ندارد و متاسفانه این مدت زمان زیاد منطق روشنی ندارد و هنوز دلیل آن مشخص نیست. آنچه که مشخص است نیاز به نیروی انسانی‌ای که آموزش نظامی دیده باشد فقط با این روش شدنی نیست، بلکه می شود با راه هایی از طریق کاهش دوران خدمت و افزایش بهره وری و کیفیت سربازی همین نیروی انسانی نظامی را برای کشور تربیت کرد.