راهکارهای پرورش مسئولیت پذیری

مسئولیت پذیری نوعی مهارت شخصی است و هیچ کس از ابتدای تولد با مسئولیت یا بی‌مسئولیت به دنیا نمی‌آید؛ بلکه در مسیر رشد و کسب تجارب به واسطه اعضای خانواده، دوستان، مدرسه و... به مرور پرورش می‌یابد و نیازمند آموزش و تمرین است. عدم مسئولیت پذیری در طول زندگی می‌تواند منجر به مشکلات زیادی شود. برای مثال بسیاری از طلاق‌ها به واسطه نبود همین خصلت اتفاق می‌افتند. به همین خاطر بسیاری از والدین بسیار بر این ویژگی تأکید می‌کنند تا بتوانند از همان ابتدا مسئولیت پذیری کودک خود را به درستی پروش دهند. با آگاهی از راه‌های افزایش روحیه مسئولیت پذیری می‌توانید این ویژگی را در خود تقویت نمایید.

مسئولیت پذیری چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
مسئولیت پذیری یکی از مهارت‌های زندگی به معنای تعهد در انجام کارها و پذیرش پیامدها و نتایج آن است. افراد مسئولیت پذیر معمولاً از دید دیگران به عنوان افرادی قابل اعتماد و بالغ شناخته می‌شوند. همان طور که گفته شد این ویژگی یک مهارت قابل یادگیری است و به مرور زمان و بر اساس تجربیات و آموزش‌های خانواده و محیط در انسان به وجود می‌آید. البته ممکن است افراد با وجود تجارب مشابه در زندگی بازهم میزان مسئولیت پذیری متفاوتی داشته باشند؛ چرا که در نهایت این خود فرد است که انتخاب می‌کند چه خصلت‌هایی را در پیش بگیرد. در نهایت برای کسب این مهارت، تمرین‌های مشخصی وجود دارد که لازم است منظم و صبورانه انجام شود.

فواید وجود مسئولیت پذیری در افراد
شخص مسئولیت پذیر معمولاً در جنبه‌های مختلف زندگی‌اش بهتر از دیگران عمل می‌کند. او انتخاب‌های زندگی خود را گردن دیگران نمی‌اندازد، از پیامدهای انتخابش تجربه کسب می‌کند و برای رسیدن به اهدافش از آن‌ها استفاده می‌نماید. فرد مسئولیت پذیر با چنین روحیه‌ای کمتر در روابط خود با دیگران دچار مشکل می‌شود. هم‌چنین این ویژگی از جمله فاکتورهای بسیار مثبت برای ازدواج محسوب می‌شود؛ چرا که طبق تحقیقات افراد مسئولیت پذیر در زندگی مشترک خود نیز موفق‌تر عمل می‌کنند و کمتر دچار افسردگی و استرس نیز می‌شوند.

راهکارهای افزایش مسئولیت پذیری
برای اینکه بتوانید میزان مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهید به نکات زیر توجه نمایید:

1. افزایش مسئولیت پذیری/ بهانه آوردن را کنار بگذارید
بسیاری از افراد هنگامی که در انجام کارهایشان سهل انگاری می‌کنند، با بهانه‌های مختلف شرایط را توجیه می‌کنند. اما این مسئله را در نظر بگیرید که مسئولیت پذیری به معنای پذیرفتن پیامدهای اعمال و تعهد در قبال آن‌هاست. در نتیجه تا زمانی که شما برای انجام ندادن کارها دیگران را مقصر بدانید یا بهانه‌های مختلفی بیاورید این ویژگی در شما بهبود نمی‌یابد.

به همین خاطر بهتر است قبل از به عهده گرفتن هر کاری ببینید که چقدر در آن زمینه توانایی و مهارت دارید. نپذیرفتن مسئولیت به دلیل نداشتن توانایی در انجام آن، بسیار معقول‌تر از پذیرفتن و اهمال کاری و سهل انگاری در آن است.

2. از برنامه منظمی پیروی کنید
داشتن یک برنامه منظم که متناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌هایتان باشد در افزایش مسئولیت پذیری کمک بسیاری به شما خواهد کرد. توجه داشته باشید که زمان بندی درست یکی از ویژگی‌های مهم در برنامه‌ریزی است. برای اهدافی که در نظر دارید زمان مشخصی را تعیین کنید تا در دام اهمال کاری و به تعویق انداختن کارها گرفتار نشوید.

3. گاهی اوقات لازم است "نه" بگویید
مهارت جرات ورزی یا نه گفتن بیش از آنکه فکر می‌کنید در میزان مسئولیت پذیری شما تأثیر می‌گذارد. ممکن است بسیار برایتان پیش آمده باشد که شخصی درخواست نا به جایی از شما بکند و به دلیل ناتوانی در نه گفتن آن را پذیرفته باشید. در نهایت با ناتوانی در انجام آن کار دچار خود سرزنشی می‌شوید و احتمال دارد دیگران نیز به خاطر عدم مسئولیت شما را شماتت کنند. در نتیجه اگر شما از ابتدا با مهارت جرات ورزی و نه گفتن صحیح آشنا باشید، دیگر با این عواقب رو به رو نخواهید شد.

4. همدلی را در خود یا فرزندتان تقویت کنید
همدلی به این معناست که شما بتوانید از دید فرد دیگری به اتفاقات پیرامون نگاه کنید و احساسات و هیجانات او را درک نمایید. همدلی به شما کمک می‌کند تا ببینید کارهایی که انجام می‌دهید چه تأثیری بر دیگران می‌گذارد. در صورتی که بتوانید این احساسات را درک کنید، پذیرفتن عواقب رفتارهایتان آسان‌تر می‌شود. پرورش همدلی لازم است که از همان کودکی آغاز شود.

وقتی فرزندتان با کودکی بدرفتاری می‌کند بدون سرزنش یا بدرفتاری او را با احساسات فرد مقابل آشنا کنید. مثلا بگویید: فکر می‌کنی او الآن چه احساسی دارد؟ این کار به او کمک می‌کند تا یاد بگیرد هر رفتاری که انجام می‌دهد بر دیگران نیز تأثیر می‌گذارد. اگر فرزندتان در این زمینه مشکلات و چالش‌های زیادی را تجربه می‌کند، مراجعه به مراکز روانشناسی کودک و دریافت مشاوره کودک می‌تواند کمک بسزایی در پرورش همدلی و تقویت هوش هیجانی فرزندتان به شما بکند.

5. افزایش مسئولیت پذیری/ اهمال کاری را کنار بگذارید
یکی از موانع جدی بر سر راه مسئولیت پذیری اهمال کاری یا همان به تعویق انداختن امور است. برای اینکه بتوانید بر این مانع غلبه کنید در اولین قدم لازم است که زمان بندی مشخصی برای خود تنظیم نمایید. در این زمان بندی مشخص کنید چه ساعاتی از روز را بیهوده هدر می‌دهید. اگر زمان انجام همه کارها را روی کاغذ بنویسید متوجه خواهید شد که چقدر زمان از دست رفته دارید که با انجام کارهایی نظیر گشتن در اینترنت و صفحات مجازی پر می‌شود. برای اینکه بتوانید از زمانتان بهتر استفاده کنید، استفاده از اینترنت را محدود کرده و ساعات مشخصی را برای آن در نظر بگیرید.

6. از اشتباه کردن نترسید
کسب تجربه به شما کمک می‌کند تا مسئولیت پذیری خود را افزایش دهید. اما تجربه به دست نمی‌آید مگر با اشتباه کردن. پس از اشتباه نترسید اما از آن‌ها درس بگیرید و تلاش کنید که در موقعیت‌های دیگر آن را تکرار نکنید. اینگونه می‌توانید مسئولیت پذیری‌تان را افزایش دهید.

7. ثابت قدم باشید
ثابت قدم بودن از مهم‌ترین اصول مسئولیت پذیری است. در این راه مهم نیست که مسئولیت شما چه قدر بزرگ یا کوچک باشد، مهم این است که آن کار را با تعهد کامل انجام دهید.

افزایش مسئولیت پذیری؛ سخن پایانی
تمام مواردی که در بالا برای گفته شد راهکارهایی عمومی برای پرورش و افزایش مسئولیت پذیری محسوب می‌شوند. اگر با انجام این کارها بازهم در انجام مسئولیت‌های خود دچار مشکل می‌شوید، ترجیحاً به مشاوره روانشناسی مراجعه کنید. چرا که احتمال دارد این مشکل از مشکلات جدی‌تری نشات بگیرد. برای مثال بسیاری از افرادی که مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند به دلیل تجربه اضطراب بالا نمی‌توانند وظایفشان را انجام دهند یا مبتلایان به افسردگی به دلیل کمبود انرژی کافی از پس وظایف خود بر نمی‌آیند. در نتیجه مراجعه به روانشناس به شما کمک خواهد کرد تا با ارزیابی روانی دقیق ریشه مشکل خود را پیدا کرده و آن را به درستی حل و فصل نمایید.

منبع: هنر زندگی

46