منابع غذایی حاوی ید | این افراد بیشتر در معرض خطر کمبود ید قرار دارند

از آنجایی که غده تیروئید تنها ۲/۰ درصد وزن بدن انسان را تشکیل می‌دهد، بنابراین این مقدار ید باید به صورت فشرده در غده مذکور جای گرفته باشد. غده تیروئید که در جلو گردن قرار دارد، مسئول ساخت هورمون حاوی ید به نام «تیروکسین» است. نقش ید در بدن انسان بسیار حیاتی است که در این مقاله بیشتر برای شما توضیح می‌دهیم.

منابع غذایی حاوی ید

 جلبک دریایی (Seaweed) بیشتر از هر ماده غذایی دیگری دارای ید است، به طوری که یک گرم از آن می‌تواند بیش از چندین برابر نیاز روزانه انسان را برآورده سازد. از دیگر منابع غنی ید می‌توان به ترتیب از ماهی کاد (Cod)، ماست ساده (plain)، شیر، پنیر، تخم مرغ، میگو و سایر غذاهای دریایی نام برد.

منابع گیاهی دارای مقادیر کمتری ید هستند. به علت اهمیت ید در رژیم غذایی، این ماده نه تنها به نمک طعام افزوده می‌شود (نمک ید دار)، بلکه به مواد غذایی دیگری مانند نان، ماکارونی و سریال صبحانه نیز اضافه می‌شود. بیشتر ید اضافی موجود در رژیم روزانه، در غده تیروئید ذخیره می‌شود. در صورت عدم دریافت ید کافی، این ذخیره می‌تواند تا چندین ماه نیاز بدن را تأمین نماید، ولی پس از آن علائم کمبود ید ظاهر می‌شوند.

میزان ید مورد نیاز روزانه

 این نیاز بر اساس سن متفاوت است، ولی به طور کلی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم متغیر است. نیاز هر دو جنس به ید یکسان است، ولی نیاز زنان در زمان حاملگی حدود ۲۲۰ میکروگرم و در زمان شیردهی بیشتر و در حدود ۲۹۰ میکروگرم در روز است. اغلب افراد در ایالات متحده، مقادیر کافی ید را در رژیم روزانه خود دریافت می‌کنند و در نتیجه نیازی به دریافت ترکیبات مکمل ندارند. برای دریافت ید مورد نیاز روزانه تنها کافی است ترکیبی از منابع غذایی ذکرشده در بالا را به صورت روزانه مصرف کرد.

نقش ید در بدن انسان

این عنصر در ساختمان هورمون‌های تیروئید به کار می‌رود. به این ترتیب اعمال مهمی را در بدن ایفا می‌کند. به طور مثال، ید در سلامت سیستم عصبی نقش دارد و کمبودش سبب اختلال در سیستم عصبی می‌شود. اگر کمبود ید تا زمانی که سیستم عصبی کامل نشده، وجود داشته باشد، کودک دچار عقب ماندگی ذهنی می‌شود؛ ولی اگر بعد از تکامل سیستم عصبی، کمبود ید ایجاد شود، اختلال کمتر است. چنانچه بین ۶ تا ۱۲ ماهگی نوزاد دچار کمبود ید باشد و به آن رسیدگی شود، اختلال برطرف می‌شود. اما اگر در دوران جنینی، کمبود ید ایجاد شده باشد، قابل جبران نیست. دیگر اینکه هورمون‌های تیروئیدی برای فعالیت طبیعی هورمون رشد مورد نیاز هستند. رشد استخوان‌ها و دندان‌ها در کمبود ید مختل می‌شود.

هورمون‌های تیروئید نسبت سوخت و ساز بدن، مصرف اکسیژن و تولید محصول حرارتی (دی اکسید کربن) را افزایش می‌دهند و در واقع سبب تحریک متابولیسم می‌شوند. به‌همین علت است که افراد دچار پرکاری تیروئید، دارای دمای بدن بالا بوده و بسیار لاغر می‌شوند و به عکس افراد دچار کم کاری تیروئید، مبتلا به چاقی می‌شوند. مقادیر مناسبی از هورمون‌های تیروئید سبب افزایش عمل پروتئین سازی می‌شود. اگر مقدار هورمون کم شود، این عمل دچار اختلال می‌شود، بنابراین در کم کاری تیروئید عضلات سست هستند.

عوارض کمبود ید

کمبود ید در دوران حاملگی باعث اختلال در رشد و تکامل جنین می‌شود و متاسفانه کمبود ید، شایع‌ترین علت تولد کودکان با عقب افتادگی ذهنی (Mental Retardation) در جهان است که به سادگی قابل پیشگیری است. کمبود این ماده در دوران نوزادی و کودکی نیز باعث اختلالات رشد و تکامل می‌شود. در سنین بالاتر، کمبود ید باعث بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید و برجستگی آن در ناحیه جلوی گردن می‌شود که به آن گواتر (Goiter) می گویند.

بزرگ شدن غده تیروئید (بر اثر کمبود ید) به این علت صورت می‌گیرد که با افزایش میزان خونی که از این غده می‌گذرد، کمبود ید را جبران کند. در صورت ادامه کمبود ید، فرد دچار کم کاری غده تیروئید یا Hypothyroidism می‌شود.

گروه‌هایی که بیشتر در خطر کمبود ید هستند

بیشتر ذخیره ید در کره زمین در اقیانوس‌ها است و میزان کمی از آن در خاک یافت می‌شود. از سوی دیگر هر چه از اقیانوس‌ها دور می‌شویم، میزان ید موجود در خاک کمتر نیز می‌شود. از این رو گیاهانی که در مناطق کوهستانی رشد می‌کنند، دارای مقادیر ناچیزی از ید و افراد ساکن در این مناطق در معرض خطر کمبود ید هستند. این افراد باید حتماً از نمک یددار و یا غذاهای حاوی ید کافی استفاده کنند، تا از خطر کمبود ید در امان بمانند.

زنان باردار نیز باید مقادیر کافی ید را در رژیم روزانه خود دریافت کنند.

توصیه‌های غذایی

۱ـ سعی کنید حداقل دو مرتبه در هفته از ماهی استفاده کنید.

۲ـ ترجیحا کلم و شلغم را به صورت پخته و بادام زمینی را به شکل حرارت دیده مصرف کنید.

۳ـ جهت طبخ و سایر مصارف حتما از نمک یددار استفاده کنید.