نسخه‌ای برای پیشگیری از کابوس‌های شبانه/ چگونه بختک را به زانو در بیاوریم؟
خلط صفرا سبک است و در افراد با مزاج گرم و خشک، تقریباً بختک اتفاق نمی‌افتد. افراد با مزاج‌های مختلف استعدادهای مختلفی نسبت به این بیماری دارند که در اینجا به تفضیل بررسی می‌شوند.
کابوس یا بختک، حالتی است که فرد در خواب احساس سنگینی روی قفسه سینه و تنگی نفس می‌کند، نمی‌تواند حرکت کند، یا صدا بزند و احساس خفگی به او دست می‌دهد تا با حالت ترس و وحشت و خفگی از خواب می‌پرد.
یکی از مهم‌ترین علت‌های کابوس یا بختک، رسیدن اصطلاحاً بخارات و گازهای اخلاط غلیظ به مغز است. اخلاط بعد از غذا خوردن در بدن ما شکل می‌گیرند؛ سودا، صفرا، بلغم و خون.
عواملی از قبیل غذای زیاد، یا غذای سنگین خوردن، خصوصاً در شب و یا فاصله کم تا خواب و ورزش نکردن، باعث می‌شوند که مواد حاصله از غذا (گازها و بخاراتی که علاوه بر اخلاط تولید می‌شوند) غلیظ شوند.گازها و بخارات غلیظ تولیدشده به سمت مغز حرکت می‌کنند و به دنبال آن حالاتی در شخص اتفاق می‌افتد که بختک یا کابوس یکی از آن حالت‌ها می‌باشد.
خلط خون، بلغم و سودا، اخلاط سنگین و تا حدی غلیظ هستند که می‌تواند مسبب کابوس شوند. لازم به ذکر است که علت این امر در طب جدید ناشناخته است. خلط صفرا سبک است و در افراد با مزاج گرم و خشک، تقریباً بختک اتفاق نمی‌افتد. افراد با مزاج‌های مختلف استعدادهای مختلفی نسبت به این بیماری دارند که در اینجا به تفضیل بررسی می‌شوند.
کابوس در افراد با غلبه خلط خون
احتمال ایجاد بختک هنگام خواب، در افراد با غلبه خلط خون و اصطلاحاً دموی‌مزاج (با علائمی از قبیل سرخی چهره، سرخی چشم، بدن‌های عضلانی، خواب‌هایی که می‌بینند به رنگ خون و قرمز است، حالت‌های خشم و خشونت دارند، به آبگوشت و گوشت و جگر مرغ علاقه دارند)، چنانچه غذاهایی سنگین (مانند آبگوشت چرب) بخورند و بعد از نیم ساعت به خواب‌رفته باشند، بسیار زیاد است.
اولین قدم مثل همیشه پرهیز است؛ پرهیز از مصرف گوشت قرمز، برنج زیاد، غذاهای چرب، شام سنگین خوردن و دیرهنگام شام خوردن.
دومین قدم که حتماً باید با تجویز پزشک متبحر در طب سنتی انجام شود، فصد است. فصد یعنی خارج کردن خون از عروق سطحی و سیاهرگ‌های بدن که تشخیص اینکه از کدام رگ بایستی خون‌گیری انجام شود بر عهده پزشک طب سنتی می‌باشد. در این روش مقداری خون از بدن فرد خارج می‌شود و شخص احساس سبکی می‌کند. اما بایستی توجه کنیم که این روش، یک‌راه کمکی و کوتاه‌مدت است. حجامت هم می‌تواند برای این مدل افراد خوب باشد.
حال اگر فردی با مزاج گرم و تر پرهیز نکرد و در وعده شام آبگوشتی چرب خورد، باید در کنار آن مصلح آن را مصرف کند.
زیره‌ای که در آبگوشت می‌ریزند، آبغوره و آب‌لیمو، عرق کاسنی و شاه‌تره، آب انار و زرشک و همچنین سرکه می‌تواند به‌عنوان مصلح برای این افراد به کار رود.
کابوس در افراد با غلبه خلط بلغم
مطمئناً فردی با غلبه خلط بلغم اگر دچار بختک شود و تدابیر مربوط به خلط دم را رعایت کند، نه‌تنها بهتر نمی‌شود، بلکه مشکل این فرد تشدید می‌شود. این مسئله لزوم تشخیص مزاج درست را یادآوری می‌کند.
افراد با غلبه بلغم، کسل و خواب‌آلوده هستند، بدن و صورت پف آلوده دارند، آب‌ریزش بینی، دهان و چشم در این افراد شایع است، احساس سردی دارند، سست هستند و نمی‌توانند حرکت کنند. بعد از خواب این علائم بدتر می‌شود و احساس سنگینی می‌کنند، چون بعد از خواب رطوبت بدنشان بیشتر می‌شود. این افراد مطالب را نیز به‌سرعت درک نمی‌کنند.
در قدیم اصطلاحی وجود داشته است که فلانی مغزش نم‌کشیده است، که در واقع مصداق همین مطلب می‌باشد. وقتی رطوبت زیاد می‌شود، مغز نمی‌تواند آن‌طوری که باید اطلاعات را پردازش کند و در نتیجه حافظه این افراد کم می‌شود. این افراد برای به یادآوری خواب خود نیز مشکل دارند. خواب این افراد از جنس رطوبت، دریا و خواب‌های سفید و بی‌رنگ است.
احساس بختک در این افراد با مصرف سردیجات بیشتر می‌شود.
به‌عنوان‌مثال فردی را در نظر بگیرید با مزاج سرد و تر و غلبه بلغم اضافه‌وزن پیدا کرده است و برای رفع آن رژیم می‌گیرد. در این رژیم، سالاد (به همراه آب‌لیمو و سرکه) و ماست به نسبت زیادی وجود دارد و یا دستوراتی از قبیل خوردن آب زیاد که همه این‌ها علائم بختک را در افراد با مزاج سرد و تر افزایش می‌دهند.
یا مثلاً دیده‌شده که فردی با مزاج سرد، در شبی از فصل سرد، ماهی و ماست و هندوانه خورده است و به دنبال آن حالت فلج پیداکرده است که این موضوع با طب سنتی قابل توجیه است.
این افراد بعد از پرهیز از خوردن سردیجات، باید تا حدی گرمی جات مصرف کنند البته نه در حد افراط (افراط یعنی فرد مرتباً فلفل و دارچین بخورد).
به‌عنوان‌مثال مصرف بادام و انجیر (که سبک و گرم هستند)، دم‌کرده بابونه (از بین برنده رطوبت‌های مغز)، قرقره کردن با محلول آب‌نمک، استفاده از عطسه‌آورها (به‌عنوان پاک‌سازی کننده مغز و سر)، قی کردن (اگر فرد به قی کردن عادت دارد، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
اگر کسی حالت تهوع دارد، احساس سنگینی در سر و معده و سروصورت ورم‌کرده و معده بادکرده دارد، می‌تواند یکی دو لیوان نمک رقیق بخورد (تخم شوید هم اگر اضافه کند خوب است)، تحریک کند و بالا بیاورد. این عمل به پاک‌سازی سر و مغز نیز کمک می‌کند.
ماساژ کف پا (مثلاً سنگ‌پا باعث تحریک کف پا می‌شود، مواد زائد از مغز به سمت پایین کشیده شود و حرکت کند و سنگینی از مغز برطرف شود) و چکاندن روغن‌های گرم داخل بینی مانند روغن بابونه و بادام شیرین برای این افراد مفید است. در صورت انجام این کارها نه‌تنها دچار بختک نخواهند شد، بلکه سایر مشکلاتشان نیز بهتر خواهد شد.
کابوس در افراد با غلبه خلط سودا
یکی دیگر از اخلاطی که از دو خلط بلغم و دم در ایجاد کابوس، خواب بد و خواب‌های پریشان شایع‌تر است، خلط سودا است.
بعضی از غذاها خلط سودای زیادی تولید می‌کنند، مانند غذاهای مانده، سنگین و اصطلاحاً غذاهایی که هضم سنگینی دارند، غذاهای مانده و فریز شده، گوشت‌های فریز شده، گوشت‌های دودی، عدس، بادمجان، فست‌فودها و غیره. افراد با مزاج سرد نسبت به افزایش خلط سودا مستعدترند و احتمال افزایش این خلط در این افراد و در فصل سرد بیشتر است.
علائم افزایش سودا در بدن به شرح زیر می‌باشد:
فکر و خیال زیاد، بی‌خوابی، منفی نگری، تیره شدن بدن، دیدن خواب‌های تیره‌وتار، اشتهای کاذب، گرفتن عضلات در خواب (مثل عضله پشت ساق پا)، دردناک شدن ناحیه طحال مخصوصاً در حالت حرکت تند و همچنین موهای زیاد و خال. حال فردی را در نظر بگیرید با مزاج سرد و خشک، که در شبی از فصل سرد، غذایی سودازا (از قبیل عدسی، قارچ، خورشتی که با گوشت گاو، سنگین، مانده و فریز شده طبخ شده است، غذای از قبل مانده یا کنسروی) مصرف می‌کند.
این فرد سودا در بدنش زیاد می‌شود و احتمال ایجاد حالت بختک یا در خواب دیدن موجود پشم‌آلود، خواب مرده دیدن یا از جایی بلند پرت شدن در این فرد بالا می‌رود. نکته جالب در هر خلط این است که می‌توان خلط زائد را از روی خوابی که هر فرد می‌بیند حدس زد. یکی دیگر از اخلاطی که از دو خلط بلغم و دم در ایجاد کابوس، خواب بد و خواب‌های پریشان شایع‌تر است، خلط سودا است.
رعایت آرامش، عدم مصرف سردی جات، ترشی، سرکه، عدس، غذای مانده (خصوصاً در فصل پاییز)، خوردن غذاهای سبک‌تر، دیر نخوردن شام، مصرف غذاهای رو به گرم مانند انواع مغزیجات، گوشت قرمز، حریره بادام، شیره بادام، آب سیب و گلاب، بوئیدن گلاب یا حتی آغشته کردن بالشت به آن، استفاده از عطرهای گرم، مشک و عنبر، مصرف ماءالجبن یا آب‌پنیر (برای تهیه آب‌پنیر بایستی شیر را جوشاند، مقداری سرکه اضافه کرده و سپس دلمه‌های ایجادشده را جدا می‌کنیم. سپس مایع باقی‌مانده را به‌صورت ناشتا، و طی مدت سه یا پنج روز مصرف می‌کنیم)، مصرف افتیمون (افتیمون به شکل دانه‌هایی زردرنگ است. این دانه‌ها را می‌شود در آب جوش بریزیم که مواد آن داخل آب می‌رود. یا آن را داخل پارچه‌ای تمیز ریخته، گره زده و داخل شیر جوشان شیره‌کشی کنیم)، دم‌نوش‌هایی مانند سنبل‌الطیب، اسطـــوخودوس، بادرنجبویه و گل‌گاوزبان که به مقدار زیاد در دفع سودا کمک‌کننده هستند.
یکی از علت‌های کابوس و بختک، سرد شدن ناگهانی سر نزدیک زمان خواب است. گاهی اوقات فرد احساس می‌کند که سرش دچار یخ‌زدگی و جمع شدگی شده است. استفاده از کلاه یا سربند در هنگام خواب برای این افراد ضروری است. همچنین این افراد می‌توانند سرخود را به سمت شوفاژ بگذارند (مخصوصاً سردمزاجان). چکاندن روغن بابونه در بینی و چرب کردن سر برای این افراد مفید است.
در واقع سردی باعث انقباض مغز، انقباض مجاری اعصاب و ایجاد حالت کابوس می‌شود به‌طوری‌که مسیرهای عصبی به‌کندی در آن ایجاد می‌شود.
منبع: باشگاه خبرنگاران
1980
