ناباروری و تبعات روحی آن
معمولا بیشتر زوجین در مورد بچه‌دار شدن یا نشدن، از طرف اطرافیان خود با سوالاتی روبرو می‌شوند که عموما در زندگی فرد پرسشگر تاثیری ندارد، اما می‌تواند اثرات مخربی بر روان زوجین و حتی روند درمانشان بگذارد.
در این راستا دکتر بهزاد قربانی _ عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، در گفت‌وگویی درباره راهکارهای حفظ سلامت روان زوجین نابارور، گفت: پرداختن به ابعاد و جنبه‌های روانی تمام بیماری‌های مزمن در چند سال اخیر اهمیت ویژه‌ای یافته است زیرا تمام بیماری‌هایی که مزمن می‌شوند خود به خود یک بار روانی هم به بیمار تحمیل می‌کنند بنابراین؛ موضوع ناباروری هم از این قضیه مستثنی نیست و می‌دانیم زمان‌بر شدن این موضوع تبعات روانپزشکی برای بیمار به دنبال دارد.
وی افزود: ناباروری یک سلسله پیامدهای روانی به همراه دارد که متعاقب آن یک سلسله پیامد اجتماعی را هم به دنبال دارد که همگی با هم در یک مسیر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. وقتی درخصوص ناباروری صحبت می‌کنیم باید به یاد جنبه اجتماعی هم باشیم زیرا این موضوع یک پدیده صرفا فردی نیست و جنبه اجتماعی آن اگر تاثیر بیشتری بر روان فرد نداشته باشد، تاثیر کمتری هم نخواهد گذاشت. مهم‌ترین بحث روانی درخصوص ناباروی بحث برچسب گذاری است که جامعه پیرامون به آنها می‌زند و باعث متواری شدن آنها از جامعه می‌شود و خیلی اوقات هم زمانی که برای درمان به ما مراجعه می‌کنند به نوعی درتلاش هستند تا از این برچسب گذاری در امان باشند و از سوی این زوجین اعلام می‌شود دیگر برایمان مهم نیست بچه داشته باشیم یا نه بلکه ما میخواهیم برچسب عقیم یا نازا بودن را از روی خود برداریم.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، ادامه داد: بر همین اساس موضوع دوست داشتن فزرندآوری گاهی در اولویت دوم این افراد قرار می‌گیرد و گویا اینها درحال تلاش برای مبارزه با جامعه پیرامون هستند که نشان دهند توانایی بچه دار شدن داشتند.
وی با اشاره به این که برچسب گذاری بر ناباروری در مورد سایر بیماری‌های جسمی دیگر یا رخ نمی‌دهد یا کمتر رخ می‌دهد، اظهار کرد: مشابه این موضوع را در بیماران دارای مشکلات روانشناسی می‌بینیم که خیلی از مردم درجامعه دوست ندارند اعلام کنند که تحت درمان افسردگی هستند یا داروهای روانپزشکی مصرف می‌کنند اما،در نقطه مقابل در مورد بیماری‌های جسمی هیچ برچسبی نداریم و در برخی موارد حتی سعی می‌کنیم از این عنوان بیماری جسمی خود بهره برداری کنیم و آن را با صدای بلند اعلام می‌کنیم تا اطرافیان مراقب ما باشند، مثلا اعلام می‌کنیم: «من دیابت یا فشار خون دارم». به همین منوال جامعه پیرامونی هم بیشتر حواسش به ما است و به این ترتیب ما از عنوان کردن وجود مشکل جسمی بهره‌مند می‌شویم.
قربانی تاکید کرد: یکی از مباحث مهم که هنگام پرداختن به درمان این افراد باید درنظر گرفت موضوع برچسب زدایی است یعنی باید این برچسب متمایز کننده را افراد بزداییم و نشان دهیم مانند هر مشکل پزشکی دیگر ناباروری هم شاید منجر به مشکل به بقای نسل شود که در به وجود آمدن چنین شرایطی فرد مقصر نیست. نباید بیمار احساس گناه یا خود مقصر بینی داشته باشد. با افزایش فرهنگسازی بین افراد با توانایی باروری باید کاری کنیم که بچه‌دار نشدن هم مانند هر مشکل پزشکی دیگر ربطی به بیمار ندارد.
وی افزود: البته رفع این مشکل در کلام شاید راحت باشد، اما در هنگام عمل بویژه در شهرهای کوچک مشکلات زیادی سر راه زوجین نابارور قرار می‌گیرد. در شهرهای بزرگ همچون تهران که توده جامعه شناختی نسبت به یکدیگر ندارند موضوع ناباروری گمنام باقی می‌ماند اما در شهرهای کوچک‌تر که افراد احتمالا به شکل ایلی و قبیله‌ای با یکدیگر آشنا هستند این موضوع فشار را بر زوج نابارور زیاد می‌کند و آنها مدام به دنبال راهی هستند که برچسبی به آنها خورده نشود.
این روانپزشک، ادامه داد: در زمینه فرهنگسازی برای سایر افرادی که دارای فرزند هستند باید تلاش کنیم تا آنها از کنکاش و پرس و جو در زندگی خصوصی دیگران بویژه در بحث بچه دار شدن پرهیز کنند. متاسفانه علاوه بر کنکاش در موضوع ناباروری ما شاهد دخالت و پرس و جوی بی‌مورد در مورد ازدواج، میزان حقوق و... هستیم. وقتی زوجی پس از چندین سال از زندگی مشترک هنوز بچه دار نشدند می‌توان به صورت پیش فرض متوجه شد که شاید مشکلی در این امر دارند یا شاید صلاح نمی‌بینند فعلا بچه‌دار شوند پس لزومی به پرسش ما نیست. باید بدانیم به کار بردن واژه‌ها و جملاتی مثل چرا بچه دار نمی‌شوید؟ فکر نمی‌کنید دیر شده است؟ ان‌شاءالله امسال صاحب فرزند شوید و... درست نیست. شاید پشت این سوالات تنها یک کنجکاوی قرار داشته باشد اما همین کنجکاوی می‌تواند آواری بر سر زوجی که دچار مشکل ناباروری هستند خراب کند که یا منجر به بحث و برخورد تند شده و یا به تدریج از جمع فاصله گرفته و ارتباط خود را با افراد قطع می‌کنند تا مورد این سوالات قرار نگیرند.
وی با اشاره به اینکه شیوع ناباروری حدودا ۱۰ تا ۱۵ درصد در کل دنیا وجود دارد، تاکید کرد: ادامه‌دار شدن این روند در کنار دریافت درمان برای رفع مشکل ناباروری می‌تواند در زوجین اختلالات اضطرابی، اختلال خلقی و اختلال روان‌تنی (سردرد، معده درد، ناراحتی قلبی و...) ایجاد کند. در یک دهه اخیر ثابت شده است که استرس ناباروری حتی در فرایند درمان این افراد هم تاثرگذار است و نباید از این بُعد از درمان غافل شد. در صورت بروز مشکلات در خلق و خو، احساس غم و اندوه، پرخاشگری، مشکل در خواب و اشتها، داشتن احساس گناه و ناامیدانه باید از مشورت روانپزشک هم در روند درمان ناباروری استفاده شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، اظهار کرد: یکی از بیشترین سوالاتی که زوجین نابارور از ما می‌پرسند این است که چگونه پاسخ کسانی را که از آنها درباره دلایل بچه‌دار نشدن‌شان می‌پرسند، بدهند. متاسفانه این قبیل کنجکاوی‌ها وجود دارد و من از مراجعین می‌خواهم همان پاسخی را به فرد کنجکاو بدهند که اگر در مورد حقوق و دستمزدشان پرسید، می‌دادند. جواب‌های بسته و کلی باعث می‌شود فرد کنجکاو خودش متوجه شود که نباید سوالات خود را ادامه دهد یا تکرار کند.
منبع: ایسنا
46
