شباهت برجام و ماجرای مک فارلین/ مجید تفرشی: عده ای فکر می‌کنند اگر ایران تحریم باشد می‌توانند کاسبی کنند

در این نشست مجید تفرشی در خصوص ابعاد بین المللی قضیه مک فارلین گفت: در ایران تا کنون سه کتاب در خصوص قضیه مک فارلین منتشر شده ولی در جامعه بین الملل صدها کتاب و مقاله در این خصوص منتشر شده است. اشکال اسناد بین المللی این است که منابع بین المللی از منظر آمریکا به این موضوع نگاه می کند و بنابر این کمتر به مصالح ایران توجه دارد. ما هم مسأله ایران کنترا را فقط از منظر ایرانی نگاه می کنیم و به اهمیت جهانی آن کمتر توجه داریم.

در مسأله ایران کنترا شاهد هستیم که یک سری تلاش برای مذاکرات محرمانه رخ داد. با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و فضای بعد از انتخابات که چه بایدن انتخاب شود و چه ترامپ، این موضوع همچنان موضوع روز است و ما شاهد این هستیم که الیوت آبرامز که به جای برایان هوک به عنوان مسئول ایران در وزارت خارجه آمریکا انتخاب شد کسی است که در موضوع ایران کنترا از افراد بسیار دخیل بود و به دلیل شهادت دروغ محکوم شناخته شد.

معدود آدم هایی مثل آقای هاشمی رفسنجانی داریم که خاطره روزانه بنویسند

مشکل بزرگی که ما در مورد ایرانی ها داریم این است که افراد خاطرات خود را ننوشته اند و یا افرادی هم که نوشته اند خاطرات آنها تغییر پیدا می کند. گاهی این به خاطر این است که افراد موضوعات را از یاد می برند و یا تعمد وجود دارد. نمونه بارز آن را در بحث آقای کنگرلو می بینیم که اشتباهات عمدی و غیرعمدی در آنها وجود دارد. ما سنت خاطره نویسی روزانه نداریم و معدود آدم هایی را داریم که مثل ناصرالدین شاه و آقای هاشمی رفسنجانی که خاطره روزانه بنویسند؛ اگر هم دارند منتشر نمی کنند و کسانی هم که می نویسند افراد تأثیرگذار مهمی نیستند. کسانی که اطلاعات دارند گفت و گو نمی کنند و کسانی که گفت و گو می کنند اطلاعات ندارند. در صورتی که در جناح آمریکا خاطرات زیادی چاپ شده است. نبود منابع ایرانی کمک می کند به اینکه روایت آمریکایی غالب شود.

واقعیت این است که در هر دو کشور کسانی بودند که این موضوع را مقطعی و بعضی ها به عنوان یک موضوع دراز مدت و یک تغییر راهبردی در مناسبات می دیدند. برای آمریکایی ها مسأله کمک به انقلابیون نیکاراگوئه خیلی مهم بود و ریگان می خواست از طریق فروش سلاح به ایران پول به دست بیاورد و از طرف دیگر ایران برای تغییر موازنه جنگ نیاز به سلاح داشت و سلاح های آمریکایی می توانست این تغییر را ایجاد کند.

فریبکاری دولت ریگان و پنهان کاری ایرانی ها

دور اول تحریم تسلیحاتی ایران توسط آمریکا از آستانه انقلاب و حتی قبل از انقلاب شروع می شود و بعد انقلاب و جنگ موجب می شود ایران به سلاح های خودش که پولش را هم داده بود دست پیدا نکند. در مسأله مک فارلین چیزی که در اسناد بین المللی وجود دارد مسأله فریبکاری دولت ریگان است و چیزی که در ایران وجود دارد مسأله پنهان کاری است. در واقع بحث نبود شفافیت و نظارت در دو طرف خیلی نمایان است. البته طبیعی است که در اینگونه مذاکرات که می تواند تغییرات اساسی ایجاد کند، با اطلاع رسانی عمومی نمی شود کاری کرد.

مسأله مک فارلین در یک روزنامه چاپ بعلبک افشا شد

از نظر غربی ها آقای منتظری و تیمشان منشأ رادیکالیزم بودند. یادمان باشد که مسأله مک فارلین اولین بار در یک روزنامه ای چاپ بعلبک{هفته نامه «الشراع»} که توسط دوستان مهدی هاشمی اداره می شد افشا شد و این مسأله را کمتر کسی توجه دارد. قبل از آن هم آقایی که جاسوس اسرائیل بود به نام «آری بن مناشه» افشا کرد که او هم در کتابش به نام «پول خون» به این قضیه اشاره کرده است.

در منابع ایرانی اصرار دارند به اینکه ایران از حضور اسرائیلی ها در این ماجرا خبر نداشت. در اسناد بین المللی این موضوع آشکار است. چون بعضی از سلاح هایی که به ایران داده می شد یا اسرائیلی بود و یا از طریق اسرائیل می آمد، به نظر می رسد ایران حتما خبر داشته است.

امام خمینی(س) از ماجرای مک فارلین خبر داشته است

در قضیه مک فارلین یکی از ادعاهای اثبات نشده این است که امام خمینی(س) از ماجرای مک فارلین و مذاکره با آمریکایی ها خبر نداشته است. به نظر می رسد این ادعا نه تنها نادرست است، بلکه توهین به امام است که رهبری با این تأثیرگذاری بین المللی چطور از چنین مسأله ای در بغل گوش خود خبر نداشته است. موضع تند امام در پاسخ به بعضی نمایندگان مجلس تعبیر می شود به اینکه امام با این قضیه مخالف بوده است. ولی آقای خمینی این نامه را علیه متعرضین به مذاکره نوشته و این تحریف تاریخ آشکار در سال های اخیر اتفاق افتاده و انقدر مسأله روشن است که نیاز به بحث و بررسی زیاد ندارد.

قضیه مک فارلین پایانی بر اعتبار سیاسی آقای منتظری و تیم ایشان بود

ضمن اینکه ما شاهد هستیم قضیه مک فارلین پایانی بر اعتبار سیاسی آقای منتظری و تیم ایشان بود که منجر به اعدام آقای مهدی هاشمی و امید نجف آبادی شد. تأکید می کنم که از نظر آمریکایی ها آقای منتظری و آقای میرحسین موسوی نمایندگان جناح های تندرو و ضد غربی حکومت و آقای خامنه ای، آقای ولایتی و احتمالا آقای هاشمی رفسنجانی نمایندگان گروه های قابل مذاکره تر بودند.

ماجرای مک فارلین به شدت اعتبار ریگان را خدشه دار کرد

اگر مسأله ایران کنترا نبود به جرأت می توان گفت آقای ریگان یکی از موفق ترین رئیس جمهورهای آمریکا بود ولی این ماجرا به شدت آن اعتبار را خدشه دار کرد. در منابعی گفته شده که بعد از آیزنهاور هیچ رئیس جمهوری در آمریکا از محبوبیت برخوردار نبود ولی ماجرای مک فارلین به کلی این دستاورد را از بین برد و شاید نقطه تاریکی بود از نظر عدم صداقتی که در برابر آمریکایی ها به خرج داد و منجر به خدشه دار شدن اعتبارش شد.

عده ای فکر می کنند اگر ایران تحریم باشد می توانند کاسبی کنند

برای ایرانی ها گفت و گوی با آمریکا دشمنان بسیاری داشت. اولا خود مخفی کاری که همچنان هست، عده ای معتقد بودند گفت و گو با آمریکا پایان کار انقلاب است و از نظر ایدئولوژیک با آن مخالف بودند. عده ای از نظر اقتصادی فکر می کردند که اگر ایران تحریم باشد می توانند کاسبی کنند. عده ای هم معتقد بودند هرکس بتواند این کار را انجام دهد پایدارتر خواهد بود. بنابر این همان طوری که در گذشته بوده و الآن هم هست، بحث این است که چرا جناح مخالف این کار را انجام بدهد. کما اینکه در خصوص مذاکره با آمریکا کسانی منتظر هستند بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران این کار را انجام بدهند و اعتبارش را برای خودشان ثبت کنند.

در مورد اینکه سلاح های ارسالی به ایران بی ارزش بودند و یا ارزشمند بودند، در اسناد غربی کاملا روشن است که این سلاح ها تأثیرگذار بوده اند. فقط هم سلاح نیست و نقشه های عملیات عراق هم هست که قبلا اصلا به ایران داده نمی شد. البته کسانی که با ماجرای مک فارلین مخالف هستند تلاش دارند بگویند تأثیر زیادی نداشته است. ولی به نظر من فراتر از سلاح هایی که داده شده تغییر پارادایم نسبت به آمریکا است که می توانست برای دو کشور و حتی منطقه و جامعه بین الملل تأثیرگذار باشد.

کسانی که از طرف ایران در مذاکرات با مک فارلین شرکت داشتند خام دست بودند و از مذاکرات بین المللی بهره چندانی نبرده بودند

به نظر من کل نظام به این نتیجه رسیده بود و به درستی هم رسیده بود و باید از آن دفاع کرد. گرچه کسانی که از طرف ایران در این مذاکرات شرکت داشتند خام دست بودند و از مذاکرات بین المللی بهره چندانی نبرده بودند و مدام در حال آزمایش و خطا بودند. عجیب است که این افراد از کانال های مختلف وارد می شدند و این کانال های مختلف منجر شد به اینکه موضع ایران تضعیف شود و در نهایت به شکست برسد.

شباهت برجام و ماجرای مک فارلین

به نظر من مثل برجام، تندروهای اروپایی و آمریکایی و جناح های رقیب در آمریکا و ایران بزرگترین بهره وران شکست ماجرای مک فارلین بودند و خوشحال شدند از اینکه این ماجرا شکست خورد. به نظر من بحث تجربه و سیلی روزگار نشان می دهد که ما از سالیان قبل در مذاکره ضعف داشته ایم و در بحث راهبردی مذاکره دانش و تجربه نداشته ایم و برای جبران این موضوع به پاک کردن صورت مسأله پرداخته ایم که اصلا مذاکره بد است؛ به جای اینکه سازوکارش را ترمیم و درست کنیم.

بنابر این، اینکه گفت و گو و مذاکره بیشتر برای ایران دستاورد داشته یا دوری از مذاکره، بحثی است که به طور جدی باید به آن پرداخت. به نظر من به جایی می رسیم که آیا حاضر هستید برای مطالح ملت و نظام مذاکره داشته باشید و یا حاضر هستید همه چیز را به باد بدهید ولی مذاکره نکنید؟ اگر در زمان مناسب و به انتخاب خودمان گفت و گو نکنیم در زمان نامناسب مجبور به گفت و گو خواهیم شد. اگر در زمان مناسب گفت و گو نکنیم، سوژه گفت و گوی ائتلاف دشمنانمان خواهیم شد.

در درازمدت اعلام موضع «عدم مذاکره» نه منطقی و نه به سود ایران است

تصور اینکه در مذاکره با رقیب طرف مقابل باید مصالح ما را مورد نظر قرار دهد تصور خامی است. همان طور تصور اینکه در مذاکره ما باید به همه اهدافمان برسیم و دشمن یا رقیب نباید به هیچ چیزی برسد. این خیال خامی است که عملا هیچ گاه مذاکره با این نگاه شکل نمی گیرد. واقعا اگر الآن جنگ بود و ما سلاح نداشتیم و در تحریم و انزوای بین المللی بودیم، آیا باید با دشمنان بالقوه و بالفعلمان برای نجات کشور مذاکره می کردیم؟ در درازمدت اعلام موضع عدم مذاکره نه منطقی و نه به سود ایران است و ضمنا دست ایران را برای یک بازی پیچیده بسته خواهد کرد و طرف مقابل می داند جواب ایران چه خواهد بود و در نتیجه منجر به یک مذاکره تحمیلی در شرایط نامتعادل، غیرمنصفانه و با دستاورد محدود و شاید دیر و دور خواهد شد.

دکتر اشرف بروجردی نیز در این همایش گفت: بار دیگر دفتر تاریخ را ورق می زنیم تا به یاد آوریم نقش سازندگان تاریخ در تعیین سرنوشت ملت ها را به یاد آوریم. اینک دوباره با حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی همراه می شویم که هر گامی بر می داشت، هر تصمیمی که می گرفت و هم جمله ای که می گفت در ساختن قسمتی از تاریخ این سرزمین ماندگار و اثربخش شد.

آیت الله هاشمی رفسنجانی پرچمدار عشق و اقتدار ایران در جنگ به تأسی از امام عزیز بود و ترک مخاصمه به شرط اقتدار ایران اسلامی را می طلبید

شاهد این امر را می توان در بازخوانی خاطراتش از خلال دست نوشته ها مشاهده کرد. خاطراتی که درد و رنج و غم را با شادی و عزتمندی توأم کرده بود؛ کمبودها را با قناعت و امیدواری دادن به مردم و ارائه تصویری از برخودراری این ملت بیان می کرد. از هشت سال دفاع مقدس می می گویم و نقش این انسان سترگ در آفریش عزت و سربلندی، مقاومت و استواری درایت و عقلانیت و دلسوزی و عشق به ملت و اسلام را رقم می زد. او پرچمدار عشق و اقتدار ایران در جنگ به تأسی از امام عزیز بود و ترک منازعه و مخاصمه را به شرط برتری و اقتدار ایران اسلامی می طلبید.

خاطرات دوران دفاع مقدس بخشی از وجود این انسان شریف بود که می کوشید در پرتو حفظ انسجام رزمندگان به آنها قوت قلب ببخشد. اما این شخصیت ذی وجوه برای مردم ناشناخته ماند و حوادث و اتفاقات پی در پی مانع از شناخت گوهر وجودیش شد. باشد که آیندگان بتوانند اهمیت او را دریابند و نقش او را در تأمین امنیت جامعه و عزت و سربلندی سرزمین بشناسند.

آیت الله هاشمی وارد معامله با مک فارلین شد تا توان رزمی رزمندگان را بالا ببرد

او در کسوت جانشین فرمانده کل قوا در مقاطعی از دوران هشت سال دفاع مقدس به تصمیمی رسید که حاصلش رقم خوردن آینده این ملت بود. آنجا که تصمیم می گیرد برای رهایی رزمندگان از شرایط نداشتن سلاح جهت مقابله با دشمن و پرهیز از زمین گیر شدن آنان به معامله با فروشندگان سلاح بپردازد تا جایی که می داند اسلحه ای که باید خریداری شود بسیار گران تر از قیمت واقعی آن است اما او وارد این معامله می شود تا توان رزمی رزمندگان را بالا ببرد و این معامله را با مک فارلین انجام می دهد.

زمانی که به این تصمیم می رسد که جنگ باید پایان یابد اما باید همراه با یک پیروزی باشد تا برگ برنده در دست ایران باشد و یا زمانی که در می یابد آمریکا برای جلوگیری از اقتدار و پیروزی ایران کمر به نابودی ملت ایران بسته است، از زدن ناو ایران گرفته تا سقوط هواپیمای مسافربری، لذا تصمیم به پذیرش قطعنامه 598 می گیرد و در مقابل مخالفت ها به امام می گوید من همه چیز را گردن می گیرم و بعد شما من را به عنوان خیانتکار محاکمه و اعدام کنید.

به هر حال او غیر از دفع تجاوز دشمن و حفظ تمامیت ارضی ایران و حفظ اقتدار و عزتمندی ملت به چیزی نمی اندیشد. اما او نگران است که مبادا دسیسه های رسانه ای مردم را به تفرقه و شبهه اندازد. لذا برای روشن شدن اذهان جامعه می کوشد از جایگاه نماز جمعه به روشنگری و بیان حقایق بپردازد؛ تا جایی که مردم هر هفته در انتظار قرار می گیرند تا حقایق را از زبان او بشنوند و او زبان گویای مورد اعتماد مردم می شود.

بازخوانی پرونده هشت سال دفاع مقدس و درک صحیح از آن بدون بررسی نقش هاشمی ابتر می ماند

به یاد داشته باشیم که نفوذ کلامش در اخلاص و اعتقادش به اراده الهی جست و جو کنیم و دعای امام که همواره بدرقه راهش بود. بنابر این بازخوانی پرونده هشت سال دفاع مقدس و درک صحیح از آن بدون بررسی نقش هاشمی ابتر می ماند. امروز در اینجا گرد هم آمده ایم تا بخشی از وقایع دفاع مقدس و نقش آیت الله هاشمی رفسنجانی در آن را بازخوانی کنیم. روحش شاد که راه خطا نرفت و وجودش را وقف این مردم و سرزمین کرد.

محسن هاشمی نیز در همایش «بازخوانی پرونده مک فارلین، تأمین سلاح در برابر آزادی گروگان‌ها» گفت: حدود 35 سال از ماجرای مک فارلین که در آمریکا به عنوان رسوایی مطرح شد، گذشته است. البته من زمان وقوع این وقایع در ایران حاضر نبودم و در جریان وقایع نبودم و مشغول تحصیل بودم ولی فکر می کنم در سال 84 یا 85 بود که ما مشغول آماده سازی خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی بودیم و سال 64 و 65 را آماده چاپ می کردیم، ایشان فرمودند خوب است که ورژنی از ماجرای مک فارلین را در کنار خاطرات چاپ کنیم؛ چرا که تا آن موقع هیچ کتابی از طرف ایران در مورد ماجرای مک فارلین چاپ نشده بود.

ایشان این مأموریت را به دفتر نشر معارف انقلاب دادند که موضوع را بازتر کنیم و بعضی از اسناد را هم که اجازه داده می شد در کتاب بیاوریم. لذا من با یکی از همکارانم، آقای حمیدی، وارد کار شدیم و ایشان اسناد را جمع کردند و با هم مطالعه کردیم. در نهایت متنی در آمد و ایشان هم خواندند و ما کتاب ماجرای مک فارلین را آماده کردیم و خود آیت الله هاشمی هم مطالعه و تأیید کردند و بعد همراه با خاطرات سال های 64 و 65 این را چاپ کردیم.

باید به این کتاب به عنوان یک اثر تحقیقی نگاه شود که سعی کرده مستندات موجود را به خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی اضافه کند ولی اگر کسی به خاطرات مراجعه کند ایشان 100 مورد به این مطلب اشاره دارد ولی وقتی گزارش تاور که در آمریکا چاپ شد را با کتابی که ما چاپ کرده ایم مقایسه کنید کاملا می توانید موضوع را درک کنید.

ماجرای مک فارلین یک رسوایی حکومتی برای آمریکایی ها بود؛ نه ایران

بر اساس اطلاعاتی که ما به دست آوردیم و به عنوان یک پژوهشگر نگاه کردیم، لازم است که این را یادآوری کنم که افشای ماجرای مک فارلین را باید یک رسوایی حکومتی در آمریکا مطرح کنیم؛ نه یک رسوایی حکومتی در ایران. چون آنجا با نام ایران گیت یا ایران کنترا به مطبوعات و مردم معرفی شد و برای آمریکایی ها جنبه منفی داشت؛ نه برای ایرانی ها. برای ایران یک پیروزی تلقی می شد که توانسته بود از این طریق تأمین تجهیزات نظامی را انجام دهد. در صحبت های امام خمینی(س) هم به صراحت این مطلب آمده که این موضوع را به عنوان پیروزی ایران و سرشکستگی آمریکا مطرح کرده اند. این صحیح نیست که جریانی بخواهد بعد از 30 سال موضوع را وارونه نمایی کند و آن را رسوایی جمهوری اسلامی جلوه دهد. البته اگر خاطرات روزنوشت آیت الله هاشمی رفسنجانی، در این باره که در قالب جزوه ‌ای مختصر تدوین شده است، مطالعه شود، ماهیت موضوع کاملا روشن است و نباید آن را پیچیده جلوه داد تا بستر تخریب و سوء استفاده سیاسی شود.

موضوع ماجرای مک فارلین که در ایالات متحده آمریکا به عنوان ماجرای ایران کنترا مشهور است، از چهار منظر می تواند مورد بررسی قرار گیرد: منظر اول، تأمین نیازهای سیستم پدافند هوایی و زمینی ایران در جنگ است که مد نظر جمهوری اسلامی بوده است. منظر دوم، منافع اقتصادی ناشی از فروش سلاح به ایران که مد نظر واسطه های معامله بوده است. منظر سوم، آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان با وساطت ایران که مد نظر دولت آمریکا بوده است. منظر چهارم، تبدیل مسأله به روابط پنهانی و سپس آشکار میان ایران و آمریکا که در فاز دوم مدنظر مقامات آمریکایی بوده است.

برخی در داخل تلاش دارند از منظر و منافع بیگانگان تاریخ را روایت کنند

مناسب است در اینجا اشاره ای داشته باشم به سخنان مقام معظم رهبری در چهلمین سالروز آغاز دفاع مقدس که تصریح داشتند عملکرد جمهوری اسلامی در دفاع مقدس از جمله پایان جنگ، یک عملکرد مدبرانه و عقلانی بود و ایشان نسبت به تحریفاتی که در این موضوع انجام می شود، هشدار دادند. شاید یکی از تحریفاتی که در تاریخ دفاع مقدس صورت می گیرد را ما می توانیم در روایت ماجرای مک فارلین ببینیم که برخی در داخل تلاش دارند، به جای توجه به منظر و اهداف ایران، سعی کنند از منظر و منافع بیگانگان تاریخ را روایت کنند و مرتکب تحریف می شوند، در حالی که این مسأله از ابتدا تا انتها از سوی ایران با هدف تأمین نیازهای تسلیحاتی و دفاعی خود در جنگ پیگیری شد و اگر این جنبه را نادیده بگیریم قطعا مرتکب تحریف تاریخ شده ایم.

پس مسأله اول در این موضوع، نیازهای تسلیحاتی ماست، واقعیت تلخ تاریخی آن است که ایران در جنگ تحمیلی، از سوی دو ابرقدرت شرق و غرب، یعنی تقریبا کل جهان، تحریم بود و در مقابل جدیدترین و مدرن ترین انواع سلاح های شرقی و غربی در اختیار ارتش بعثی صدام قرار می گرفت، اتکای ما در جنگ، به نیروی انسانی و تسلیحاتی بود که از زمان رژیم قبل در انبارهای ارتش ایران باقی مانده بود و طبیعی بود این تجهیزات با گذشت زمان و استفاده نیاز به تعمیر و تأمین مهمات و قطعات یدکی پیدا می کند.

در اواسط جنگ، اتحاد جماهیر شوروی تانکهای T72 را در اختیار عراق قرار داد که این تانک ها در برابر موشک های RPG ما مصونیت داشتند و به همین دلیل ما در دفاع در برابر سیستم زرهی عراق با مشکل مواجه شدیم، تنها دو موشک ضدتانک تاو و مالیوتکا توانایی نابودی این تانک ها را داشتند که در همین مقطع مهندسی معکوس و کپی سازی این موشک ها را در صنایع دفاع با همکاری آقایان منطقی و علی عسگری و تیمشان برادران ضرغامی، شاه آبادی و شهریاری آغاز کردیم.

همزمان شوروی و اروپا، پیشرفته ترین هواپیماهای جنگی بلندپرواز و جنگده بمب افکن خود را در مدل های مختلف میگ، سوخو، سوپر اتاندارد و میراژ در اختیار صدام قرار دادند و تعداد ناوگان فعال هوایی عراق را به بیش از 500 جنگنده رساندند در حالی که ما حدود 80 جنگنده عملیاتی در اختیار داشتیم که جنگنده های F14 هم با کمبود موشک فونیکس مواجه بودند و ما در نبرد هوایی و پدافند نیز دچار بحران جدی شدیم، بخشی از رادارهای ما به دلیل خرابی قطعات از کار افتادند و نیاز به تقویت تسلیحاتی داشتیم که این موضوع از طرق مختلف از جمله تیم نخست وزیری که کنار مهندس موسوی بودند دنبال می شد.

در سال های 1364 و 1365، دو عملیات نسبتا موفق ایران در خاک عراق یعنی والفجر 8 در منطقه فاو و کربلای 5 در شلمچه صورت گرفت، حتی اگر این عملیات ها با غافلگیری و پیروزی اولیه نیز همراه می شد، اگر ما سیستم پدافند ضدتانک و ضدهوایی مناسبی نداشتیم، در مقابل پاتک های سنگین عراق مجبور به عقب نشینی می شدیم، بنابراین مهمترین مسأله برای فرماندهی جنگ در آن مقطع تأمین نیازهای سیستم تسلیحاتی ایران بود که در برابر تانک های T72، با موشک های تاو و در برابر حملات هوایی دشمن با سیستم پدافندهوایی هاگ و در تجهیز نیروی هوایی ایران نیاز به موشک های فونیکس وجود داشت.

چگونگی شکل گیری و افشای ماجرای مک فارلین

فرماندهان نظامی می گفتند ما اگر دو هزار موشک تاو داشتیم، فلان پیروزی را به دست می آوردیم یا جلوی فلان شکست را می گرفتیم، اگر سیستم پدافند و ضدهوایی کار می کرد، نیروی هوایی عراق را فلج می کردیم و اجازه حمله به شهرها را نمی دادیم. بنابراین ایران از ابتدای سال 1364، به دنبال تأمین نیازهای دفاعی خود بود و در این زمان پیامی از طریق منوچهر قربانی فر، یکی از واسطه های اسلحه به مرحوم کنگرلو، مشاور امنیتی نخست وزیر، داده شد که وی می تواند لامپ‌ های رادار مورد نیاز ایران را تأمین کند و با قبول ایران، این معامله صورت گرفت و بخشی از سیستم رادار ضدهوایی ایران تعمیر و راه اندازی شد و وی اعلام کرد که امکان تأمین موشک‌های تاو و فونیکس و قطعات هاگ وجود دارد.

قربانی‌فر، سپس با ارتباطی که با مقامات آمریکایی داشت، پیام ‌هایی رد و بدل کرد تا از تمایل آنها برای فروش این تسلیحات به ایران در صورت همکاری ایران در آزادی گروگان ‌های آمریکایی در لبنان اطمینان حاصل کند و بدین ترتیب پروسه آزادی گروگان ‌های آمریکایی در برابر فروش تسلیحات مورد نیاز ایران شکل گرفت. اگر بخواهیم این فرایند را تشبیه کنیم، فروش سلاح ‌های انباری، در برابر آزادی گروگان ‌ها، مثلثی است که در آن پول فروش سلاح‌ های انباری به قیمت بالاتر، آزادی گروگان ها و اهداف سیاسی برای آمریکایی ها جذابیت داشت و طرف ایران نیز به دنبال سلاح ‌های مورد نیاز خود بود.

به دستور مهندس موسوی، کنگرلو موضوع را به اطلاع آیت الله هاشمی رفسنجانی رساند و ایشان مقامات ارشد در سطح سران سه قوه را از این پیشنهاد مطلع کردند و موضوع در جلسه سران با امام خمینی(س) نیز به اطلاع ایشان رسید و در قالب پنج محموله از شهریور 1364 تا خرداد 1365 به ایران تسلیحات ارسال می گردد که در این فاصله عملیات والفجر 8 در بهمن ماه سال 1364، که موفق ترین عملیات ایران در خاک عراق و منجر به قطع دسترسی عراق به خلیج فارس از طریق تصرف فاو توسط ایران می گردد رخ می دهد و در این عملیات حدود 80 جنگنده پیشرفته عراقی توسط ضدهوایی هاگ و جنگنده های F14 سقوط می کند.

در چهارم خرداد 1365، مک فارلین مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا، بدون اطلاع و اجازه مقامات ایرانی به صورت مخفیانه به همراه محموله تسلیحاتی به ایران سفر می‌ کند و چهار روز در تهران حضور پیدا می ‌کند. اما هیچ مقام عالی رتبه ایرانی، حاضر به گفت ‌و گو با وی نمی‌ شود و مذاکرات بین مک فارلین و کنگرلو با حضور یکی از نمایندگان مجلس به عنوان مترجم صورت می ‌گیرد و بدون حصول توافق مدنظر آنها، هیأت آمریکایی باز می‌گردد.

پس از این شکست در مذاکرات، کانال دوم توسط محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران با استفاده از علی هاشمی رفسنجانی یکی از اعضای سپاه که برادرزاده آیت الله هاشمی رفسنجانی فرمانده جنگ بود، اما بدون اطلاع ایشان، شکل می گیرد و از طریق کانال دوم نیز یک محموله 500 عددی موشک تاو و مقداری اطلاعات نظامی در مهر ماه سال 1365 تحویل ایران می ‌گردد.

بخشی از شش محموله تسلیحاتی تحویل شده به ایران، مربوط به سلاح ‌های انباری در اسرائیل بوده که بدون اطلاع ایران از اسرائیل ارسال شده بود و پس از کشف موضوع توسط تیم مهندسی جنگ این سلاح ‌ها عودت داده می شود و اختلافی نیز در مورد قیمت محاسبه شده وجود داشت که موجب می شود، ایران بخشی از مطالبات قربانی فر، به عنوان واسطه معامله را نپردازد و با شکل گیری کانال دوم که عملا قربانی ‌فر، واسطه کانال اول، در آن وجود ندارد، وی به ارسال نامه ‌های انتقادی به مقامات ایران جهت پیگیری مطالبات خود می پردازد .

در اوایل آبان ماه 1365، نشریه الشراع لبنان، اخبار این معاملات را دریافت و افشا می ‌کند و موضوع با پیگیری رسانه‌ های آمریکایی تبدیل به یک رسوایی برای دولت آمریکا می ‌شود چرا که دولت آمریکا برخلاف مصوبه کنگره، منابع حاصل از این معاملات را به شورشیان نیکاراگوئه پرداخت کرده بود و تیم تحقیق و تفحص آمریکا به رهبری سناتور جان تاور، گزارشی را درباره این موضوع تهیه و منتشر می‌ کند که به نام گزارش تاور مشهور است و بسیاری از جزییات ماجرا در آن درج شده است.

همزمان با افشای موضوع در آمریکا، آیت الله هاشمی رفسنجانی، در مراسم سیزده آبان سال 1365، در مقابل مجلس شورای اسلامی، اقدام به افشای ابعاد و جزییات سفر مک فارلین به ایران و عدم پذیرش مذاکره توسط مقامات ارشد کشور و نتایج آن می کند و این سخنرانی به بحران سیاسی دولت ریگان دامن می ‌زند.

در این شرایط گروهی از نمایندگان مجلس مخالف دولت، اقدام به طرح سؤال در این باره از وزیر خارجه وقت دکتر ولایتی می‌ کنند که این اقدام با عتاب و برخورد شدید امام خمینی(س) در 29 آبان 1365، با عنوان، «این تذهبون؟»، می شود و امام خمینی(س) این ماجرا را پیروزی ایران و رسوایی دولت آمریکا توصیف و کسانی که با تضعیف مسئولان ایرانی به متهم کردن آنها در این ماجرا می ‌پردازند را غربزده و شیطان زده توصیف کرده و برای ایجاد عدم تفرقه در کشور هشدار شدید دادند.

به عنوان نتیجه گیری، به سه موضوع اشاره می کنم: اول، ایران در موضوع آزادی گروگان ها در برابر فروش سلاح ‌ها، به دنبال تأمین نیازهای تسلیحاتی خود بود و به این هدف رسید و این سلاح‌ ها در پیروزی دو عملیات مهم والفجر 8 و کربلای 5 تأثیرگذار بودند و قطعنامه 598، که نخستین قطعنامه متوزان شورای امنیت سازمان ملل در رابطه با جنگ ایران و عراق بود، پس از این دو عملیات تصویب و منجر به پایان جنگ و صلح شد.

دوم، ماهیت موضوع در ایران نظامی بوده و به همین دلیل معاملات اولیه با اطلاع و نقش آفرینی سپاه صورت گرفت و در جریان سفر مک فارلین نیز موضوع در کنترل سپاه پاسداران بود و مقامات سیاسی با وی دیدار و مذاکره نکردند و کانال دوم و بخش دوم معاملات و مذاکرات نیز مستقیما از سوی سپاه صورت گرفت، بنابراین کسانی که به تخریب و تحریف تاریخ با اهداف سیاسی می پردازند باید توجه داشته باشند که در این موضوع عملا مسئولان ارشد دفاع مقدس را مورد تخریب قرار می‌ دهند.

سوم، موضوع افشای ماجرای مک فارلین نیز هنوز پس از 34 سال در ابهام قرار دارد، یکی از فرضیات افشا توسط نزدیکان سید مهدی هاشمی و بیت آیت الله منتظری است.

فرضیه دوم افشا توسط مقامات آمریکایی مخالف دولت ریگان است و فرضیه سوم افشا توسط جریان نفوذی منافقین در ایران که نگران برتری نظامی ایران در جنگ بر عراق با تقویت تجهیزات و اطلاعات نظامی ایران شده بودند، اما در هر صورت قطع این نوع ارتباطات در شرایط سخت جنگ و تحریم تسلیحاتی به زیان منافع ملی بوده و آیت الله منتظری چندی پس از خاتمه موضوع، عدم مخالفت خود با این مسأله را بیان کردند و در مجموع هیچ نقطه ای از این ماجرا برای ایران سیاه نیست و کلیه اقدامات خلاف قوانین یا پنهان کاری در معاملات توسط طرف مقابل صورت گرفته و با هوشیاری مسئولان ایرانی مواجه شده است.

در مجموع می توان گفت که پرداختن به ماجرای مک فارلین، با اهداف سیاسی و جناحی و تحریف تاریخ در این موضوع، اقدامی خلاف جهت منافع ملی است و چرا ما باید یک پیروزی دیپلماتیک که منجر به پیروزی نظامی گردیده و توسط امام خمینی(س) با تأیید قاطع مواجه شده است را اینگونه تخریب و تحریف کنیم؟

پس از این سخنرانی ها یک پنل با حضور سردار عباس سلیمی نمین، حسین علایی و جعفر شیرعلی نیا برگزار شد.

عباس سلیمی نمین، رئیس دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، در ابتدای این پنل گفت: جناب آقای مهندس محسن هاشمی یک وجه موضوع را به خوبی دیدند. بحث تلاش ایران برای استفاده از موقعیت منطقه برای تأمین تسلیحات مورد نیاز بود که مرحوم آقای هاشمی در این زمینه تلاش بسیار مؤثر و خوبی را سامان دادند و توانستند برخی از مشکلات را در این عرصه حل و فصل کنند. اما موضوع وجه دیگری هم وجود دارد که ای کاش آقای هاشمی که در این مسأله کار تحقیقی کرده اند به این مسأله هم اهتمام می ورزیدند یا نگاهی هم به این موضوع می داشتند و آن بحث نگاه آقای هاشمی به جنگ بود.

آقای هاشمی رفسنجانی در سال 62 بحث استراتژی جنگ خودشان را متفاوت از استراتژی جنگی که امام ترسیم کرده بود

این دو مسأله تلاش برای ارتباطاتی با آمریکایی ها و از این طریق تأمین قطعات مورد نیاز ایران با بحث استراتژی آقای هاشمی در جنگ ارتباط تنگاتنگی دارد که اگر به آن توجه نکنیم، قطعا قادر نخواهیم بود از این تجربه کلانی که در مقطعی از تاریخ کسب کرده ایم بهره لازم را ببریم. آقای هاشمی رفسنجانی در سال 62 بحث استراتژی جنگ خودشان را متفاوت از استراتژی جنگی که امام ترسیم کرده بود بیان کردند و شروع به ترویج این در جبهه ها و به خصوص در میان فرماندهان میدانی جنگ کردند. خوب است که بازتاب این موضوع را در مسائل داخلی جنگ و میان فرماندهان توجه داشته باشیم. اگر به این توجه نکنیم نیمی از ماجرا را ندیده ایم.

اینکه آیا آقای هاشمی رفسنجانی مجاز بوده اند استراتژی متفاوتی نسبت به امام به عنوان فرماندهی کل قوا دنبال کنند یا خیر یک بحث است. آیا در این زمینه هماهنگی بین ایشان و امام صورت گرفته یا خیر هم بحث دیگری است. اصولا ما در ارتباط با استراتژی جنگ چگونه باید علمی می کردیم؟ آیا تضعیف استراتژی ترسیمی امام در جبهه ها تأثیر منفی داشت یا خیر؟ اینها بحث هایی است که به نظر من در این جلسه با حضور جناب آقای محسن هاشمی که قطعا می توانند مقداری گره گشا باشند و این درک این تجربه تاریخی را بر مردم سهو کنند، بسیار مغتنم است و به این مسأله کمک خواهد کرد.

دو مجوز برای ارتباط با آمریکایی ها

ما در بُعد بحث ارتباط با آمریکا دو مجوز داشتیم و سران نظام در جریان بودند. یکی اینکه سلاح های آمریکایی را از بازار آزاد، ولو دلال های آمریکایی، تهیه کنیم و دومین چیزی که مجوز داشتیم اینکه به صورت غیر مستقیم با آمریکایی ها وارد مذاکره شویم؛ برای تأمین برخی نیازمندی های خودمان در جبهه از طریق کمک به آمریکایی ها برای آزادی گروگان هایشان در لبنان. همان جوری که آقای محسن هاشمی به درستی اشاره کردند هم امام و هم سران قوا در جریان این دو محور بودند و مرتب در جلسات سران قوا دستاوردها و موقعیت هایی که در این زمینه نصیب ایران می شود را دنبال می کردند.

حضور مک فارلین در تهران ارتباطی با تأمین تجهیزات ندارد

اما دو محور دیگر هم هست که آن دو محور را هیچ کدام از مسئولین دیگر غیر از آقای هاشمی حاضر نیستند مسئولیتش را بپذیرند و یا اعلام صریح می کنند که ما در این زمینه اطلاع نداشتیم. یکی فراهم کردن زمینه حضور یکی از مقامات برجسته آمریکایی بود که قطعا که ربطی به تأمین قطعات نداشت. یعنی این طور نیست که حضور مک فارلین در تهران ارتباطی با تجهیزات پیدا کند. این گام بلندی از سوی آمریکایی ها برای تغییر در روابطشان با ایران است و هیچ کسی این را رد نمی کند. مقامات آمریکایی هم به این مسأله تأکید می کنند و گزارش تاور هم به این تأکید دارد که حرکت آمریکایی ها در قضیه مک فارلین با آینده انقلاب اسلامی ارتباط دارد.

ادلّه و قرائنی وجود دارد که ارزیابی امریکایی ها و برخی جریان های غربگرای منطقه آقای هاشمی را به عنوان شخصی که می تواند تأثیراتی در ارتباط با خواسته آمریکایی ها صورت بدهد ارزیابی می کنند. تعبیر میانه رو یا تعابیر این جوری که آمریکایی ها در ارتباط با دسته بندی کردن مقامات ما دنبال می کنند. من الآن نمی خواهم قضاوت کنم که ارزیابی آنها در مورد آقای هاشمی دقیق است یا دقیق نیست. آنچه مسلم است اینکه آمریکایی ها برای آینده انقلاب باید کاری می کردند. اگر عملکرد آمریکایی ها در این زمینه مورد بررسی قرار بگیرد جای تأمل است. در کتاب نبرد مخفی علیه ایران امده است که هر هواپیمایی که می خواست وارد ایران شود در اسرائیل توقف می کرد و اسرائیلی ها قطعات معیوب را به جای قطعات سالم قرار می دادند که ایران در این قضیه چندان هم تقویت نشود. این را هم برکمن می گویند و هم مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی در بخش هایی از خاطرات خودشان قید می کنند که قطعات وارد شده بعضا سالم نبود.

تلاش هایی صورت می گرفته که این ارتباطات پیچیده ارتباط تنگاتنگی با اسرائیل پیدا کند. انقلاب اسلامی پرچمدار حمایت از فلسطین بوده و آمریکایی ها همه تحرکات خود را با اسرائیلی ها مطرح می کنند و حتی در هیأت مک فارلین آقای میر و وابسته نظامی اسرائیل در دوره پهلوی دیده می شود. بحث کنتراها هم به این دلیل به میان می آید که ایران به عنوان نیروی کمک کننده به مزدوران آمریکایی در براندازی یک حکومت ضد آمریکایی به چشم بیاید. اگر آمریکایی ها مایل به ارتباط سازنده بودند، نباید به دنبال تخریب چهره ایران پیش می رفتند. اگر این اتفاق می افتد به این معناست که یکی از مسائل آمریکایی ها تخریب چهره انقلاب ایرانی است.

رهبری هوشمندانه امام خمینی(س) در مسأله مک فارلین

در مجموع این مسأله تبدیل به یک پیروزی بزرگ برای ایران شد اما به رهبری هوشمندانه امام در این مسأله نمی پردازیم. اگر امام قضیه را جمع نمی کردند یک بی اعتباری برای ما رقم می خورد. در واقع اینکه بحران به داخل آمریکا بر می گردد مدیریت هوشمندانه امام بود و حق اساسی مجلس برای پرسش را جلویش را گرفتند تا سؤالات و ابهامات مطرح نشود. اگر آن موقع بحث آمدن یکی از مشاوران وزیر اسرائیلی مطرح می شد، آبروی انقلاب می رفت. یک وقایعی بر اساس سلایق اقای هاشمی دنبال شد که به نفع جامعه نبود. اگر سال 1362 با تز آقای هاشمی جلو می رفتیم، زمینگیر شده بودیم. آقای هاشمی بحث صلح را در سال 1362 به سطوح فرماندهان جنگ می کشاند و نگاه فرماندهان و اقای رضایی و بسیاری از محققین این است که چنین استراتژی اشتباه است.

سردار حسین علایی نیز در این نشست گفت: فرا رسیدن سالگرد میلاد پیامبر اکرم را تبریک و تهنیت عرض می کنم و برای دولت فرانسه متأسفم که با انتشار این کاریکاتور که مدعی هستند کار دولت نیست و کار دیگران است، یعنی مطبوعات و رسانه هایی که معتقد هستند آزاد است، فضای خشونت را بین جهان غرب و اسلام فراهم کردند. بنابر این آن کاریکاتور را محکوم و انتشار آن را مخالف فضای آزادی اندیشه تلقی می کنیم. البته از کاری که آن فرد انجام داد و علیه اسلام و مسلمین تمام شد و بی گناهان را در یک کلیسا به قتل رساند هم ابراز انزجار و او را هم محکوم می کنیم. امیدوارم که دولت ها به جای ایجاد تنفر و واگرایی به دنبال همگرایی حرکت کنند.

اما من برای بحث مک فارلین از سال ها قبل دنبال بودم که این ماجرا چیست و چون در کتاب تاریخ تحلیلی جنگ هم به این موضوع بر می خوردم با کسانی که دست اندرکار این موضوع بوده اند تا جایی که می شد صحبت کرده ام. حدود 10 سال پیش با مرحوم آقای محسن کنگرلو چند جلسه صحبت کردم که این کار را شروع کرده بود. با آقای وردی نژاد صحبت کردم. با آقای محسن رضایی هم چند جلسه صحبت کردم و هم چند روز پیش که می خواستم برای این جلسه بیایم دوباره نظر ایشان را گرفتم. دو سه روز پیش با آقای رفیق دوست هم صحبت کردم. گرچه در جریان این موضوع نبود ولی برای اینکه بدانم چه سلاح هایی دریافت کرده اند، این را بحث کردم. با فرماندهان لشکرهایی که در عملیات والفجر 8 حضور داشته اند هم تماس گرفتم و صحبت کردم.

میرحسین موسوی دنبال کمک به نیروهای مسلح و پشتیبانی از آنها بود

من با آقای محسن کنگرلو که صحبت کردم این جوری به من گفت که چون نخست وزیر آقای مهندس میرحسین موسوی دنبال کمک به نیروهای مسلح و پشتیبانی از آنها بود، مسأله مهم ما این بود که چون تجهیزات و قطعات یدکی و امکاناتی که ارتش نیاز داشت آمریکایی بود به سادگی نمی توانستند تأمین کنند و ایشان به عنوان مشاور نخست وزیر کسانی که ارتباط برقرار می کنند که بتوانند این اقلام را تهیه کنند را دنبال می کرد. بنابر این کار از آقای هاشمی رفسنجانی شروع نشد. برداشت من این است که از آقای محسن کنگرلو شروع شد و آقای قربانی فر و دیگران به او وصل شدند و دنبال این بودند که برخی از قطعات موش کهای هاگ که آن موقع خیلی نیاز داشتیم را تأمین کنند. آقای قربانی فر به عنوان یک دلال به دنبال سود خودش بود.

چیزهایی که من می گویم از قول ایشان است. بررسی هایی که کرده ام هم نشان می دهد که تا حد زیادی درست است. ایشان وقتی کار را شروع می کنند گزارش ها به آقای مهندس موسوی که نخست وزیر بوده اند می دهد. آقای مهندس موسوی می گوید که چون آقای هاشمی رفسنجانی فرمانده جنگ هستند باید با ایشان هماهنگ شود. البته آقای کنگرلو قبل از انقلاب با آقای هاشمی به دلیل مبارزاتشان ارتباط داشتند. ولی آقای میرحسین موسوی می گویند این نوع مسائل را به آقای هاشمی رفسنجانی بگویید که هم فرمانده جنگ هستند و هم با امام ارتباطات نزدیک دارند و همه چیز را هماهنگ خواهند کرد. ایشان از آن زمان با آقای هاشمی رفسنجانی مسائل را مطرح می کنند.

آقای هاشمی رفسنجانی به دنبال آمریکایی ها نرفتند

بنابر این آقای هاشمی رفسنجانی به دنبال آمریکایی ها نرفتند. یک موضوع به آقای هاشمی رفسنجانی ارجاع شد و ایشان سعی کرد این موضوع را مدیریت کند. به نظر من این استراتژی خوبی است که هر مسئولی در اداره کشور، از هر فرصتی که پیش می آید استفاده کند و فرصت ها را نادیده نگیرد و نگوید اینها آمریکایی هستند و ما با اینها کار نداریم و داریم راه خودمان را می رویم. اگر شما بتوانید از ظرفیت هایی که پیش می آید استفاده کنید خیلی چیز خوبی است. این فرصت ها در محیط بین المللی پیش می آید و کسانی که مدیریت استراتژیک می دانند می گویند که همیشه باید سازمان ها، شرکت ها و دولت ها دنبال این باشند که در محیط چه فرصتی پیش می آید و آن را شکار کنند.

امام از لحظه اول در جریان ماجرای مک فارلین بود

لذا این جوری که من بررسی کرده ام کار از آقای کنگرلو شروع شد و ایشان به آقای هاشمی رفسنجانی گزارش داد و آقای هاشمی رفسنجانی موضوع را دنبال کرد. آمریکایی ها دنبال این بودند که گروگانهایشان در لبنان را آزاد کنند. تاریخ هم مهم است. اینها از خرداد ماه سال 1364 شروع شده است. من از آقای کنگرلو پرسیدم که امام در جریان بود یا نبود؟ ایشان به من گفت از لحظه اولی که شروع شده امام در جریان بوده اند و تا آخرین لحظه هم امام در جریان بوده اند. بنابر این اگر آقای هاشمی رفسنجانی این استراتژی را داشته، امام تأیید کرده و امام این روش را قبول داشته است. ممکن است جزئیات و اینکه چه کسی می آید و چه کسی می رود نبوده، ولی همه کلیات را امام در جریان بودند و سران قوا هم در جریان بودند. تنها کسی که در جریان نبوده آیت الله منتظری قائم مقام رهبری بوده و اتفاقا کاش ایشان هم در جریان می بود. اگر می بود شاید مسأله افشا شدنش اتفاق نمی افتاد.

ای کاش امام ماجرای رابطه با آمریکا را حل می کرد

من همیشه فکر می کنم ای کاش این مسأله به گونه ای جلو می رفت که امام یکی از معضلات اساسی کشور که ماجرای رابطه با آمریکا بود را حل می کردند. اگر امام جنگ را تمام نکرده بود معلوم نبود ما بتوانیم جنگ را خاتمه بدهیم. الآن به این وضعی که دچار شده ایم و معلوم نیست می خواهیم چه کار کنیم و آمریکایی ها می خواهند با ما چه کنند و دیوانه ای به اسم ترامپ بر سر کار آمده و تمام ظرفیت عالم را دارد علیه ایران به کار می گیرد و ما به این وضعیت افتاده ایم که همه مردم ایران می گویند بایدن بر سر کار می آید یا ترامپ. از این وضعیت بدتر می شود؟! این که خوب نیست.

اگر امام و حتی آقای هاشمی رفسنجانی آن زمان تکلیف رابطه با آمریکا را روشن می کردند و این درگیری را حل و فصل می کردند کار عالی و درستی بود. حالا که این اتفاق نیفتاده، امیدواریم الآن کسی بیاید و بتواند چنین مسأله ای را حل کند. همیشه می شود گفت ما و آنها دشمن هستیم. ولی چطور می خواهید این مسأله را حل و فصل کنید که مردم بتوانند کارشان را انجام دهند و پیشرفت داشته باشیم.

اما نکته دیگر تأثیر ماجرای مک فارلین که بهمن ماه سال 64 اتفاق افتاده روی جنگ و عملیات است. من دیدم که یکی از آقایان گفته آمریکایی ها به ما نقشه و اطلاعات دادند. من هیچ جا ندیده و نشنیده ام که آمریکایی ها راجع به عراق به ما اطلاعات داده باشند که در طرح ریزی عملیات ها به درد ما خورده باشد. اولا طرح ریزی عملیات والفجر 8 از خرداد ماه انجام شده بود. حتی در جلسه ای که آقای هاشمی رفسنجانی با فرماندهان داشتند اول فکر می کردند این منطقه مطرح شده برای اینکه بگویند ما نمی توانیم علمیات کنیم و جدی نگرفتند. بعدا که دیدند سپاه می خواهد این عملیات را انجام دهد و جدی است آقای هاشمی پای کار آمدند و تمام ظرفیت کشور را به کار گرفتند که این عملیات موفق شود.

بنابر این برای عملیات والفجر 8 آمریکایی ها هیچ اطلاعاتی ندادند و انتخاب این منطقه با مطالعه بچه های سپاه بود. از جمله کسانی که همیشه به فرماندهی می گفت جای بکری وجود دارد که برای عملیات خوب و تأثیرگذار است خود من بودم. ما چون در این منطقه بودیم می دیدیم و می گفتیم جای خوبی برای عملیات است و می شود ارتباط عراق با دریا را قطع کرد.

چیزی که در این عملیات مهم است طرح و تاکتیک ما بود؛ نه سلاح های مک فارلین. در شکستن خط و رفتن و گرفتن منطقه تنها جایی که می تواند مؤثر بوده باشد سایت هاگ است. خوب است آن را دوستان نیروی هوایی بگویند چقدر تأثیر داشته ولی من که آن زمان در عملیات بودم، در طول این عملیات که 75 روز طول کشید عراقی ها ما را بمباران کردند و ما یگان ها را جایی گذاشتیم که آتش عراقی ها به ما نرسد. بنابر این در طراحی، تاکتیک و اجرای عملیات این سلاح ها نقشی نداشته است؛ در سایت هاگ احتمالا نقش داشته که بتواند پوششی برقرار کند. ولی چون عراقی ها با کمک فرانسوی ها یک نیروی هوایی قوی راه اندازی کرده بودند اصلا نمی گذاشتند هاگ فعال شود. فوری رادار هاگ را می زدند و سیستم را از کار می انداختند.

در عملیات کربلای 5 هم من اثر این سلاح ها را ندیدم. در کربلای 4 هم که بزرگترین عملیات ایران بود، ارتباط آمریکایی ها با عراقی ها برقرار بود و آنها اطلاعات ما را داشتند. به همین خاطر عملیات کربلای 4 موفق نشد. بنابر این حماسه هایی که رزمندگان ما آفریدند عامل پیروزی بود. البته سلاح نیاز فوری ما بود. اگر ما واقعا موشک تاو داشتیم خیلی پیروزی های بزرگ می توانستیم کسب کنیم. ما سلاح مناسب برای اینکه تانک های عراقی را بزنیم، نداشتیم.

امام دنبال خاتمه دادن به جنگ بود

در مجموع استفاده از این ظرفیت کار درستی بود. اما در مورد جنگ، امام بعد از آزادی خرمشهر گفتند از مرز عبور نکنید و می خواستند جنگ را تمام کنند. حتی قبل از عملیات فتح المبین آقا محسن به امام گفت ممکن است در این عملیات از مرز عبور کنیم و امام مخالفت کرد. کسی که می خواهد جنگ را تمام کند از این حرف ها می زند. امام دنبال خاتمه دادن به جنگ بود. در شورای عالی دفاع بحث کردند که نمی شود پدافند کرد و باید به کنار اروند رود برویم. امام نمی خواست خاک عراق را بگیرد و می گفتند از نظر نظامی پدافند آنجا است و باید کنار اروند رود پدافند کنیم.

دفاع از کشور مقدس است ولی جنگیدن مقدس نیست. اگر آقای هاشمی رفسنجانی سال 62 به این نتیجه رسید که باید جنگ خاتمه پیدا کند باید به ایشان آفرین گفت که زود تشخیص داد. اگر دیگران همکاری می کردند و خدمت امام می گفتند این مسیری که ما داریم به پیروزی نظامی منجر نخواهد شد، در کدام پیروزی بوده که مذاکره نشده باشد؟! مگر آخر جنگ هم ما با صدام مذاکره نکردیم و جنگ خاتمه پیدا کرد؟ مگر صدام دو سال پس از پایان جنگ اسرای ما را با تیر و تفنگ آزاد کرد؟ بنابر این اگر کسی زودتر می آمد و به امام مشاوره می داند که چه وضعی پیدا خواهد شد و جنگ را تمام می کردیم به نفع کشور بود. جنگ جنگ تا پیروزی یعنی طرح داشته باشیم که چطور جنگ را خاتمه بدهیم.

الآن هم در مورد ما و آمریکا هرکسی بتواند زنگوله را گردن گربه بیاندازد که این مسأله را حل کند کار بزرگی انجام می دهد. ما نمی ترسیم ولی همه باید به فکر مردم و پیشرفت کشور باشند نه به فکر اینکه شعار بدهیم. امیدوارم از تجربه مک فارلین و تجربیات دیگر همه استفاده کنند و راهی برای حل کردن مسائل اساسی کشور که یکی از آنها رابطه با آمریکا است پیدا کنند. حل کردن به معنای تسلیم و قبول سیاست های آمریکا نیست؛ حل کردن به معنای اینکه نگذاریم دشمن به ما حمله کند و ما را از بین ببرد و جایی که دشمن حمله می کند زیر آتش آن نباشیم.

جعفر شیرعلی نیا نیز در این نشست گفت: سعی کرده ام از زاویه ای نگاه کنم که به نوعی شاید محل تأمل جدیدی در قضیه باشد. البته در منابع خارجی خیلی به موضوع مک فارلین پرداخته شده و تقریبا یکی از پر سندترین موضوعات تاریخی چند دهه اخیر در منابع غیر فارسی است. اما در منابع فارسی نقص هایی داریم و حتی گزارش تاور به صورت کامل منتشر نشده است.

اگر ماجرای مک فارلین برای تأمین صرفا برای تأمین سلاح باید قصه را نازل و بی محتوا می کند

در منابع مختلف گزارش هایی هم از خرید سلاح ایران از اسرائیل و کارهایی که دلال ها انجام داده اند آمده است. اما ماجرای مک فارلین با تمام آنها متفاوت است و تا آن روز بی سابقه بوده و تا آن روز چنین ماجرایی نداشتیم که سه حکومت ایران، آمریکا و اسرائیل در سطح مسئولین درجه یک کشور با یک موضوع درگیر بودند. اگر این سطح روابط صرفا برای تأمین سلاح باشد، قصه را نازل و بی محتوا می کند.

ولی آقای قربانی فر و دوستانش از سال های 62 و 63 تلاش هایی دارند که این زمینه را فراهم کنند. اما موضوع نیمه اول سال 64 برای ایران جدی می شود و اولین سلاح هم تقریبا در این زمان به ایران وارد می شود. بعد از عملیات فتح خرمشهر که ایران در شرایط خیلی سخت قرار می گیرد، شکست هایی داریم که کار را سخت می کند و به نوعی توازنی که به نفع ایران بود را به نفع عراق می برد و ایران در عملیات ها مشکلات زیادی پیدا می کند.

سال 64 یکی از بن بست های جنگ است که خیلی به آن توجه نشده است. یعنی بعد از عملیات های ناموفق خیبر و بدر آقای هاشمی به طرح های عملیاتی آقای صیاد شیراز ی مراجعه می کند و شرایط به گونه ای می شود که آقای هاشمی فرماندهی را به آقای صیاد شیرازی می سپارد و قرار می شود که آقای محسن رضایی و سپاه با ایشان همکاری کنند تا بتوانند پیروزی هایی در جنگ به دست بیاورند.

آقای صیاد شیرازی عملیات قادر را طراحی می کند که آن هم شکست سختی می شود و به نوعی آقای صیاد شیرازی به این نتیجه می رسد که کسانی او را تنها گذاشته اند که در این عملیات شکست بخورد. اختلافاتی که بعد از عملیات رمضان در فرماندهان ارشد ارتش و سپاه آشکار شده بود، ابتدای سال 64 به اوج می رسد و صحبت های آقای رضایی نشان می دهد که به تقابل جدی رسیده اند. آن زمان آقای رضایی و فرماندهان جنگ به امام نامه نوشته اند و نظرشان این بوده که اگر با توان فعلی به جنگ ادامه بدهیم به جز تلفات و خسارت هیچ چیز عاید ما نخواهد شد.

موضوعی که روی آن بحث نشده این است که دشمن اطلاعاتی از داخل خاک ایران به دست می آورد و شورای امنیت ملی آمریکا سال 63 گزارش می دهد که موازنه جنگ به نفع عراق تغییر کرده است. من معتقدم این مسائل سال 64 و بن بستی که ایجاد شده بود می توانست زمینه ساز پایان دادن به جنگ باشد. چون ایرانی ها معمولا تصمیمات مهم را موقعی گرفته اند که غرق شکست بوده اند و چاره ای جز آن نداشته اند. اما یکی از مهمترین مخالفان پایان جنگ ایران و عراق اسرائیل بوده است. جنگ ایران و عراق به عنوان دو دشمن اسرائیل باید ادامه داشته باشد و این دو کشور توان همدیگر را تقلیل بدهند. غیر از اسرائیل، بقیه هم تلاشی برای پایان دادن به این جنگ ندارند؛ تا وقتی که ضررهای این جنگ به طرفین ماجرا می رسد.

در این وضعیت شائبه هایی پیش آمده که ممکن است این جنگ پایان بگیرد. یعنی یکی از شاه کلیدهای پایان جنگ این بوده که ایران از پیروزی ناامید شد. زمانی که اولین سلاح ها وارد ایران می شود و اولین امیدها برای تأمین کمبودهای تسلیحاتی ایران فراهم می شود بزنگاه این بن بست نظامی است. البته استراتژی اصلی ادامه جنگ فرسایشی و درگیر بودن این دو کشور است اما در حاشیه این همه سود خودشان را می برند. دلال سود خودش را می برد و اسرائیل انبارهای خودش را بازیابی می کند.

با واسطه گری آقای کنگرلو و قربانی فر یک سری تبادل سلاح می شود. بهمن ماه سال 64 ایران در عملیات والفجر 8 پیروز می شود و فاو را می گیرد. آقای هاشمی معتقد بود که سلاح های آمریکایی و بحث هاگ خیلی در این عملیات تأثیرگذار بود. پیر رازو با استفاده از مکالمات سرّی صدام می گوید که صدام از آمریکایی ها بسیار خشمگین است زیرا او را بازی داده اند و انواع ناسازاها را دچار ریگان می کند. عراقی ها می گویند اطلاعاتی که عراقی ها برای عملیات فاو داده اند ما را فریب داده است. عراقی ها می گویند با اطلاعاتی که آمریکایی ها به ما دادند اجازه ندادند بفهمیم منظور اصلی ایرانی ها فاو است.

پیروزی فاو به نوعی استارت دوباره به جنگ است. یعنی پیروزی فاو باعث می شود که ایران برای ادامه جنگ امیدوارم شود. آقای رضایی می گوید مهمترین تأثیری که پیروزی فاو در جنگ داشت این بود که دوباره به جنگ استارت زد. یعنی جنگی که ممکن بود با ناامیدی ایران به پایان نزدیک شود با فاو دوباره استارت می خورد و دو سال بعد از آن ادامه پیدا می کند. سال 65 در حالی آغاز می شود که ایران امیدوار به ادامه جنگ و پیروزی است. در این شرایط می توانیم بگوییم علاقه ای که به ادامه جنگ در بین آمریکایی ها، اسرائیلی ها و حتی ترکیه وجود دارد که این جنگ تمام نشود با والفجر 8 تحقق یافته است.

پس من هم موافقم که این آمدن مسئولین نمی تواند فقط برای سلاح باشد. ممکن است دورنمای این ارتباط به حل و یا تعدیل مسأله ایران و آمریکا بیانجامد و این چیزی است که صهیونیست ها نمی خواهند. یعنی اسرائیلی ها نمی خواهند که مسأله ایران و آمریکا حل شود. بن بستی که اتفاق می افتد این است که سفر مک فارلین به تهران شکست می خورد. یکی از دلایل اصلی این است که یک مقام امنیتی اسرائیل در میان همراهان مک فارلین است. یعنی آقای موسوی و دیگران گفته اند آن جایی که ایران عقب می کشد حضور این اسرائیلی در هواپیما است.

پروژه شکست می خورد و کانال دوم از طریق برادرزاده آقای هاشمی شکل می گیرد. کانال دوم با کانال اول چند تفاوت دارد. یکی اینکه سپاه در کانال دوم هست. خود آقای رضایی می گوید هنگامی که ما متوجه شدیم در تهران اتفاقاتی در جریان است وارد ماجرا شدیم و محسن کنگرلو را به عنوان رابط دوم و آقای وردی نژاد که معاون اطلاعات سپاه بود را رابط اول قرار دادیم. در واقع ابتکار عمل را دست گرفتیم تا ببینیم پشت صحنه چه می گذرد.

حضور سپاه در این مذاکرات خیلی مهم است. چون سپاه یکی از نمادهای مقابله با آمریکا است. وقتی رابط سپاه به مذاکرات می آید برای مخاطبان بیرونی و اسرائیل هم اهمیت پیدا می کند. حضور سپاه به شدت آنها را نگران می کند که رابطه ایران و آمریکا بهبود پیدا کند. در طرف مقابل هم جریان آمریکایی نسبت به جریان اسرائیلی تقویت می شود و قدرت پیدا می کند. تنها چیزی که می تواند پروژه دوم را به شکست بکشاند این است که ماجرا افشا شود.

اینکه آقای قربانی فر نامه ها را در اختیار آقای منتظری قرار داده در سطح هوش یک نفر نیست و نمی شود آنقدر ساده مطرح کرد که چون با امید نجف آبادی دوست بوده نامه ها را به آقای منتظری داده و ماجرا افشا شد. اتفاقا در منابع آمده که این کدام هوش اطلاعاتی است که اولا می داند آقای منتظری اصلا در جریان نیست و دوم آقای منتظری را برای مسیر افشاء انتخاب می کند. نتیجه این می شود که کربلای 4 شکست می خورد و کربلای 5 نمی تواند یک پیروزی بزرگ و استراتژیک لقب بگیرد و ایران ضربه سختی می خورد.

این معادله جنگ طولانی است. به جان هم انداختن مسلمانان و نابودی منابعشان یک ایده صهیونیستی است و همواره سعی می کنند طرفین ماجرا احساس کنند پیروزی نهایی دور از دسترس آنها نیست. این معادله ادامه داشت تا وقتی که ضرر آن به کشورهای دیگر رسید. آن موقع تصمیم گرفتند که جنگ را پایان بدهند.

نگرانی امروز من این است که اگر بایدن بر سر کار بیاید خیلی احساس پیروزی نکنیم و مدت زیادی بخواهیم جشن بگیریم و بعد هم بگوییم این پیروزی را با هیچ چیزی عوض نمی کنیم. آقای هاشمی هم با خواندن گزارش تاور متوجه عمق قضایا شد. آقای هاشمی هم شاید بعضی مسائل را ساده نگاه می کرد که ما داریم تجهیزات می گیریم ولی ممکن است دنبال بهبود و یا حل مسأله ایران و آمریکا بوده باشد.