تاکتیک ایران در گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا در عمان چیست؟

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر به لبنان، در سخنانی درباره تاثیر تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا بر موضوع بازگشت همه طرف‌ها به برجام و نقش قطر و عمان در این گفت‌وگوها با تاکید بر اینکه «ما همواره در مسیر دیپلماسی و مذاکره قرار داریم» گفت: طبعا انجام درست توافق اخیر غیرمستقیم ایران و آمریکا برای آزادی بخشی از اموال ما و تبادل زندانی، به گفت‌وگو برای لغو تحریم‌ها کمک خواهد کرد. تهران از اراده لازم برای بازگشت به تعهدات برخوردار است.

وی در عین حال تصریح کرد که در مورد به کارگیری دیپلماسی برای لغو تحریم‌ها، از سوی سلطان عمان ابتکاری روی میز است و از طریق آن ابتکار تبادل پیام‌هایی در جریان است.

تهران و واشنگتن پس از ماه‌ها مذاکرات غیرمستقیم اواخر مردادماه تأیید کردند که پنج زندانی ایرانی ـ‌ آمریکایی به زودی با شهروندان ایرانی که در زندان‌های آمریکا به بهانه دور زدن تحریم‌ها حبس هستند تبادل می‌شوند.

بعد از این گشایش، دو طرف بر سر آزاد کردن پول‌های بلوکه شدن ایران در کره جنوبی نیز توافق کردند. آمریکا به کره جنوبی اجازه داد که حدود شش میلیارد دلار پول بلوکه‌شده تهران از طریق قطر و تحت یک چارچوب قابل نظارت در اختیار جمهوری اسلامی قرار گیرد.

هم‌چنین قبل از آن، آمریکا به عراق اجازه داد که دو میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار بدهی خود به ایران را بپردازد. البته این پول در کشور قطر بلوکه شده و تهران می‌تواند از آن برای خریدهای خود در زمینه‌های بشردوستانه استفاده کند.

«حسن بهشتی‌پور» در گفت‌وگو با ایسنا درباره مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا تحت ابتکار سلطان عمان، با تاکید بر اینکه «اطلاع‌رسانی دولت و وزارت امور خارجه در این رابطه قطره چکانی است و نمی‌توان به طور دقیق و مطمئن درباره جزییات این توافق و مذاکرات صحبت کرد» افزود: اما نتایج این مذاکرات و توافق نانوشته را می‌توان در فضای رسانه و در گمانه‌زنی‌ها تا حدی مشاهده کرد. متاسفانه تجربه نشت اطلاعات مذاکرات پیش از محقق شدن در اسفند ۱۴۰۰ موجب شده تا دولت اقای رئیسی در این رابطه محتاط رفتار کند.

وی ادامه داد: به نظر تیم مذاکراتی ایران دو مسیر را دارد در این گفت‌وگوها دنبال می‌کند؛ یک مسیر با کشورهای منطقه و حل مسائل و اختلافات منطقه‌ای است. یعنی به جای اینکه ایران به خواست آمریکا و کشورهای اروپای درباره مسائل موشکی و منطقه‌ای گفت‌وگو کند، آمده است مشکلاتش را به طور دو جانبه و چند جانبه با کشورهای منطقه حل کرد که مهم ترین آن حل مشکل سیاسی ایران و عربستان بود که به نظر من گام بسیار مهمی در تعاملات دو جانبه و منطقه‌ای بود و تحولات در این مسیر هم‌چنان ادامه دارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: مسیر دیگر، جایگزین کردن عمان و قطر به جای اتحادیه اروپا به عنوان میانجی یا واسطه میان ایران و آمریکا بوده است. بعد از شهریور سال گذشته و مواضع تند اتحادیه اروپا علیه ایران در پی تحولات سیاسی در ایران، به ویژه مواضع کشورهای انگلیس و فرانسه و آلمان، مسیر گفت‌وگو با آمریکا از طریق اتحادیه اروپا به سمت قطر و عمان کشیده شد.

بهشتی‌پور افزود: نتیجه مسیر دوم که به سختی هم به دست آمده آزادی زندانیان دو تابعیتی است که به نظر در مراحل پایانی این کار هستند و در ایران در ازای این تعامل، پول‌های بلوکه شده‌اش در کره جنوبی را آزاد کرد که آن هم همزمان با آزادی زندانیان در حال انجام است.

نگرانی و ناراحتی‌ها از این توافق محلی از اعراب ندارند. کشورهای اروپایی‌ نمی‌توانند کاری کنند

وی اظهار کرد: بعد از موضوع آزادی زندانیان که پالس بسیار مثبتی بود، الان درباره سایر موضوعات که عمدتا هسته‌ای است دو طرف در حال گفت‌وگو هستند. البته ایران اطلاعاتی را منتشر نکرده است ولی غربی‌ها اطلاعات مدنظر خودشان را ارائه می‌دهند از جمله اینکه در فضای رسانه‌ای غرب می بینیم گفته می‌شود ایران پذیرفته تولید اورانیوم تا غنای ۶۰ درصدش را کاهش دهد یا تولیداتش را رقیق کند. باید دید این موضوع در گزارش آقای گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که طی یکی دو هفته آینده منتشر می‌شود می‌آید یا نه، و از آن طرف اگر این موضوع صحت داشته باشد، باید دید ایران چه ما به ازایی برای این امتیاز دریافت کرده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که در رسانه‌ها و در میان کارشناسان ادعا می‌شود ایران تعاملات دفاعی‌اش با روسیه را در چارچوب این توافق نانوشته کاهش داده است، تصریح کرد: بعید می‌دانم ایران در امور دفاعی وعده خاصی به طرف آمریکایی دهد. به علاوه همکاری با روسیه به گفته مسوولان ما از قبل وجود داشته است، نه بعد از شروع جنگ اوکراین و این غربی‌ها هستند که این موضوع را بزرگ می‌کنند تا فناوری ساخت پهپاد و فروش آن را برای ایران و دریافت آن از سوی روسیه را محدود کنند. اینکه روسیه از این فناوری کجا استفاده کند در هیچ کجا قید نشده که تعهدی به چگونگی استفاده از پهپاد به ایران داده باشد. رسانه‌ها و کشورهای غربی موضوع فروش پهپادهای ایرانی به روسیه را در رسانه برجسته می‌کنند و از این مسیر به ایران فشار می‌آورند. البته ایران با انتقال فن‌آوری ساخت پهپاد به روسیه این مسئله و بهانه را بلااثر کرده است.

بهشتی‌پور در مورد نگاه کشورهای اروپایی به این توافق و مذاکرات در جریان گفت: نگرانی و ناراحتی‌ها از این توافق محلی از اعراب ندارند. کشورهای اروپایی‌ نمی‌توانند کاری کنند. در بخش سیاسی شاید توانستند جلوی صدور دو قطعنامه علیه برجام را بگیرند اما بعد از اردیبهشت سال ۹۷ تقریبا برای همه روشن بود که آن‌ها نمی‌توانند از عهده جبران خروج آمریکا یا اجرای تعهداتشان طبق برجام برآیند. سه کشور اروپایی نخواستند مقابل هژمونی آمریکا تسلیم شوند. از این رو همراهی این کشورها یا مخالفت‌شان با مذاکرات ایران و آمریکا در عمان تاثیری بر اصل مسئله ندارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه مذاکرات و توافق نانوشته ایران و آمریکا به میانجی‌گری عمان تا چه زمانی می‌تواند ادامه یابد، به خصوص که در آمریکا و ایران انتخابات در پیش داریم، گفت: انتخابات ایران اگر با مشارکت بالا باشد و بتواند انعکاس دهنده خواست مردم باشد حتما موقعیت مذاکره‌کننده ما را تقویت می کند و در پیشبرد سیاست خارجی ایران تاثیرگذار است. انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا هم که ۱۴ ماه دیگر است و تحولات در آن غیرقابل پیش‌بینی است و بیشتر هم مسائل داخلی تاثیرگذار است. سیاست خارجی تاثیرش کم است مگر اینکه تصمیم سیاست خارجی تاثیری در زندگی مردم آمریکا بگذارد.

بهشتی‌پور در پایان گفت: هر نوع توافقی که به کاهش تحریم‌ها و بهتر شدن شرایط مردم ایران که در شرایط سختی هستند کمک کند، خدمت به جامعه است. نمی‌دانم چرا برخی در جوسازی‌ها و جریان‌های گروهی سعی می‌کنند مانع توافق شوند یا توافق را به شکلی تعریف می‌کنند گویی ترکمنچای و گلستان است و در حالی که این توافق‌ها و مذاکرات در راستای منافع ملی و اهداف سیاست خارجی کشور و به طور طبیعی به نفع مردم است.