نقش فتوای رهبر انقلاب درباره حرام بودن سلاح هسته‌ای در کاهش فشار غرب علیه ایران
روزنامه اعتماد گزارشی از تلاش گروهی در حاکمیت برای تغییر دکترین سیاست هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دارد که در بخشی از آن به مرور فتوای تاریخی رهبر انقلاب در مورد حرام بودن سلاح هسته‌ای پرداخته است.
در این بخش از گزارش آمده است:
اولین سوال در ارتباط با این موضع‌گیری نمایندگان مساله فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر حرام بودن سلاح هسته‌ای است. موضوعی که حسنعلی اخلاقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا از آن یاد کرده و گفته است که «از این فتوا به عنوان دکترین دفاعی جمهوری اسلامی یاد می‌شود. او در این باره توضیح داده است که «فتوای رهبر معظم محفوظ است، چراکه در ادبیات فقه امامیه زمان و مکان در تغییر احکام دخالت دارد و همچنین احکام ثانویه می‌تواند جای احکام اولیه را بگیرد.» بخشایش اردستانی نیز در گفت‌وگوی خود با اشاره به این موضوع تاکید کرده است که فتوای علما تابع زمان و مکان است.
در هر صورت ما از رهبری فتوا داریم که ساخت بمب هسته‌ای شرعا حرام است. فتوای علما معمولا تابع زمان و مکان است، در زمانی که تهدید نیستیم یعنی ما را تهدید نمی‌کنند این فتوا سرجای خود است اما وقتی اسراییل و امریکا می‌گویند همه گزینه‌ها روی میز است و ما را از طریق هسته‌ای تهدید می‌کنند و بیان می‌کنند که اگر ایران این کار را انجام بدهد با همه توان انجام می‌دهیم، به این معنی است که ما برای دفاع از کشور باید به سمت تولید بمب هسته‌ای حرکت کنیم. علاوه بر اینکه ما به عنوان تحلیلگر نظر خودمان را می‌دهیم اما اینکه بسازند یا نسازند، بحث دیگری است.
ماجرای فتوای آیت‌الله خامنه‌ای به سال ۱۳۸۲ برمی‌گردد. در متن آن فتوا آمده است: علاوه بر سلاح هسته‌ای سایر سلاح‌های کشتار جمعی تهدیدی علیه بشریت است و ما - جمهوری اسلامی- کاربرد این سلاح‌ها را «حرام می‌دانیم.» آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در سال ۸۹ و در پیامی به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه فتوای تحریم استفاده از سلاح‌های اتمی را تکرار کردند: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتارجمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این‌گونه سلاح‌ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.» رهبر انقلاب در مهر ماه ۹۸ نیز بار دیگر بر «حرام بودن» سلاح هسته‌ای تاکید کرده و اظهار داشتند: «ما با وجود اینکه می‌توانستیم در این راه قدم برداریم، براساس حکم اسلام عزیز کاربرد این سلاح را حرام قطعی شرعی اعلام کردیم، بنابراین هیچ دلیلی ندارد که برای تولید و نگه‌داشت سلاحی که استفاده از آن مطلقا حرام است، هزینه کنیم.» این فتوا در سال ۱۳۸۹ زمانی که مناقشه جمهوری اسلامی و غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران به اوج خود رسیده بود، مورد استقبال کشورهای مختلف و رهبران غربی قرار گرفت.
جان کری، وزیر امور خارجه سابق ایالات‌متحده، در آن زمان گفته بود او برای فتوا، احترام زیادی قائل است و آن را به عنوان یک نقطه شروع خوب درنظر می‌گیرد. او گفته بود خودش و باراک اوباما، رییس‌جمهوری پیشین امریکا، قویا از صدور این فتوا از سوی رهبر ایران استقبال می‌کنند.
براساس گفته‌های محمدجواد ظریف و عباس عراقچی، در جریان مذاکرات هسته‌ای بارها این فتوا برای رفع اتهامات مطرح شده علیه ایران استفاده شده است. ظریف در کتاب شش جلدی «راز سر به مهر» درباره مذاکرات اتمی، به صورت خاص به این فتوا و نقش آن در مذاکره به صورت مفصل توضیح داده است.
بهمن ماه سال ۱۳۹۹، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی در برنامه دستخط درباره این فتوا گفت: «رهبری صراحتا در فتوای خود فرمودند که تولید سلاح هسته‌ای خلاف شرع است و جمهوری اسلامی سراغ آن نمی‌رود و آن را حرام می‌داند اما اگر گربه‌ای را گوشه‌ای گیر بیندازند ممکن است رفتاری کند که گربه‌ای که آزاد است آن رفتار را نمی‌کند. اگر ایران را به آن سمت‌ها هل بدهند تقصیر ایران نیست تقصیر کسانی است که ایران را به آن سمت هل دادند.»
این اظهارات علوی در آن زمان با واکنش تند روزنامه کیهان همراه شد. کیهان در این باره نوشت: «اظهارات اخیر وزیر اطلاعات فضا را برای آغاز پروپاگاندای عظیم رسانه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران مهیا کرده تا جایی که بلافاصله پس از این اظهارات نسنجیده
- که کاملا برخلاف نص صریح بیانات رهبر انقلاب است- دشمنان جمهوری اسلامی با بهره‌برداری از این مواضع محمود علوی، مدعی شدند که فتوای رهبری انعطاف‌پذیر بوده و ایران تحت شرایطی به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت خواهد کرد! این درحالی است که فتوای رهبر انقلاب هیچگونه تبصره و استثنایی نداشته و بنابر نظر پژوهشگران، حکمی الهی و ابدی است. ادعای احتمال ساخت بمب هسته‌ای -که نخستین‌بار از زبان یک مقام رسمی جمهوری اسلامی بیان می‌شود- می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را بر حیثیت جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی وارد نماید؛ اظهاراتی که بی‌تردید با سیاست‌های کلی نظام در تضاد می‌باشد.»
چند روز بعد از این اظهارات علوی بود که محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهور وقت پس از جلسه هیات دولت با حضور در میان خبرنگاران ضمن اعلام تذکر حسن روحانی به وزیر اطلاعات گفت که «موضع نظام و دولت در این باره تغییر پیدا نکرده است» و «فتوای رهبری به قوت خود باقی است و این فتوا چیزی نیست که با یک حرف تغییر کند.»
