سقوط آزاد بن سلمان / وقتی قیمت نفت صفر می‌شود، چه اتفاقی برای عربستان می‌افتد؟

دیوید هرست در میدل ایست آی نوشت: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیگر نمی‌تواند جوانی یا بی تجربگی از خود نشان دهد.آن زمان دیگر گذشته است. آنچه که امروز می‌بینی همان چیزی است که به دست می‌آوری. سو مدیریت، اشتباه و جنگ در ارتباط با وی به عنوان ولیعهد قطعا به عنوان پادشاه هم ادامه خواهد یافت.

آخرین نمونه از اقدامات فاجعه‌بار او نیز جنگ نفتی و تماس تلفنی اخیر با رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین بود.

یک اشتباه بزرگ

محمد بن سلمان می‌تواند خودش ببیند که چه اشتباهات بزرگی مرتکب شده است. قیمت نفت کاهش یافته، ذخیره نفت به سرعت تمام می‌شود و شرکت‌های نفتی با توجه به شرایط حال حاضر چاره‌ای جز قطع تولید ندارند. بخش نفت و گاز که حدود 50 درصد از تولید ناخالص داخلی پادشاهی و 70 درصد از درآمد صادراتی آن را به خود اختصاص می‌دهد، حالا به کلی محو شده است.

احتمالاً هر رهبری که با پوتین دیدار کرده این گفته من را تصدیق کند، اینکه شما می‌توانید به هر اندازه که دوست دارید با رئیس جمهور روسیه چانه بزنید. شما حتی می‌توانید در دو طرف مخالف دو جنگ منطقه‌ای، در سوریه و لیبی قرار داشته باشید، اما در عین حال می‌توانید روابط کاری با او را حفظ کنید. نمونه این مثال هم رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه است.

اما کاری که شما هرگز نباید با پوتین انجام دهید بردن او به گوشه رینگ است. این کاری است که ولیعهد سعودی با دادن اولتیماتیم به پوتین و فریاد زدن سر او در جریان گفتگو تلفنی انجام داد.

محمد بن سلمان اکنون می‌فهمد که برگ های برنده وی در برابر روسیه چقدر ضعیف بوده‌اند. شاید درست آن بود که پیش از برقراری تماس فردی او را نصیحت می‌کرد، البته جارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ و مشاور خاورمیانه رئیس‌جمهور آمریکا، از اقدام ولیعهد سعودی با خبر بود ولی اعتراضی به او نکرد.

این توضیح می‌دهد که چرا اولین واکنش ترامپ، استقبال از سقوط نفت بود. ترامپ فکر کرد با کاهش قیمت نفت، به میزان یک میلیارد دلار، قدرت مصرف کننده در آمریکا آزاد خواهد شد. او البته به آنچه که سقوط قیمت نفت برای صنعت نفت کشورش رقم می‌زد بی توجه بود.

عربستان بدون نفت

با قیمت هر بشکه نفت برنت کمتر از 20 دلار، محمد بن سلمان قصد دارد با این موضوع کنار بیاید که وقتی جهان به نفت کشورش نیاز نداشته باشد سرنوشت او چه خواهد شد. مدتی است که افت مالی عربستان سعودی آغاز شده است. هنگامی که پدرش بن سلمان در 23 ژانویه 2015 به عنوان پادشاه منصوب شد، ذخایر خارجی کشور رقمی بالغ بر 732 میلیارد دلار بود. در دسامبر سال گذشته، این میزان به 499 میلیارد دلار کاهش یافت، به گفته مقامات پولی و مالی عربستان سعودی (SAMA) این کشور در مدت چهار سال 233 میلیارد دلار ضرر کرده است.

براساس گزارش بانک جهانی، سرانه تولید ناخالص داخلی عربستان نیز کاهش یافته به طوری که از 25243 دلار در سال 2012 به 23338 دلار در سال 2018 رسیده است. صندوق بین‌المللی پول محاسبه كرده كه بدهی خالص سعودی‌ها امسال به 19 درصد از تولید ناخالص داخلی‌شان خواهد رسید، این میزان در سال آینده به 27 درصد و احتمالا با توجه به بحران نفت و کرونا در سال 2022 به 50 درصد برسد.

جنگ در یمن، کودتای مصر و مداخلات در سرتاسر جهان عرب، خرید و فروش تسلیحات سنگین از آمریکا، پروژه‌های بلندپروازانه مانند شهر نئوم و تزئین مجلل کاخ‌ها بخشی از اقداماتی بود که موجب سنگین‌تر شدن بدهی‌های کشور شد.

اقتصاد عربستان پیش از این بحران كروناویروس در تلاش بود كه با رشدی معادل 0.3 درصد و افت 25 درصدی در ساخت و ساز از سال 2017 کنار بیاید. حالا بحران کروناویروس و لغو حج عمره كه سالانه میلیون‌ها زائر را به عربستان می‌کشاند بدین معنا است که 8 میلیارد دلار دیگر از ترازنامه مالی ریاض پاک می‌شود.

سرمایه گذاری‌های نادرست

یکی از نشانه‌های سرمایه‌گذاری‌های نادرست، کاهش ارزش نسبی صندوق‌های ثروت مستقل است. برادر بزرگ اعراب یعنی عربستان سعودی اکنون خود را از همسایگان بسیار کوچکتر خود در خلیج فارس در این زمینه پایین‌تر می‌بیند.

صندوق سرمایه ثروت مستقل یا صندوق سرمایه گذاری عمومی (PIF) عربستان در رتبه یازدهم جهان و پس از اداره سرمایه گذاری ابوظبی، مؤسسه سرمایه گذاری کویت و مؤسسه سرمایه گذاری قطر قرار دارد. وقتی بودجه‌های مستقل کشورها محاسبه می‌شوند، ابتدا امارات متحده عربی با بودجه‌ای به ارزش 1.213 تریلیون دلار و سپس کویت با 522 میلیارد دلار و در نهایت قطر با 328 میلیارد دلار بالاتر از عربستان سعودی با 320 میلیارد دلار قرار می‌گیرند.

صندوق بین المللی پول حتی قبل از اینكه همه‌گیری كروناویروس آغاز شود، تصور می‌كرد كه برنامه ریزی برای افزایش ثروت این صندوق به تریلیون دلار تنها با متنوع شدن اقتصاد عربستان سعودی میسر خواهد شد. اگر عربستان سعودی بخواهد ثروت صندق خود را از 300 میلیارد دلار فعلی به تریلیون دلار برساند بازده مالی به تنهایی جایگزینی درآمدی مناسب در جهان پس از نفت نخواهد بود. تنها تولید نفت 10 میلیون بشکه در روز به ارزش 65 دلار در هر بشکه کفاف عربستان را می‌دهد.

هیچ محرک مالی وجود ندارد

امروز عربستان سعودی نمی‌تواند به مانند همسایگان خود بسته‌های مالی در خورد توجه برای مردم‌اش در نظر بگیرد. این پادشاهی یک درصد از تولید ناخالص داخلی را برای حمایت از اقتصاد خود در طول قرنطینه خرج می‌کند، در حالی که قطر 5.5 درصد، بحرین 3.9 و امارات 1.8 درصد را هزینه می‌کنند.

اثر منطقه‌ای

هر دو ستون برنامه محمد بن سلمان برای نوسازی و اصلاح کشور اکنون در حال فروپاشی است. برنامه وی برای جذب سرمایه گذاری خارجی با فروش پنج درصدی آرامکو در بورس های خارجی نقش بر آب شده و برنامه وی برای متنوع سازی اقتصادی نیز در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

بسیاری از کشورها در منطقه از نابودی محمد بن سلمان خوشحال هستند. او به سادگی صدمات زیادی به بسیاری از مردم به ویژه در مصر وارد کرده است. می‌شد پیش‌بینی کرد که در دوران پس از نفت، محمد بن سلمان قدرت حمایت خود را از بدهد، قدرت یک الیگارشی که می‌تواند بدون هیچ مشکلی یک میلیارد پوند در دقیقه هزینه کند.

اما فروپاشی اقتصاد عربستان سعودی که ده‌ها سال است موتور محرک اقتصاد کل منطقه بوده، به سرعت در مصر، سودان، اردن، لبنان، سوریه و تونس احساس می‌شود، همه این کشورها میلیون‌ها نفر کارگر در عربستان دارند که درآمد خود را به کشورشان تزریق می‌کنند. در واقع این چشم اندازی نیست که کسی باید از آن در منطقه استقبال کند.