سازمان ملل ۷۵ ساله شد 

پس از پایان جنگ جهانی دوم، رهبران کشورهای پیروز و شکست خورده به منظور تلاش برای برقراری صلح و امنیت جهانی با یکدیگر توافق کردند. این هدف، آرمان اصلی منشور ملل متحد است که با جمله «ما مردم ملل متحد» آغاز می‌شود؛ سندی که برخلاف دیگر اسناد بین‌المللی، تشکیل‌دهندگان یک سازمان فراملی را نه «دولت‌ها» که مردمان معرفی می‌کند. این سند، از روابط دوستانه، حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات، ممنوعیت جنگ، چندجانبه‌گرایی و همکاری به‌عنوان آرمان‌های مشترک دولت‌ها صحبت می‌کند. «منشور ملل متحد» بدین گونه و بر پایه همین اصول شکل گرفت.

سازمانی برای زمان جنگ و صلح

در طول دهه‌ها، نهادهای مختلف سازمان ملل تلاش کرده‌اند تا از این اصول بنیادی دفاع کنند. قطعنامه‌های شورای امنیت، گسیل نیروهای پاسدار صلح، استقرار نیروهای کلاه آبی و انجام مأموریت‌ها و عملیات نظیر آن، از جمله ابتکارات سازمان ملل بوده که همواره به مهار و پایان بخشیدن به درگیری‌های ویژه در گوشه و کنار جهان کمک کرده است.

همچنین مسئولان جرائم جنگی و افرادی که در جنایت علیه بشریت دخیل بوده‌اند، خوب می‌دانند که در دستگاه عدالت بین‌المللی محاکمه می‌شوند. بسیاری از مجرمان بین‌المللی از «اسلوبودان میلوشویچ»، جنایتکار صرب گرفته تا چارلز تیلور لیبریایی، مجبور شدند در دادگاه‌های تاسیس شده به دست سازمان ملل پاسخگوی اقدامات خود باشند.

کمک‌های بشردوستانه و حفاظت از طبیعت و میراث فرهنگی
سازمان ملل متحد به خاطر نجات جان میلیون‌ها نفر به ویژه از طریق «برنامه جهانی غذا» که کار سترگ توزیع کمک‌های بشردوستانه در چهار گوشه جهان را در طول انجام داده، امروز به خود می‌بالد. توجه ویژه به کودکان جهان از راه تأسیس و تأمین فعالیت‌های یونیسف، صندوق کودکان ملل متحد نیز از افتخارات این سازمان است.

سرانجام، بسیاری از مکان‌های طبیعی و میراث فرهنگی در دنیا نیز هم اکنون به لطف وجود یونسکو، نهاد فرهنگی سازمان ملل، از حفاظتی برخوردارند که بدون دخالت این نهاد از آن بهره‌مند نمی‌شدند.

ناکامی‌ها و رسوایی‌ها
اما این موفیت‌ها هر چقدر هم که بزرگ باشند، برای پوشاندن برخی شکست‌های سازمان ملل کافی نیست. این سازمان قادر به متوقف ساختن نسل‌کشی در رواندا نبود و نیز نتوانست از پاکسازی قومی در یوگسلاوی پیشین جلوگیری کند.

نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نیز گاهی ناتوان بوده و قادر به انجام وظیفه خود مبنی بر تأمین آشتی و امنیت در برخی مناطق جهان نبوده‌اند. از آن بدتر این که در برخی موارد نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل در جریان برخی مأموریت‌ها از موقعیت خود سوءاستفاده و باجگیری می‌کنند. یکی از بدترین این موارد، موضوع سوء‌استفاده‌های این نیروها در جمهوری دموکراتیک کنگو بوده است.

در سال ۲۰۱۰ پس از زلزله فجیعی که در هائیتی به وقوع پیوست، وبا نیز در میان مردم مصیبت‌زده همه‌گیر شد. بعدا معلوم شد که ویروس این بیماری به همراه مأموران سازمان ملل از نپال وارد هائیتی شده است، چیزی که سازمان ملل برای مدتی طولانی آن را انکار می‌کرد. در میان رسوایی‌های سازمان ملل همچنین می‌توان به موارد گسترده فساد و اختلاس مالی در زمان اجرای برنامه نفت در برابر غذا اشاره کرد، برنامه‌ای که در دوران صدارت صدام حسین بر عراق و زمان تحریم این کشور اجرا می‌شد.

آرمان چندجانبه‌گرایی شکست می‌خورد؟
اکنون چند سالی است که جهان با تهدیدهای پرشماری روبروست، تهدیدهایی مانند تهدید تروریستی، اختلال در آب و هوا، نابرابری‌های روزافزون، ادامه و گسترش جنگ‌های داخلی، بحران مهاجران و پناهجویان، شیوع کرونا و نیز رهبرانی که بدون مشورت و بانادیده گرفتن هر گونه همکاری با دیگران، رأسا تصمیم‌های مهم می‌گیرند.

با همه این مشکلات و با وجود رهبران تک‌رو و ناهمساز در جهان، امروز به نظر می‌رسد کار سازمان ملل بسیار دشوارتر از هر زمانی شده و تحقق چندجانبه‌گرایی، آن گونه که ۷۵ سال پیش به عنوان ایده‌ای آرمانی انتظار آن می‌رفت، در حال شکست است.

منبع: یورو نیوز

70