تهران و واشنگتن در ترازوی کارشناسی
تهران و واشنگتن در سال ۲۰۲۲ روابط پر‌فراز و فرودی را سپری کردند؛ ابراهیم رئیسی و جو بایدن، روسای جمهور ایران و واشنگتن پرونده‌های مهمی را در برابر خود داشتند که از جمله مهم‌ترین آنها مذاکرات احیای برجام بود.
البته از شهریور ماه و شروع ناآرامی‌‌ها در ایران و سپس ادعای اوکراین مبنی بر استفاده از پهپادهای ایرانی توسط روسیه در جنگ، روابط ایران و آمریکا تحت‌الشعاع قرار گرفت. در سال ۲۰۲۲ دو قطعنامه نیز توسط شورای حکام آژانس علیه ایران تصویب شد یکی در ماه ژوئن (خرداد) و دیگری نوامبر (آبان) که قطعنامه نوامبر تحت تاثیر تداوم ناآرامی‌‌ها در ایران و جدی‌‌تر شدن بحث استفاده از پهپادهای ایران توسط روسیه لحن تندتری داشت. به نظر می‌‌رسد در یکی دو ماه پایانی سال ۲۰۲۲ یعنی نوامبر و دسامبر روند تنش بین ایران و آمریکا رو به تصاعد گذاشت؛ چرا که از یکسو در سه حوزه برجام و همکاری‌‌ها با آژانس، ناآرامی‌‌های داخلی و ارسال پهپاد به روسیه، طرفین به هیچ جمع‌‌بندی مشخصی نرسیدند و از سوی دیگر در اسرائیل یک کابینه افراطی در آستانه به قدرت رسیدن است که شاید حل مسائل باقی‌مانده را سخت‌‌تر کند. در عین حال سعودی‌‌ها نیز از برجام با قالب فعلی راضی نیستند. در چنین شرایطی مناسبات تهران و واشنگتن در سال جدید میلادی به چه سمت و سویی میرود؟ آیا شاهد تصاعد بحران تا حد رویارویی طرفین خواهیم بود یا ممکن است یک اتفاق غیرمنتظره، روابط ایران و آمریکا را به ریل بازگرداند؟ «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با کارشناسان این موضوع را بررسی می‌کند.
همکاری تعادلی بیش از تعارض مناقشه‌‌آمیز
دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «ایران و آمریکا در وضعیت جنگ سرد قرار دارند. در شرایط موجود هیچ‌گونه نشانه‌‌ای از بهبود روابط به چشم نمی‌‌خورد. توییت‌‌های رابرت مالی بیانگر این واقعیت است که آمریکا تمایلی به همکاری با ایران در ارتباط با مسائل هستهای و نیل به توافق عمومی با جمهوری اسلامی نشان نمی‌دهد.» وی افزود: «مساله اصلی ایالات‌متحده، محدودسازی قدرت ایران در ساخت داخلی و محیط منطقه‌‌ای است. این سیاست ادامه پیدا خواهد کرد اما نتایج حاصل از این سیاست ممکن است منجر به توافقی پیش‌‌بینی‌نشده شود. به همان‌گونه‌‌ای که گزینه‌های تعارضی واقعی به نظر می‌‌رسند؛ اعاده روابط ایران و آمریکا در چارچوب برجام و دیپلماسی وین نیز امکان‌پذیر خواهد بود. در نهایت فرآیند به سوی همکاری تعادلی بیش از تعارض مناقشه‌‌آمیز خواهد بود.»
هم اعمال فشار هم مدیریت تنش
سعید شکوهی، استادیار دانشگاه علامه نیز در پاسخ به اینکه آیا روابط تهران و واشنگتن به سمت تصاعد بحران خواهد رفت، توضیح داد: «آنچه براساس رفتار دولت بایدن تا به امروز مشاهده کردیم این است که دولت بایدن در عین حال که می‌خواهد به ایران فشار بیاورد اما از تشدید تنش جلوگیری کرده و تنش را در یک وضعیت قابل مدیریت نگه داشته است.» شکوهی در واکاوی این موضوع که روابط در سال آینده به چه سمت و سویی میرود، گفت: «این مساله بسته به محرک‌‌ها و کاتالیزورهای موجود است؛ به عنوان مثال ممکن است به دلیل ناآرامی‌‌های داخلی ایران دولت بایدن مجبور شود جانب یکی از طرفین را بگیرد یا مسائل منطقه‌‌ای مانند بحران بین تهران و تل‌‌آویو یا بحث پهپادها بر تصمیم دولت واشنگتن در قبال تهران تاثیر بگذارد.»
وی با بیان اینکه احتمالا در سال ۲۰۲۳ شاهد افزایش تنش بین ایران و آمریکا خواهیم بود تاکید کرد: «اما مانند گذشته این تنش مدیریت شده خواهد بود و از حد معینی فراتر نخواهد رفت.»
خبری از مدیریت تنش نخواهد بود
سید‌‌هادی سیدعسگری، مدیر مطالعات آمریکا در اندیشکده جریان نیز درباره چشم‌‌انداز روابط ایران و آمریکا در ۲۰۲۳ گفت: «با توجه به روندهای داخل ایران، فضای منطقه، روی کار آمدن دولت نتانیاهو در اسرائیل و ترکیب جدید در کنگره آمریکا، فعلا چشم‌‌اندازی برای مدیریت تنش نمی‌توان متصور بود.» وی ادامه داد: «البته افزایش تنش الزاما به معنای جنگ نیست اما توسعه تنش در عرصه‌های مختلف امنیتی، سیاسی، روابط با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را شاهد خواهیم بود.» سیدعسگری تاکید کرد: «در عرصه اقتصادی نیز آمریکا حلقه فشارها را تنگ‌‌تر خواهد کرد و در چنین شرایطی مذاکرات هستهای نیز احتمالا به نتیجه مثبتی ختم نخواهد شد.»
