میسان، استان هم مرز با ایران؛ در پایگاه طرفداران دو آتشه مقتدی صدر چه می‌گذرد؟

مردان جوان لاغر اندام در میان جمعیت عظیم تیراندازی می کنند و عکس های یک شخصیت نمادین در تاریخ عراق را میان حاضران در نماز جمعه در مسجد مرکزی استان میسان در جنوب شرقی عراق پخش می کنند. کمتر از 12 زن که کاملاً سیاه پوش شده اند، هنگام نماز بیرون روی زمین می نشینند.

همانند تماشاچیان مسابقات بزرگ فوتبال در جنوب بصره و حاضران در گردهمایی‌های دولت مرکزی در بغداد، در اینجا هم اکثریت قاطع مردان هستند.

 در ادامه این مطلب آمده است: میسان یکی از فقیرترین استان‌های عراق است. محرومیت اقتصادی این نمازگزاران همانند بی‌اعتمادی آن‌ها به خارجی‌ها، کاملا واضح است. آن مردان جوان آشکارا کنترل بیشتری نسبت به چند پلیس حاضر دارند، و البته از خبرنگار زن المانیتور استقبال کردند. برخی از شرکت کنندگان در نماز حاضر شدند که در مورد وضعیت استان با ما صحبت کنند.

عکس‌هایی که در اینجا بین جمعیت توزیع شد، مربوط به آیت‌الله سید محمد محمدصادق الصدر بود که در سال ۱۹۹۹ ترور شد. او پدر بسیار مورد احترام مقتدی الصدر، روحانی قدرتمند عراقی بود. بسیاری از پیرمردانی که از مسجد بیرون می‌آیند، به دلیل سال‌ها جنگیدن در صفوف جیش المهدی صدر علیه «اشغال‌گری آمریکا» در دوره پس از ۲۰۰۳، دچار جراحت و معلولیت هستند.

صدر همانند یک پادشاه

مقتدی صدر هنوز مانند یک پادشاه در عراق دیده می‌شود، اما از ۲۹ آگوست سال گذشته و بعد از یکی از شدیدترین خشونت‌های چند سال گذشته در منطقه سبز بغداد در پی یک ماه اعتراض حامیانش، مقتدی صدر کمتر در صحنه حاضر شده است.

در ماه ژوئن، صدر به همه ۷۳ نماینده بلوک خود، که بزرگترین گروه نمایندگان مجلس در آن زمان بود، دستور داد پس از ماه‌ها مشاجره سیاسی که مانع تشکیل دولت برای دوره‌ای طولانی شد، استعفا دهند.

ده‌ها نفر در درگیری‌ها در منطقه سبز در اواخر ماه اوت کشته شدند و پس از آن، صدر اعلام کرد "برای همیشه" از سیاست خارج می‌شود.

شب بین ۲۹ و ۳۰ آگوست شاهد شلیک آرپی جی، موشک و خمپاره در بغداد و فضایی شبیه جنگ بود. این درگیری تنها پس از کنفرانس مطبوعاتی روز ۳۰ آگوست متوقف شد که در آن صدر از پیروانش خواست در عرض ۶۰ دقیقه منطقه سبز را ترک کنند، در غیر این صورت او "از آن‌ها اعلام برائت خواهد کرد".

نامزد نخست وزیری که در آن زمان به شدت با صدر مخالف بود، محمد شیاع السودانی، چند هفته بعد سوگند یاد کرد. سودانی پیش از این چندین سمت دولتی در این استان جنوب شرقی داشت.

چندین مرد مسلح مرتبط با صدر در یک سال گذشته در میسان ترور شده‌اند. این منطقه در سال‌های اخیر به قاچاق مواد مخدر در امتداد مرز طولانی خود با ایران و همچنین درگیری‌های مرگبار قبیله‌ای و شبه‌نظامی شهرت یافته است.

تنش‌ها و درگیری‌ها بین حامیان صدر و کسانی که بیشتر با ایران در ارتباط هستند، سال‌ها ادامه داشته است. این وضعیت در بحبوحه اعتراضات گسترده سال ۲۰۱۹ در سراسر مرکز و جنوب عراق که دولت را در آن زمان سرنگون کرد، به شدت تشدید شد.

بسیاری از معترضان اولیه در سال ۲۰۱۹ - و کشته شدگان - از ناحیه فقیرنشین شمال شرقی بغداد معروف به شهر صدر بودند که به نام پدر مقتدی نام‌گذاری شده و کانون دیگری برای حمایت از او است. بسیاری از مردم میسان در دهه‌های اخیر در جستجوی کار به این منطقه مهاجرت کرده‌اند.

ساکنان به بقایای آسیب دیده و سوخته مقر‌های گروه‌های مسلح مرتبط با رقبای صدر در اتحاد سیاسی موسوم به چارچوب هماهنگی، از جمله عصائب الحق، در مناطق مختلف عماره، مرکز استان میسان، اشاره می‌کنند.

مقر استانی جناح‌های مسلح مرتبط با ایران پس از آغاز اعتراضات سال ۲۰۱۹ مورد حمله قرار گرفت و از آن زمان تاکنون در شهر بسته است. با این حال، بسیاری از حامیان آن‌ها در شهر باقی مانده و شایع شده کسب و کار‌هایی را در بخش‌های مرفه‌تر شهر دارند.

صدر بزرگ، که چهره‌اش هنوز بسیاری از بیلبورد‌های تبلیغاتی در سراسر عراق را بیش از ۲۰ سال پس از ترورش زینت می‌دهد، به دلیل سرپیچی از صدام حسین و استفاده از نماز جمعه در دهه ۱۹۹۰ به عنوان ابزاری برای شبکه‌سازی و جمع‌آوری نیرو برای مخالفت با دولت مشهور بود. نشانه‌هایی وجود دارد که صدر جوان، که بار‌ها خروج خود از سیاست را اعلام کرده است، اما همچنان یکی از قدرتمندترین چهره‌ها در عراق است، ممکن است به دنبال انجام همین کار باشد.

علیرغم توجه نسبتاً اندک رسانه‌ها، جدای از اخبار گاه به گاه در مورد کشف مواد مخدر، استان فقیر میسان تأثیر زیادی بر آنچه در پایتخت می‌افتد نیز دارد.

استاندار فعلی استان، علی دوایی لازم، ارتباط نزدیکی با صدر دارد. او به عنوان نامزد احتمالی مورد حمایت صدر برای پست نخست وزیری پس از انتخابات ۲۰۱۸ مطرح شد و بیش از یک دهه است که کنترل این استان جنوب شرقی را در دست داشته است. او این سمت را از سودانی که در آن زمان فرماندار میسان در سال ۲۰۱۰ بود، تحویل گرفت.

هنگامی که سودانی در اکتبر سال گذشته به عنوان نخست وزیر عراق سوگند یاد کرد، قوی‌ترین حامیان او چارچوب هماهنگی مرتبط با ایران بودند.

او پیش از این چندین سمت در میسان داشت، از جمله شهردار عماره از سال ۲۰۰۴ و فرماندار میسان بین سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰. متحدان صدر در دو انتخابات گذشته عراق، در ماه مه ۲۰۱۸ و در اکتبر ۲۰۲۱، بیشترین تعداد آرا را به دست آوردند. با این حال، هر دو بار در نهایت، نخست وزیری که سوگند یاد کرد، انتخاب جنبش صدر نبود.

در ماه‌های اخیر نگرانی‌ها در مورد جابه‌جایی فرامرزی پول، و... در میسان افزایش یافته است و برخی ادعا می‌کنند که رقبای صدر - گروه‌های مرتبط با ایران و احزاب سیاسی مرتبط با آن‌ها - در این بحث‌ها نقش دارند.

صدر در قامت یک شخصیت ملی گرا

مرد دیگری در مسجد مدعی شد کسانی که در جنبش صدر هستند "همه مایلند خود را برای صدر و خیر بزرگتر قربانی کنند"، که نماد آن "کفن‌های سفیدی" است که اغلب بر روی شانه‌های نمازگزاران و همچنین نمایندگان مجلس صدری در زمان استعفای سال گذشته دیده می‌شد.

یکی از رایج‌ترین انتقاد‌ها به جنبش صدر این است که پیروان آن به یک فرقه شباهت دارند، اگرچه این واقعیت که حامیان او عمدتاً بدون، چون و چرا از دستورات او پیروی می‌کنند، گاهی اوقات ابزار مفیدی است، مانند زمانی که توانست درگیری سال گذشته را متوقف کند.

المانیتور همچنین با یکی از فرماندهان سابق جیش المهدی صحبت کرد که گفت از سال ۲۰۰۴ تحت رهبری صدر می‌جنگد: ابتدا علیه "نیرو‌های اشغالگر ایالات متحده" و سپس در صفوف سرایا السلام علیه داعش.

او مدعی شد که تفاوت اصلی میان مبارزانی که به صدر پاسخ می‌دهند و گروه‌های مسلح نزدیک به احزاب سیاسی در چارچوب هماهنگی این است که «گروه‌های دیگر به نمایندگی از کشور‌های خارجی کار می‌کنند» در حالی که جنبش صدر برای «حاکمیت عراق» کار می‌کند.

او در اشاره‌ای غیرمستقیم به حمایت ایران از گروه‌های مرتبط با چارچوب هماهنگی، گفت: «آن جناح‌ها بودجه دریافت می‌کنند و آن‌هایی که به آن‌ها پول می‌دهند در ازای آن چیزی می‌خواهند».

صدر برای مدت طولانی مواضع ملی گرایانه تری نسبت به جناح‌های دیگر داشته است. او در طول سال‌ها بار‌ها علیه گروه‌های مسلح عراقی که وارد سوریه می‌شوند و به نمایندگی از جنبش «مقاومت» فرامرزی تحت رهبری ایران در کنار دولت سوریه و علیه جناح‌های مخالف مسلح در آنجا می‌جنگند، سخن گفته است.

پاسخ فرمانده سابق واحد جیش المهدی به اینکه چه کسی بیشترین قدرت را در میسان دارد، نه مردان جوانی مراقب خیابان‌ها و نه مالکان بیشترین سلاح، بلکه کسانی بود که بیشترین رای را دارند.

او می‌گوید «واضح است، به انتخابات گذشته نگاه کنید؛ جنبش صدر.»