هر آنچه در عملیات «چرخ گوشت» رخ داد

اگر چه نیروهای اوکراینی در جناح‌های شمال و جنوب شهر باخموت دست به ضد حمله‌های موضعی می زنند و جنگ به ادعای اوکراینی‌ها همچنان ادامه دارد اما انگار جنگ‌افروزان کرملین برای جشن گرفتن یک پیروزی خیلی عجله داشتند. جنگ علیه باخموت هم از نظر استراتژیک معقول اما بسیار جاه طلبانه آغاز شد و بسیار نمادین با ده ‌ها هزار تلفات از جبهه‌ی روسیه به پایان رسید.

به گزارش موسسه‌ی مطالعات جنگ در مورد سقوط شهر باخموت نوشت: در ابتدا عملیات فتح باخموت برای این آغاز شد که روس‌ها بتوانند نیروهای اوکراینی را در جناح شرق محاصره کنند و بعد بتوانند به کمک باخموت به شهر بزرگ و مستحکم اسلویانسک(Slovyansk) از جهات مختلف یورش ببرند. در فازهای اولیه‌ی جنگ اصلا باخموت اهمیت چندانی نداشت چراکه فرماندهان نظامی روسیه می خواستند امنیت مرزهای استان دونتسک را با تصرف دژهای اصلی اوکراینی‌ها مانند اسلویانسک(Slovyansk)و کراماتورسک(Kramatorsk)، تامین کنند. اما آزادسازی بیشتر استان خارکیف در سپتامبر۲۰۲۲، امکان حمله‌ی ارتش روسیه به اسلویانسک و در گام بعدی کراماتورسک را از بین برد و با این وجود، باخموت به هدف اصلی کرملین تبدیل شد.

باخموت، یکی از چندین خطوط پیشروی روس‌ها بود که در برنامه‌ی حمله‌ی زمستانی روسیه قرار داشت. برنامه این بود که این خطوط پیشروی بتوانند مرزهای دونتسک و لوهانسک را امن کنند ولی همه‌ی آن خطوط پیشروی با شکست مواجه شدند و از همین رو نگاه غضب‌آلود کرملین متوجه باخموت شد بی آنکه فرصتی برای برنامه‌ریزی یک عملیات استراتژیک و معقول برای تسخیر باخموت پیدا کند.

مسکو لجوجانه، بدون توجه به وضعیت استراتژیک و محتوای عملیات برای تسخیر باخموت تکاپو کرد و در آخر این شهر با خاک یکسان شده را با هزینه‌ی هنگفتی از نظر تلفات نیروی انسانی و تجهیزات نظامی تسخیر کرد و حالا هم ابتکار عمل جنگ را در مواضعی به اوکراین واگذار کرده است.

محاصره‌ی گسترده

در ابتدا فرماندهان نظامی کرملین می خواستند باخموت را به چنگ بیاورند تا از حلقه‌ی محاصره‌ی نیروهای اوکراینی در دونباس(Donbas) در بهار ۲۰۲۲، پشتیبانی کنند. در آپریل ۲۰۲۲(اردیبهشت ۱۴۰۱)، پس از عقب نشینی نیروهای روس از کیف(Kiv) و متمرکز کردن فشار جنگ روی شرق، فرماندهان نظامی روسیه می‌خواستند یک گروه بزرگ از نیروهای اوکراینی را در غرب لوهانسک و شرق دونتسک محاصره کنند. برنامه‌ی روس‌ها این بود که با اجرای سه مانور همزمان، دژ مهم اسلویانسک(Slovyansk) محاصره و سپس فتح کنند: یک فشار به سمت غرب از طریق Severodonetsk-lysychansk، یک حرکت به سمت جنوب از ایزیوم(Iyzum)، جنوب شرق استان خارکیف و حمله‌ایی به شمال از سمت باخموت. هدف روس‌ها این بود که با پیشروی در امتداد بزرگراه E-۴۰، که ایزیوم، اسلویانسک و منقطه باخموت را به هم وصل می کند، نیروهای اوکراینی را در شرق دونتسک به تنگنا بیاندازند و محاصره کنند و سپس به سمت غرب این استان پیشروی کنند. به چنگ آوردن باخموت، شرط لازم این محاصره‎ گسترده بود اما شرط کافی نبود. نیروهای روسی ایزیوم را در اوایل آپریل۲۰۲۲ تسخیر کردند و در اواخر ژوئن Severodonetsk-Lysychansk را نیز به تصرف خود در آوردند و در ماه می ۲۰۲۲(خرداد ماه) حملات موضعی در جنوب شرقی و شرق باخموت را آغاز کردند. موسسه‌ی مطالعات جنگ(ISW) آنوقت ارزیابی کرد که تکمیل محاصره‌ی گسترده‌ توسط روس‌ها بعید به نظر می رسد چرا که آن ها توانایی پیشروی عمیق و سریع را ندارند. ارزیابی که دقیق از آب در آمد.

با این وجود که محاصره‌ی گسترده به صورت کامل ممکن نشد؛ سربازان اجیر شده‌ی ارتش واگنر آتش حملات خود به باخموت را شدیدتر کردند و در پاییز۲۰۲۲ کاملا وقف نبرد باخموت شدند که احتمالا بیشتر از اهداف عملیاتی، به دنبال اهداف اطلاعاتی و سیاسی بودند. کرملین بیش از هر چیزی تشنه‌ی پیروزی در میدان جنگ بود چرا که روس‌ها در ماه سپتامبر ماه در استان خارکیف و در اکتبر در لیمان (۴۳ کیلومتری باخموت) شکست نظامی بزرگی خورده بودند. پوتین که واکنش‌های شدیدی از جبهه‌ی خود دریافت کرده بود به پریگویژین(فرمانده ارتش واگنر) اجازه داد که در باخموت پیشروی کند. پریگویژین هم با آرزوی بالاتر رفتن مقامش در کرملین، خواست تا هر چه سریع‌تر پیروزی در باخموت را مثل تحفه‌ایی به کرملین تقدیم کند.

چرخ‌گوشت باخموت

وقتی ژنرال سرگئی سوروویکین(Sergei Surovikin) به عنوان فرمانده‌ی تمام قوا در اوکراین منصوب شد؛ پریگویژین حملات خود در شمال شرق،جنوب و جنوب شرقی باخموت را تشدید کرد. او بعد ها گفت که عملیات چرخ گوشت باخموت را برای زمین‌گیر کردن نیروهای اوکراینی پس از انتصاب سوروویکین آغاز کرد. تلاش‌روس ها برای محاصره کردن نیروهای اوکراینی در باخموت چندان مشخص نبود و هیچ حمله‌ی مهم دیگری از جانب روسیه در جربان نبود اما ضدحمله‌های اوکراین با آزادسازی استان خرسون غربی (Kherson) به اوج خود رسید. مزدوران واگنر استراتژی خود را تغییر دادند. آن ها با به بکارگیری ۴۰,۰۰۰ نیرویی که از زندان‌های روسیه جذب شده بودند؛ دست به حملاتی مرگبار و رگباری با موج‌هایی از سربازان آموزش ندیده می زدند تا بتوانند نیروهای اوکراینی را درون شهر محاصره کنند. نزدیک به ۲۲,۰۰۰ زندانی از ماه اکتبر تا توامبر از زندان‌های روسیه ناپدید شدند. یک رسانه‌ی روسی مخالف کرملین گزارش داده که ۵۵ درصد از تمام تلفات واگنر از ۲۴ اکتبر تا ۲۷ اکتبر بوده است یعنی زمانی که اوکراینی ها در برابر حملات شدید ارتش واگنر در حومه‌ی شرقی شهر مقاومت می کردند.

واگنر از نفس می افتد

در همین حین وزارت دفاع روسیه خود را برای حمله‌ی زمستانی در دسامبر۲۰۲۲(دی ۱۴۰۱ )آماده می کرد و احتمالا از همان زمان دست از حمایت ارتش واگنر کشید. وزارت دفاع روسیه از اوایل ژانویه نیروهای واگنر را از بکارگیری زندانیان در جنگ منع کرد و خودش هم سعی کرد تا نیروهای رسمی ارتش و تجهیزات نظامی را برای عملیاتی برنامه ریزی شده در لوهانسک حفظ کند. مقامات اطلاعاتی اوکراینی می گویند که استفاده‌ی روس ها از گلوله‌های توپخانه‌ایی از روزی ۶۰۰۰ گلوله به ۲۰۰۰ گلوله کاهش یافت. موسسه‌ی مطالعات جنگ پیش بینی کرده بود که در ۳۱ دسامبر کمبود مهمات باعث کاهش سرعت حمله‌ی روسیه می شود. ارتش واگنر برای تامین مهمات جنگی به وزارت دفاع روسیه وابسته است و کاهش دادن تجهیزات نظامی آن هم در این ابعاد نشان می دهد که روس‌ها خود را برای تهاجمی مهم تر از نبرد باخموت آماده می کردند. در نهایت نیروهای نظامی پرسنلی روسیه نتوانستند در حمله‌ی زمستانی دونباس را فتح کنند و این پیش بینی موسسه‌ی مطالعات جنگ را تایید می کند که روس‌ها توانایی یک حمله‌ی چند جانبه در استان‌های لوهانسک و دونتسک را نداشتند. اگر عملیات‌های دیگر در حمله‌ِی زمستانی با موفقیت همراه می شدند نبرد باخموت هم می توانست سهمی را در جریان عمومی حملات به عنوان یک هدف مهم ایفا کند اما از آنجایی که همه‌ی عملیات های دیگر یک شکست تمام عیار بودند؛ نبرد باخموت همچنان یک اولویت سیاسی-اطلاعاتی برای کرملین باقی ماند نه یک اولویت نظامی و استراتژیک.

حملات فرسایشی واگنر در اواخر دسامبر۲۰۲۲ و در ژانویه۲۰۲۳ به اوج خود رسیدند. ارتش ایالات متحده نقطه‌ی اوج را نقطه‌ایی تعریف می کند که در آن یک نیرو توانایی ادامه دادن تهاجم یا تدافع را ندارد.زمانی که یک نیرو نمی‌تواند حمله را ادامه دهد و باید حالت دفاعی به خود بگیرد یا یک مکث عملیاتی انجام دهد.سرعت پیشروی نیروهای واگنر کاهش یافت در عین حال که نیروهای اوکراینی هم نمی توانستند روس‌ها را از حومه‌ها شرقی باخموت عقب برانند. در اوایل ژانویه۲۰۲۳ ارتش واگنر با کمبود مهمات و تلفات سنگین مواجه شده بود و نیاز به یک توقف تاکتیکی داشت. مقامات آمریکایی خاطر نشان کردند که حداقل ۱۰۰۰ مزدور ارتش واگنر در ماه دسامبر کشته شدند.

واگنر دوباره جان می‌گیرد

وزارت دفاع روسیه که با ارتش خصوصی واگنر رقابت می کرد؛ کند شدن سرعت ارتش واگنر را فرصتی برای بازپس‌گیری کنترل مسیر باخموت و پیشروی به سمت سولدار(Soledar)، در دوازده کیلومتری شمال باخموت،دید. ورود محدود نیروهای رسمی توپخانه‎‌ی روسیه به جبهه‌های باخموت به کاهش تلفات ارتش واگنر کمک کرد و او توانست دوباره ابتکار عمل را در جنگ شهری به دست بگیرد. ارتش واگنر تمامی باقی‌مانده‌ی نیروهای خود را به سمت باخموت فرستاد تا با اینکار نیروهای اوکراینی را تهدید کند که شهر را تسلیم کنند و از جنگ دست بکشند. تلفات ارتش واگنر در ماه فوریه ۳۵ درصد کمتر از ماه پیشش، جولای، بوده است به این خاطر که واگنر بیشتر نیروهایی که از زندان‌های روسیه جذب شده بودند و آموزش های نظامی زیادی ندیده بودند را ماه پیش به میدان فرستاده بود. ورود محدود نیروهای رسمی توپخانه‎‌ی روسیه به جبهه‌های باخموت به کاهش تلفات ارتش واگنر کمک کرده است و او توانست دوباره ابتکار عمل را در جنگ شهری به دست بگیرد. اگرچه واگنر منبع اصلی تامین نیروی خود یعنی زندانیان روس را از دست داده بود اما باقی نیروهای آموزش دیده‌اش را متعهد کرده بود تا جریان پیشروی را نگه دارند. نیروهای واگنر مانورهای شمال شرق و جنوب باخموت را با هدف قطع خطوط ارتباطی زمینی اوکراین در غرب باخموت و محاصره‌ی اوکراینی‌ها در شهر اولویت خود قرار دادند. پریگویژین،فرمانده‌ی واگنر کاملا آگاه بود که با این حملات پی در پی دارد نیروهای اجیر شده‌اش را از دست می‌دهد اما می شود حدس زد که او می خواست با اینکار نیروهای اوکراینی بترساند و آن ها را وادار به تسلیم شهر کند یا اینکه بتواند آن ها را درون شهر محاصره کند. پس از اینکه واگنر توانست در شرق ، شمال و جنوب باخموت چند پیشروی چشم‌گیر را به دست بیاورد به ولادیمیر زلنسکی رییس‌جمهور اوکراین فرصتی برای عقب نشینی و تسیلم شهر باخموت داد او حتی مدعی شد که سربازان واگنر نیروهای اوکراینی را محاصره کرده‌اند.

اما ارتش اوکراین در ماه مارس اجازه‌ی محاصره‌ی باخموت را به نیروهای روس نداد و آن ها را مجبور کرد که وارد جنگ شهری بشوند و تلفات سنگینی را برای دو ماه آینده به دوش ارتش واگنر گذاشت. اوکراینی ها با انجام چند عقب‌نشینی مهندسی شده، توانستند هندسه‌ی میدان نبرد در باخموت را به نفع خودشان تثبیت کنند و شهر را از خطر محاصره‌ی روس‌ها نجات دهند. سرعت پیشروی روس‌ها در شمال و جنوب باخموت کند شد و با اینکه آن‌ها ادعا می کردند که سامانه‌ی کنترل آتش بر دو بزرگراه درون شهری وجود دارد اما نتوانستند خطوط ارتباطی اوکراینی ها را قطع کنند.حتی در ۱۵ مارس مقامات اوکراینی متوجه کاهش شدید حملات واگنر در باخموت و اطراف آن شدند. احتمالا بخاطر جنگ‌های شدید شهری واگنر نتوانسته همان سرعتی که در فوریه و مارس داشت را حفظ کند. نیروهای واگنر همچنین شروع به آزادسازی محکومینی کرده بود که قراردادهای شش‌ماهه با او بسته بودند و همین احتمالا باعث کاهش شدید نیروهای این ارتش و کاهش سرعت پیشروی او شده بود.

باخموت مهم نبود اما دفاع از باخموت چرا

موسسه‌ی مطالعات جنگ دفاع تمام عیار اوکراین از باخموت را از نظر استراتژیک درست می داند چرا که آن‌ها از فرسودگی نیروهای واگنر سود می برند اگر که بتوانند کنترل دو خط ارتباطی خود در غرب باخموت را حفظ کنند. این موسسه همچنین استدلال کرد که اگر چه خود باخموت چندان از نظر استراتژیک برای اوکراین مهم نیست اما دفاع از باخموت از نظر استراتژیک مهم است چرا که روس‌ها ارتش واگنر، نیروهای هوابرد روسیه و سایر نیروهای بی کیفیت را به سمت واگنر روانه کردند. ژنرال مارک میلی(General Mark Milley)، رییس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده، گزارش داد که گروه واگنر حدود ۶۰۰۰ هزار پرسنل حرفه‌ایی و ۲۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ سرباز و مزدور در باخموت دارد. دفاع اوکراینی ها از باخموت تلفات قابل توجهی را به روس‌ها وارد کرد و آنها را از پا انداخت که در غیر اینصورت می توانست دیگر عملیات‌های روس‌ها را تقویت کند.جو بایدن رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که نیروهای روسیه در جریان نبرد باخموت متحمل ۱۰۰,۰۰۰ تلفات شده‌اند. جان کربی سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید نیز اعلام کرد که از دسامبر۲۰۲۲ تاکنون حدود ۱۰۰۰۰ سرباز واگنر کشته‌ شدند.
پریگویژین با سر دادن فریاد پیروزی و تسخیر باخموت در ۲۰ می، سیگنالی داد مبنی بر اینکه نیروهای او به اوج خود رسیدند یعنی دیگر توان بیش از این ادامه دادن را ندارند. او مدعی شد که نیروهای واگنر در ۲۱ می هیچ پیشروی نکردند و به هیچ منطقه‌ایی یورش نبردند او همچنین اعلام کرد که نیروهای واگنر در اول ژوئن خطوط مقدم را برای بازسازی و آموزش ترک می کنند. معلوم نیست که آیا نیروهای او واقعا باخموت را ترک می کنند یا نه اما مثل روز روشن است که سربازان واگنر به یک استراحت و وقفه‌ی طولانی نیاز دارند البته او در ۲۳ می خستگی و فرسودگی نیروهایش را انکار کرد و اعلام کرد که ارتش واگنر هر ماه ۱۰۰۰۰ نیرو استخدام می کند. او چیزی در این مورد که آیا افرادش قصد آغاز عملیات تهاجمی دیگری دارند یا نه نگفت. اما عقب نشینی نیروهای او از خط مقدم و مهلت خواستن دوماهه‌ی او برای بازسازی خبر از فرسودگی و خستگی نیروهای او می دهد. واگنر همچنین اعتراف کرد که نیروهای در نهایت نتوانستند باخموت را محاصره کنند. هدفی که از پاییز۲۰۲۲ تا زمستان۲۰۲۳ دنبال شد.