ترامپ و احیای سیاست «فشار حداکثری»؛ ابزار مذاکره یا هدف راهبردی؟

ترامپ از سویی از تمایل خود درباره گفت‌وگو با رهبران ایران صحبت می‌کند اما از سوی دیگر بر اعمال تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات نظامی تاکید می‌ورزد به گونه‌ای که این وضعیت دو نگاه متفاوت به اهداف سیاست‌های ترامپ را ایجاد کرده است: یکی این که ترامپ مسیر برخورد سخت با ایران در دوره اول خود را ادامه می‌دهد و دیگری این که او ممکن است از طریق مذاکره با ایران به توافقی جدید برسد.

با این حال، برخی تحلیلگران نیز معتقدند که با توجه به منطق سیاست رئیس جمهور آمریکا و پاسخ ایران، می‌توان اینطور دریافت که موضع مذاکره او بیشتر یک تاکتیک است تا هدف واقعی و ترامپ همچنان می‌خواهد از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای اطمینان داشته باشد.

این سیاست جدید نیست. در دوره اول ترامپ، او سیاست مشابهی برای سرکوب صادرات نفت ایران از 2.5 میلیون بشکه در روز به 200 هزار بشکه در روز را به اجرا گذاشت که مشکلات اقتصادی زیادی برای ایران ایجاد کرد. ترامپ، با احیای مجدد «فشار حداکثری»، به وضوح امیدوار است این تجربه موفق را تکرار کرده و با اعمال فشار اقتصادی، ایران را به تسلیم وادار کند.

با این حال، ترامپ هنگام امضای یادداشت مذکور نیز تمایل خود را برای گفت‌وگو با رهبران ایران ابراز کرد. این موضع به ظاهر متناقض در واقع منعکس کننده راهبرد مذاکره ترامپ است: به دست آوردن برگه برنده در مذاکره از طریق اعمال فشار بر ایران به منظور کسب امتیاز در میز مذاکره. ترامپ امیدوار است از طریق «فشار حداکثری» شرایطی مساعد را برای مذاکره ایجاد کند تا ایران به خواسته اصلی ایالات متحده یعنی کنار گذاشتن کامل برنامه هسته‌ای خود تن دهد.

موضع ایران حفظ یا تعدیل توافق هسته‌ای قبلی به جای امضای یک توافق جدید است. با این حال به نظر می‌رسد ترامپ تمایل بیشتری برای حل نهایی موضوع هسته‌ای ایران از طریق یک توافق جدید دارد امری که منجر به اختلافات اساسی بین دو طرف در میز مذاکره می‌شود. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد سیاست «فشار حداکثری» ترامپ نه تنها نمی‌تواند فضای مناسبی برای مذاکره ایجاد کند، بلکه در عوض احساسات تقابلی بین دو طرف را تشدید خواهد کرد.

اگرچه سیاست «فشار حداکثری» ممکن است فشارهای مورد نظر آمریکا بر ایران را وارد کند اما در بلندمدت، چنین تاکتیکی منجر به آشتی واقعی نخواهد شد. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که تحریم‌ها و تهدیدها تنها خصومت را تشدید و مذاکرات را دشوارتر می‌کند. توافق هسته‌ای ایران در سال 2015 در شرایطی به دست آمد که ایالات متحده تحریم‌ها را کاهش داد. خروج یکجانبه ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم‌ها، اعتماد متقابل بین دو طرف را تضعیف کرده و ایران نیز در مسیر هسته‌ای خود بیشتر پیشرفت کرد.

در شرایط کنونی، اگر ترامپ بخواهد به توافق جدیدی با ایران دست یابد، ابتدا باید تحریم‌ها را لغو کند یا کاهش دهد تا فضای مناسبی برای مذاکره ایجاد شود. با این حال، اگر منطق سیاست ترامپ این باشد که قبل از مذاکره به اعمال فشار روی آورد، این امر باعث می‌شود هر دو طرف به دلیل بی اعتمادی متقابل به رویارویی با یکدیگر تمایل پیدا کنند که در نهایت ممکن است به وخامت بیشتر اوضاع منجر شود.