مهم‌ترین هدایای مقامات خارجی به رهبران و شاهان ایرانی؛ از پیشکش ناپلئون به فتحعلی شاه تا کادو وزیر دفاع عربستان به محمد رضا شاه/ هیتلر و رضاشاه به یکدیگر چه هدیه‌ای دادند؟

به گزارش خبر فوری ، فرستادن هدیه و تحفه از جانب پادشاهان و سفرای خارجی نزد رهبران جهان همواره یکی از روش‌های دیپلماتیک برای جذب سران و سیاستمداران کشور مبدا بوده است. از ابتدای تاریخ، رسم بر این بوده که هرگاه سفیری نزد شاه یا امپراتور یا رهبر یک تمدن دیگر می‌رفت گرانبها ترین هدیه را از سرزمین خود انتخاب کرده و به شاه یا رهبر آن کشور تقدیم می‌کرد.

این رسم امروز هم در جریان است و ما شاهدیم که در ملاقات‌های مختلف و دیدارهای گوناگون، مقامات کشورها چگونه به یکدیگر کادو و تحفه می‌دهند. معروف است زمانی که محمد جواد ظریف به کشورهای صاحب تمدن و فرهنگ سفر می‌کرد، تابلویی ارزشمند از آثار استاد فرشچیان را به مقامات آن کشور اهدا می‌کرده است.

از طرف دیگر، شاید بتوان گفت که آخرین و مهمترین هدیه‌ای که یک رهبر دنیا برای ابراز دوستی با خود به ایران آورده یک جلد قرآن خطی قدیمی بوده که ولادیمیر پوتین(رئیس جمهور روسیه) در آخرین ملاقاتش با مقام معظم رهبری آن را به عنوان هدیه ای بسیار ارزشمند تقدیم ایشان کرد. هدیه پوتین نظر بسیاری را به خود جلب کرد. به ویژه اینکه اعلام شد هدیه وی به رهبر انقلاب نسخه‌ای تاریخی از قرآن کریم است که قدمت زیادی دارد.

با این حال، نباید فراموش کرد که فرستادن هدایای مختلف از جانب خارجی ها برای مقامات مختلف ما مسبوق به سابقه است. ما در این گزارش به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.

کوه نور و دریای نور؛ هدایایی که بیشتر از سر زور و تزویر گرفته شد

بسیاری کوه نور و دریای نور را جزء غنائم جنگی نادر شاه افشار از هند می‌دانند اما می‌توان این دو را هم به نوعی هدیه دانست. در واقع، داستان از این قرار است که وقتی لشگر نادر وارد پایتخت گورکانیان هند شد، محمد شاه گورکانی دو الماس معروف را از ترس اینکه توسط نادر به یغما نرود در تاج خود پنهان کرد. زمانی که نادر وارد قصر شد از طریق جاسوسانش متوجه وجود دو قطعه الماس گرانبها گردید و پی برد که شاه هند الماسها را در تاج خود پنهان کرده است.

نادر که قصد داشت الماسها را از آن خود کند و از طرف دیگر نمی‌خواست به زور متوسل شده و شان خود و شاه هند را از بین ببرد، رو به سلطان هندوستان کرد و گفت: در ایران رسم بر این است که وقتی شاهان با یکدیگر ملاقات کنند، به رسم ادب تاج یکدیگر را تعویض کرده و به یکدیگر هدیه می‌دهند. نادر سپس کلاه خود جنگی خود را برداشت و به شاه هند داد و محمد شاه هم مجبور شد تاج را بردارد و به نادر هدیه دهد و بدین گونه دو الماس مشهور به دست شاه ایران افتاد.

الماس کوه نور، بعد از مرگ نادر شاه، توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد. بعداز احمدشاه، به شاه شجاع منتقل شد و پس از شکست شاه شجاع به دست سردار هندی، ملقب به شير پنجاب، الماس مزبور به تصرف سردار نام برده درآمد. اين گوهرها بعدها به دست کمپانی هند شرقی افتاد و بدان وسيله به دربار انگلستان راه جست و به ملکه ويکتوريا هديه گرديد. هم اکنون نيز اين گوهر در تاج ملکه اليزابت، مادر ملکه فعلی انگلستان، نصب است.

الماس دريای نور اما پس از قتل نادرشاه، به نوه او شاهرخ ميرزا رسيد، سپس به دست اميرعلم خان خزيمه و بعداً به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگاميکه لطفعلی خان به دست آقا محمدخان قاجار شکست خورد، گوهر مذبور به گنجينه جواهرات قاجار منتقل گشت.

ناصرالدين شاه معتقد بود اين گوهر يکی از گوهرهای تاج کوروش بوده است و خود او بسيار به اين گوهر گرانبها علاقه داشت و زمانی آن را به کلاه و گاهی به سينه خود نصب می کرد و حتی توليت دريای نور را منصبی مخصوص قرار داد و اين افتخار مهم را به اعيان و بزرگان کشور محول می داشت.

دريای نور بعدها داخل موزه دولتی گرديد و اينک زينت بخش خزانه جواهرات ملی است. وزن دريای نور 182 قيراط است و رنگ آن صورتی است که کمياب‌ترين رنگ الماس است.

هدیه ناپلئون بناپارت به فتحعلی شاه

ایران و فرانسه در زمان ناپلئون بناپارت روابط نسبتا خوبی داشتند. در واقع فرانسه در آن زمان سخت درگیر جنگهایش با ائتلاف روسیه و انگلیس و پروس بود. ناپلئون نیک می‌دانست که ایران از سمت جنوب(روسیه) با روسها در حال جنگ است. به همین دلیل، سعی کرد از طریق عقد قراردادی به ایران کمک کند که دشمن قدرتمندش را شکست دهد.

این اتحاد سیاسی زمینه دوستی قاجار و امپراتور فرانسه را مساعد کرد. ناپلئون برای جلب رضایت فتحعلی شاه قاجار چند هدیه برای او فرستاد. هم اکنون، سالن هنر و زندگی موزه ملک، دو گلدان بزرگ معروف به گلدان سِور فرانسه را در خود جای داده که همان هدایای ناپلئون برای فتحعلی شاه قاجار بوده اند.

هرچند دوستی فرانسه و ایران دیری نپایید اما این دو هدیه تا سالهای سال می‌توانند در معرض دید عموم قرار گرفته و نشان دهنده دوران دوستی ایران و فرانسه باشند.

نکته جالب درباره این گلدان این است که زمانی که رضاشاه می‌خواست برای ولیعهد، عروسی بگیرد دستور می‌دهد تا هر کس هر جنس قیمتی و تاریخی در منزل دارد به محل برگزاری مراسم بیاورد چرا که عروس (فوزیه) خارجی بود و رضاشاه به دنبال این بود تا عروسی هر چه با شکوه‌تر و تجملاتی‌تر برگزار شود.

در همین راستا متوجه می‌شود که حاج حسین‌آقای ملک دو گلدان بی‌نظیر در مجموعه‌اش دارد، به همین جهت به شهربانی دستور می‌دهد این دو گلدان را(همین دو هدیه ناپلئون) از حاج‌حسین آقا بگیرند.

هدایای روسها به شاهان قاجار

هر چند روسها در دو جنگ مشهور ایران را شکست داده و با عقد قرارداد گلستان و ترکمنچای بسیاری از اراضی کشورمان را به غارت بردند اما برای جلب نظر شاه همیشه هدایایی را برای او می‌فرستادند تا بتوانند او را به سمت خود جلب کرده و راضی نگه داشته و حتی الامکان مانع از شورش و جنگ مجدد شوند.

این رسم حتی بعد از فتحعلی شاه و در کل دوران سلطنت قاجاریه بر ایران هم ادامه پیدا کرد و روسها همیشه جهت نفوذ و جلب رضایت شاهان و درباریان قجری، هدایای پر زرق و برقی برای شاهان می‌فرستادند.

آثار اهدایی تزارهای روسیه به شاهان قاجار بیشتر در کاخ گلستان نگه داری می‌شوند و شامل هدایای امپراتریسهایی مانند کاترین که هم دوره‌ی فتحعلی‌شاه قاجار بوده است، الکساندر دوم و الکساندر سوم، از دوره محمدشاه تا ناصرالدین‌شاه و نیکلای دوم، آخرین تزار روس؛ می‌باشند.

دو قطعه عکس؛ هدیه هیتلر به رضا شاه

در خاطرات تاج الملوک(همسر رضا شاه) آمده است: موقعی که ما به ملاقات هیتلر رفتیم آقای محتشم السلطنه اسفندیاری هم حضورداشت. هیتلر با من و اشرف و شمس دست داد و از من حال و احوال رضا را پرسید. از طرف سفارت ایران یک مرد جوان به عنوان دیلماج حضورداشت که مطالب هیتلر را برای ما و حرف‌های ما را برای هیتلر ترجمه می‌کرد.

ما برای هیتلر چند هدیه برده بودیم که عبارت بود از دو قطعه قالی نفیس ایرانی و مقداری پسته رفسنجان.

حاج محتشم السطنه اسفندیاری قالی‌ها را در جلوی پای هیتلر بازکرد و شروع به توضیح کرد.
هیتلر خیلی از نقش قالی‌ها و بافت و رنگ آنها خوشش آمد. روی یک قالی که درتبریز بافته شده بود عکس خود هیتلر بود. روی قالی دیگر هم علامت آلمان را که عبارت از صلیب شکسته بود نقش کرده بودند.

از مطالب هیتلر دستگیرمان شد که باورش نمی شود این تصاویر ظریف را با دست بافته باشند.

هیتلر هم متقابلا سه قطعه عکس خود را امضاء کرد و به من و دخترانم داد.

دیلماج سفارت گفت: " آقای هیتلرمی گویند متاسفانه پیشوای آلمان مثل شاه ایران ثروتمند نیست و نمی تواند متقابلا هدیه گرانقیمت به ما بدهد و از این بابت معذرت می‌خواهند!"

این عکسها اکنون در کاخ صاحبقرانیه در مجموعه کاخ موزه نیاوران نگهداری می‌شود.

اسلحه ژ3؛ هدیه سعودیها به محمدرضا شاه

اسلحه ژ-3 طلاکوبی شده(که در تصویر زیر می‌بینید) اهدایی شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز وزیر دفاع وقت عربستان سعودی به محمدرضا پهلوی در سال 57 است. بیشتر قطعات بیرونی این سلاح از «طلا» ساخته شده و روی آن با خط عربی از شاه مخلوع ایران تمجید شده است. این اسلحه اکنون در موزه نگه داری می‌شود.

38