دولت انگلیس باید تشکیل یک کابینه‌ مقبول ملت ایران را سهل کند

یادداشت‌های محمدعلی فروغی، یک‌شنبه ۶ تیر ۱۲۹۹؛

ناهار با نصرت‌الدوله [وزیر خارجه] و میرزا حسین‌خان و انتظام‌الملک خوردیم و در خصوص اوضاع طهران گفت‌وگو کردیم که چه باید کرد. گفتیم عجالتا از دست ما کاری ساخته نیست جز این‌که مفاد تلگراف منصورالملک را به وزارت خارجه‌ی انگلیس بفرستیم، هم‌چنین به دارالانشا [دبیرخانه] مجمع ملل، و به چیچرین هم تلگرافی بشود که گفته‌های شما با عمل شما منافات دارد. من باز عنوان و اصرار کردم که «دولت انگلیس باید تشکیل یک کابینه‌ی مقبول ملت ایران را سهل کند، چه امروز کابینه‌ی ملت نباشد خیلی مشکل است بتواند کار بکند. مگر این‌که انگلیس‌ها حاضر شوند تمام ایران را در مقابل ایرانی‌ها و بلشویک‌ها مسخر کنند و الا باید کابینه‌ای آورد که ملت به او وثوق داشته و از او راضی باشد و این هم ممکن نمی‌شود مگر این‌که انگلیس‌ها آن کابینه را تایید کنند بلکه رئیس آن را قبل از تشکیل تشویق نمایند و بهترین تشویق هم این است که در فقره‌ی قرارداد انگلیس تسهیلات بنمایند و اطمینانات بدهند.»

می‌گفت: «وزیرمختار انگلیس از طهران به این‌جا تلگراف کرده که ما نمی‌توانیم کمک کنیم مگر به اشخاصی که به آن‌ها مطمئن باشیم.» گفتم: «این مطلب طبیعی است، اما ایرانی‌ها هم نمی‌توانند با انگلیس دوست باشند مگر این‌که از او مطمئن باشند و اگر انگلیس قصد و غرضی نسبت به استقلال ایران ندارد این فقره را ظاهر کند و ایرانی‌ها را مطمئن نماید فورا ایرانی‌ها با انگلیس دوست خواهند شد و مشکلات مرتفع می‌شود.» بالاخره متقاعد شد و گفت: «من در این زمینه کار می‌کنم که در طهران انگلیس‌ها بروند مشیرالدوله را ببینند و به او بگویند ما نیت صادق داریم و با شما همراهی می‌کنیم، چه لازم داری برای این‌که کار بکنی؟» گفتم: «اگرچه چنین شود یقین ندارم، اما امید دارم که مشیرالدوله برای کار حاضر شود.»

تلگراف چیچرین حاضر شد. ابلاغات به وزارت خارجه‌ی انگلیس و مجمع ملل هم به عمل آمد.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن، چاپ هفتم، صص ۴۱۵ و ۴۱۶.

منبع: انتخاب

66