جنجال‌های پخش فیلم آقای گرفتار/ به قانون جمعیت پشت پا نزنیم

هر چند پخش این سریال همین امروز به پایان رسیده است اما  تاثیرات و اثر‌گذاری آن همچنان جریان‌سازی می‌کند و مخالفت مردم برای عدم پخش این سریال به جایی رسید که کمپینی با عنوان درخواست توقف پخش سریال آقای گرفتار از آی‌فیلم تشکیل شد.

سریال آقای گرفتار به تهیه کنندگی حسن اکلیلی، داستان مردی را روایت می‌کند که ۹ فرزند دارد. فیلم آقای گرفتار در زمان اولیه پخش شده بود نماد سیاست کاهش جمعیت و اتفاقاً خیلی هم تاثیرگزار بود، آنقدر که تا مدت‌ها وقتی خانواده‌ای را می‌دیدیم با چهار پنج بچه به شوخی لفظ آقای گرفتار را در مورد پدر خانواده به کار می‌بردیم.

اما حالا ۱۰ سالی می‌شود که کشور، سیاست افزایش جمعیت را در پیش گرفته است. رهبر انقلاب از سال ۱۳۹۰ تا امروز بیش از ۴۲ بار نسبت به «مسئله جمعیت و فرزندآوری» تأکید داشتند و در اردیبهشت سال ۹۳ با توجه به اهمیت موضوع، سیاست‌های کلی جمعیت توسط ایشان ابلاغ شد. قانون حمایت از جوانی جمعیت هم در مهر سال ۱۴۰۰ در مجلس تصویب شد و خلاصه آنکه در حال حاضر، تمرکز نظام بر سیاست‌های افزایش جمعیت است.

کمپینی با ۴ هزار امضا با این درخواست: «آقای گرفتار را متوقف کنید»

 با همه این اوصاف مسئولان یکی از شبکه‌های پربازدید از گنجه سریال‌های قدیمی، سریالی به نام آقای گرفتار را روی آنتن بردند. اینطور بود که پخش سریال آقای گرفتار از همان قسمت‌های اول با واکنش بسیاری از فعالان جمعیت روبه رو شد. کار به ثبت کمپین در سامانه فارس من رسید. دغدغه‌مندان حوزه جمعیت دو کمپین ثبت کردند و از ریاست سازمان صدا و سیما خواستار توقف پخش سریال آقای گرفتار از شبکه آی فیلم شدند. اتفاقاً این کمپین‌ها با حمایت بیش از ۴ هزار نفر همراه شد.

پاسخ مدیر شبکه آی فیلم به منتقدان

اما مسئولان شبکه «آی فیلم» نه تنها به این درخواست ترتیب اثری نمی‌دهند و سریال آقای گرفتار تا آخرین قسمت، میزبان خانه‌های مردم است، بلکه مدیر شبکه به انتقادها و مخالفت‌ها نسبت به پخش این فیلم هم واکنش نشان می‌دهد و منتقدان به پخش این فیلم را دعوت به دقیق شدن به محتوای سریال می‌کند: «شاید اگر محتوای اصلی این مجموعه از سوی مخاطبان به طور کامل بررسی می‌شد، چنین پویشی به ثبت نمی‌رسید.»

«مرتضی شمسی» توضیحاتی را هم ارائه می‌دهد و می‌گوید: «سریال آقای گرفتار دو فصل دارد؛ فصل اول آن در سال ۱۳۷۰ با رویکردی نزدیک به محتوای پویش کنونی تولید و پخش شده است. اما فصل دوم که هم‌اکنون در حال پخش است در سال ۱۳۸۴ رویکردی کاملاً برعکس محتوای فصل اول را ارائه می‌دهد و حامی مسئله جمعیت در کشور است. اما تمام قضاوت دوستان برای جلوگیری از پخش این سریال معطوف به فصل اول آن است.»

مدیر شبکه آی فیلم حرف منتقدان را از بیخ و بن قبول ندارد و اتفاقاً معتقد است این فیلم ترویج فرزندآوری می‌کند؛ «فصل دوم آقای گرفتار نه تنها ضد جمعیت نیست، بلکه مروج فرهنگ فرزندآوری است و مصادیق توجه به یک خانواده پرجمعیت و فرهنگ فرزندآوری در آن به نمایش درمی‌آید.»

به قانون جمعیت پشت پا نزنیم

حالا بشنوید از آن طرف گود. با ثبت کننده کمپین ۴ هزار نفری که درخواست توقف سریال آقای گرفتار را داده بود تماس می‌گیریم تا حرف‌های ایشان را هم بشنویم. ثبت کننده این کمپین از قضا معاون راهبردی مجمع ملی فعالان جمعیت است و با نظرمسئولان شبکه آی فیلم کاملاً مخالفت می‌کند و دلایل خاص خودش را هم دارد و البته برای اثبات نظر مخالفان پخش این سریال دلیل ومدرک دارد. تکه‌هایی از فیلم را ارسال می‌کن؛ بخش‌هایی از همان فیلمی که مدیر شبکه معتقد است ترویج فرهنگ فرزند آوری است.

بخش هایی از فیلم آقای گرفتار که منتقدان معتقدند سیاست های جمعیتی را نقض می کند.

مسلم منفرد معتقد است پخش این فیلم نقض صریح سیاست‌های جمعیتی نظام و نقض قانون است. معاون راهبردی مجمع ملی فعالان جمعیت حرف‌هایی دارد و می‌گوید: «بر اساس قانون حمایت از جوانی جمعیت، صدا و سیما به عنوان یکی از اصلی‌ترین رسانه‌های جمعی در فرهنگ سازی سیاست‌های جمعیتی تاثیرگزار است و وظایفی دارد. واقعاً مسئولان باید نسبت به پخش این سریال باید پاسخگو باشند و بگویند چرا با وجود همه پیگیری‌ها این سریال به طور کامل از رسانه ملی پخش شد. درشرایطی که صدا و سیما باید ویترین سیاست‌های نظام باشد پخش سریال‌هایی مثل آقای گرفتار یک طورهایی پشت کردن به قانون کشور است.»

وقتی مشت نمونه خروار نیست/ اسم این فیلم ضد جمعیت است

در شرایطی که مدیران شبکه، محتوای آقای گرفتار ۲ را ترویج فرزند آوری می‌دانند اما معاون راهبردی مجمع ملی فعالان جمعیت برای حرف‌هایش دلایلی می‌آورد و می‌گوید: «تیتراژ فیلم با صدای گریه بچه آغاز می‌شود. صدای گریه بچه که پخش می‌شود اسم آقای گرفتار هم نمایش داده می‌شود. در قسمت اول زن جوان به خاطر باردار بودن مورد حمله همسرش قرار می‌گیرد. بعضی گفتند اینطوری ها هم که شما می‌گویید نیست و اتفاقاً آن بخش‌های فیلم که خانواده برادر همسر آقای گرفتار را در حسرت بچه نشان می‌دهد هستند خودش سیاست ضد جمعیتی را نقض می‌کند. اما وقتی اصل فیلم و کل فیلم با محور سیاست ضدجمعیتی ساخته شده است دیگر این بخش جزیی محلی از اعراب ندارد و در کلیت ماجرا تاثیری ندارد. اصلاً از محتوای فیلم که بگذریم اسم این فیلم ضدجمعیت است.»

سریال‌های لاکچری با یک یا دو فرزند، نقض سیاست‌های افزایش جمعیت

سریال آقای گرفتار با همه جنجال‌های رسانه‌ای و واکنش‌ها و مخالفت‌ها از شبکه آی فیلم پخش شد. اما حرف حساب دغدغه مندان حوزه جمعیت فراتر از این حرف‌هاست. مسلم منفرد که معاون راهبردی قرارگاه ملی جمعیت است می‌گوید: «حرف ما ومطالبه ما این است که مدیران شبکه‌های مختلف صدا و سیما باید نسبت به قانون حمایت از جوانی جمعیت پاسخگو باشند. صدا و سیما باید مهم‌ترین نقش را در فرهنگ سازی سیاست‌های جمعیتی داشته باشد. اما به نظر می‌رسد در اجرای سیاست‌های جمعیتی یک طورهایی با استانداردی دوگانه عمل می‌کند.»

وقتی می‌پرسیم دلیل این ادعا چیست؟ منفرد می‌گوید: «ما در بخش‌های خبری و برنامه‌های کارشناسی معمولاً کم مخاطب در مورد فرزند آوری و بحران جمعیت می‌شنویم و کارشناسان از مضرات تک فرزندی یا دوفرزندی می‌گویند اما در سایر برنامه‌هایی که اتفاقاً پر مخاطب‌تر هم هستند به صورت مستقیم و غیر مستقیم سیاست‌های جمعیتی نقض می‌شود. مثلاً در حالی که فیلم‌ها و سریال‌های صدا و سیما باید نقطه قوت برای تحقق سیاست‌های جمعیتی کشور باشد، اما تقریباً در تمام سریال‌های تولیدی، خانواده‌هایی به مخاطب نشان داده می‌شود که کم جمعیت هستند. درواقع بیشتر سریال‌های ما ترویج سبک زندگی تک فرزندی یا نهایتاً دو فرزندی است. به ندرت فیلم یا سریالی در رسانه ملی پخش می‌شود که خانواده‌ای در آن سه فرزند یا بیشتر فرزند داشته باشد.»

حواستان به میان برنامه‌های تبلیغاتی هست؟

 البته انتقادات مسئولان قرارگاه ملی جمعیت فقط متوجه سریال‌ها نیست و منفرد انتقاداتی را متوجه میان برنامه‌های تبلیغاتی هم می‌کند و می‌گوید: «میان برنامه‌های تبلیغاتی در حال پخش در رسانه ملی کاملاً بر خلاف سیاست‌های جمعیتی تهیه می‌شود. مثلاً برای تبلیغ یک کالا معمولاً خانواده‌هایی کم جمعیت با زندگی لاکچری به مخاطب نشان داده می‌شود. ای کاش مسئولان متوجه این موضوع باشند که اگر ما می‌گوییم چرا سریال آقای گرفتار را پخش کردید؟ چون محتوای ضد جمعیتی دارد به این دلیل است که تأثیر سریال‌ها و تبلیغات بر روی ضمیر ناخودآگاه مخاطب بسیار زیاد است.»

یک سؤال اساسی

پخش سریال آقای گرفتار و جنجال‌های آن یک پیام مهم برای متولیان و مسئولان صدا و سیما دارد. وقتی کشور در سال‌های دهه هفتاد، سیاست‌های ضدجمعیتی را آغاز کرد، همه نهادهای فرهنگی و سازمان‌ها از جمله صدا و سیما تمام قد در خدمت این سیاست بودند، نمونه‌اش سریال آقای گرفتار که به نماد سیاست ضدجمعیتی تبدیل شده بود. نتیجه این تعامل چند جانبه، تحقق سیاست ضدجمعیتی در آن برهه و به دنبال آن هم کاهش محسوس جمعیت بود. اما سؤال اینجاست حالا که کشور از نظر شاخص‌های جمعیتی به مرحله هشدار نزدیک شده است و قانون و رهبری و همه ارکان نظام از صدر تا ذیل هشدارهایی را نسبت به شاخص‌های جمعیتی می‌دهند وقانون تصویب کرده‌اند و ده ها طرح تشویقی دیگر، آیا رسانه‌های ما مثل سال‌های دهه هفتاد تمام قد در خدمت تحقق این سیاست گام بر می‌دارند؟