۱۱ فیلم جنجال آفرین و بحث برانگیزی که به خاطر توهین به باورهای دینی خبرساز شدند

 وقتی صحبت از هنر می شود، نمی توان همه را راضی نگه داشت. بنابراین، فیلم ها در عین خوشایند بودن برای برخی، برای دیگر مخاطبان توهین آمیز خواهند بود. هیچ دو سینمارویی، یک فیلم را به یک شکل، با یک پیام و با یک محتوا نخواهند دید.

به این دلیل که همه شخصیت ها، علایق و دیدگاه های متفاوتی داشته و فیلم ها را از دیدگاه های منحصر به فرد خود قضاوت می کنند.

وقتی صحبت از دین می شود، همه ما هم نظرات خاص خودمان را داریم.در واقع، بیش از ۴,۰۰۰ دین شناخته شده در جهان وجود دارد؛ عددی که از عقاید بسیار متفاوتی خبر می دهد. بنابراین، فیلم هایی با مضامین دینی قطعاً جرقه ای برای وقوع بحث، جنجال و درگیری هستند.

وقتی صحبت از ساخت فیلم هایی با مضامین مذهبی و دینی به میان می آید، هالیوود فیلم های زیادی در تاریخ خود ساخته است؛ معدودی از این فیلم ها عبارتند از: Fiddler on the Roof, The Messenger: The Story of Joan of Arc, و Silence. امروز در این مطلب قصد داریم نگاهی داشته باشیم به ۱۰ مورد از جنجالی ترین فیلم هایی که با مضامین مذهبی و دینی ساخته شده و خشم مردم را برانگیختند.

۱۱- Mother! (2017)

فیلم ترسناک روانشناختی تفرقه برانگیز و جنجالی  مادر!  ساخته دارن آرونوفسکی، جنیفر لارنس را در نقش زنی جوانی دارد که زندگی آرامی با همسر شاعرش (خاویر باردم) دارد، اما با ورود یک غریبه مرموز و خانواده اش به خانه این زوج، زندگی آن ها زیر و رو شده و رابطه دوست داشتنی آن ها را به کلی به هم می ریزد. این فیلم با بازی اد هریس و میشل فایفر در کنار باردم و لارنس، به دلیل نمایش خشونت و تمثیل هایش از کتاب مقدس به سرعت جنجالی شده و برخی آن را حمله به مسیحیت خواندند.

آخرین پرده از این فیلم که سکانسی بسیار تکان دهنده و حال بهم زن بود، بیش ترین اعتراضات را به همراه داشت و بسیاری از منتقدان این سوال را مطرح کردند که شاید آرونوفسکی با این فیلم، علناً آیات کتاب مقدس مسیحیان را به تمسخر می گیرد؛ فیلم مادر! با وجود اینکه تحسین و تقدیر زیادی را نیز به همراه داشت، از سوی سایت سینماتیکت رتبه بسیار نادر F را دریافت کرد.

لارنس هنگام بحث در مورد تمثیل و موضوع فیلم چنین گفته است: «این فیلم تجاوز و شکنجه مادر زمین را به تصویر می کشد… من نماینده مادر زمین هستم؛ خاویر که شخصیتش شاعر است، نماینده شکلی از خدا و خالق است؛ میشل فایفر نقش هوا و اد هریس نقش آدم را دارد، همچنین قابیل و هابیل نیز در داستان هستند و فضای داستان گاهی شبیه باغ عدن است».

۱۰- Noah (2014)

آرونوفسکی بار دیگر با فیلم خود باعث جنجال های دینی می شود. بیشتر مردم، چه مذهبی و چه غیر مذهبی، داستان نوح و چگونگی صحبت خدا با او را می دانند، که به او گفت برای محافظت از خانواده اش و موجودات زمین در برابر نابودی در یک سیل عظیم، یک کشتی بسازد. نسخه ۲۰۱۴  نوح  این داستان کتاب مقدس را اما با چرخشی هالیوودی روایت می کند.

داستان دارای نبردهای حماسی و غول های سنگی است، موجوداتی که در انجیل دیده نمی شوند. پس از انتشار اولین تریلر و تا زمان انتشار فیلم، بسیاری از مسیحیان نگران بودند که نوح داستان معروف کتاب مقدس را به شکلی منفی یا بیش از حد دراماتیزه شده به تصویر بکشد.

همچنین بسیاری از افراد اهداف پشت پرده این فیلم را زیر سوال بردند چرا که به نقل از خود دارن آرونوفسکی، کارگردان این فیلم، بارها گفته شده بود که او یک بی دین و خداناباور است.

در حالی که اکران فیلم با نقدهای متفاوتی مواجه شد، توسط یک کشیش کاتولیک به نام فرانک رابرت بارون مورد تحسین قرار گرفت. رابرت بارون درباره این فیلم گفته است: «آنچه مهم است این است که نوح در تمام مدت، نه بر آزادی خود، بلکه بر خواست و هدف خداوند متمرکز است.خدا، آفرینش، مشیت الهی، گناه، اطاعت، رستگاری: برای یک فیلم بزرگ هالیوودی بد نیست!».

استیون دی.گریدانوس، منتقد کاتولیک سینما و مالک یک استودیو فیلمسازی درباره این فیلم گفته است: « نوح فیلمی برای همه نیست و همه مسیحیان نمی خواهند آن را ببینند. در عین حال، هیچ دلیلی وجود ندارد که همه مسیحیان، به عنوان مسیحی، از دیدن آن اجتناب کنند. این فیلمی است با نقاط قوت و ضعف قابل توجه – فیلمی که برخی آن را توهین آمیز دانسته و برخی دیگر آن را تحسین می کنند».

۹- The Exorcist (1973)

شاهکار ماوراء الطبیعه ویلیام فریدکین در سال ۱۹۷۳ که به عنوان یکی از بهترین فیلم های ترسناک تمام دوران ها شناخته می شود،  جن گیر  داستان پر پیچ وخم یک دختر ۱۲ ساله (لیندا بلر) را روایت می کند که به نظر می رسد توسط یک موجود شیطانی تسخیر شده است، بنابراین مادر نگرانش از یک کشیش کاتولیک (مکس فون سیدو) برای نجات جان فرزند خود کمک می گیرد.

در این فیلم نمادین، ریگان نوجوان به زبان های مختلف صحبت می کند، از زمین بلند می شود، قدرت فراانسانی از خود نشان می دهد و در نهایت در برابر چشم های مادر وحشت زده دختر (الن برستین) مدعی می شود که خود شیطان است و کشیش داستان مصمم است روح این دختربچه را نجات دهد.

جای تعجب نداشت که  جن گیر  پس از اکران عمومی اش سر و صدای زیادی به پا کرد و تماشاگران در سینماها غش کردند، استفراغ کردند و حتی به خاطر تصاویر تکان دهنده ای که روی پرده سینما به تصویر کشیده شده بود، از سالن های سینما فرار کردند. صحنه ترسناک مربوط به مصلوب شدن مسیح به دلیل ترکیب عجیب جنسیت و مذهب، تماشاگران را شوکه کرد و کلیسای کاتولیک، پروتستان ها، و کشیشان متعددی از تم های نمایش داده شده در این فیلم انتقاد کردند.

بسیاری این فیلم را به خاطر تشویق به اعتقاد به جادو، مسائل ماوراءالطبیعه و شیطان پرستی مورد انتقاد قرار دادند و فیلم را کفرآمیز خواندند. بلر حتی به خاطر حضور در این فیلم تهدید به مرگ شد و در نتیجه در حرفه اش با مشکلات و موانعی مواجهه گردید. با این حال فریدکین، کارگردان فیلم چندان از این اعتراضات مذهبی ناراحت به نظر نرسیده و گفته است: «یکی از بهترین اتفاقاتی که ممکن است بیفتد این است که پاپ آن را محکوم کند».

۷- Monty Python’s Life of Brian (1979)

گروه کمدی افسانه ای مونتی پایتون هیچ گاه از ساخت فیلم های تفرقه برانگیز و جابجا کردن مرزهای تحمل مذهبی ابایی نداشته اند و کمدی  زندگی برایان  در سال ۱۹۷۹ ، گراهام چاپمن را به در نقش یک مرد گمنام یهودی – رومی معرفی می کند که پس از تولد در روز و مکانی مشترک، با عیسی مسیح اشتباه گرفته می شود. پس از یک سری اتفاقات و بدبیاری های ناگوار، برایان به نوعی به عنوان مسیح شناخته شده و توسط پیروان ستایشگرش احاطه می شود، هر چند که این مرد آرمان گرا سفر خود را برای قیام علیه اشغال یهودیه توسط رومیان آغاز می کند.

این گروه مشهور، بی اعتمادی مشترکی نسبت به مذهب سازمان یافته داشتند، اما مطمئن شدند که به عیسی مسیح بی احترامی نکرده و در عوض، شوخ طبعی خود را به سوی برایان نشانه بگیرند، اما این موضوع نیز مانع از فریادهای منتقدان این فیلم طنز و به شدت خنده دار نشد.

با وجود هجو دین، بسیاری از گروه های مسیحی به خاطر سکانس مصلوب شدن برایان دست به اعتراض زده و احساس کردند که این بخش از فیلم، رنجی که مسیح متحمل شده بود را به تمسخر گرفته که منجر به اعتراض هایی از جانب راهبه ها و خاخام ها شد. انتشار زندگی برایان به مدت هشت سال در ایرلند و یک سال در نروژ ممنوع بود.

۶- The Da Vinci Code (2006)

رمز داوینچی  یک اقتباس سینمایی بر اساس کتابی به همین نام نوشته دن براون و بخشی از مجموعه رمان های او به نام رابرت لنگدان است. این فیلم ماجراهای رابرت لنگدان، استاد دانشگاه هاروارد را دنبال می کند که به دنبال سرنخ هایی برای کشف رازهای پنهان مشهورترین نقاشی های لئوناردو داوینچی است.

این سرنخ ها او را به کشفی در مورد تاریخ مسیحیت می رساند، کشفی که پایه های این دین را می لرزاند. رابرت لنگدان متوجه می شود که جام مقدس یک جام شراب نیست بلکه به مریم مجدلیه و رحم او اشاره دارد. علاوه بر این، مریم همسر عیسی مسیح است و فرزندانی با او دارد، کسانی که نوادگان آن ها اکنون در میان جمعیت جهان زندگی می کنند.

از آنجا که این ایده ها بسیار متفاوت از آموزه های سنتی دین مسیحی هستند، کانون بحث و جنجال شدند. کاردینال تارسیسیو برتونه، یکی از مقامات سابق واتیکان، در مصاحبه ای درباره این فیلم گفته است: «حقیقت این است که این فیلم ایده های نادرستی را در مورد ریشه های مسیحیت منتشر می کند که ما باید با اطلاعات دقیق و با وجدان انتقادی به آن ها پاسخ دهیم».

اپوس دیی، یک سازمان بین المللی کاتولیک، نیز گفته است که این کتاب داستانی خطرناک است و فاقد شواهد تاریخی است: «آن هایی که تحقیقات بیشتری انجام می دهند و قضاوت انتقادی دارند، متوجه خواهند شد که ادعاهای رمز داوینچی در مورد عیسی مسیح، مریم مجدلیه و تاریخچه کلیسا، در میان محققان ممتاز طرفدار ندارد».

۵- The Golden Compass (2007)

فیلم دیگری که براساس یک کتاب عامه پسند ساخته شده است. این فیلم ماجراجویی فانتزی در سال ۲۰۰۷ بر اساس رمان نورهای شمالی نوشته سال ۱۹۹۵ساخته شده است که خود اولین قسمت از سه گانه His Dark Materials، اثر نویسنده انگلیسی، فیلیپ پولمن است. 

قطب نمای طلایی  داستان لایرا را روایت می کند، دختری که روح درونی اش، در خارج از بدنش زندگی می کند و به عنوان یک هیولا شناخته می شود. لایرا و هیولایش با هم ماموریتی را آغاز می کنند تا بهترین دوستش را پس از ربوده شدن نجات دهند.

این سه گانه در کلیت خود درباره تلاش های لایرا برای متوقف کردن مجیستریوم است، کلیسای قدرتمندی که از تبهکاران داستان تشکیل شده است. با این حال، به گفته کاتولیک ها، مجیستریوم به کلیسای کاتولیک واقعی و «اعتبار تدریسی که مسیح به کلیسا داده است» نیز اشاره می کند.

کلیسای کاتولیک آشکارا در مورد دیدگاه های خود در مورد این فیلم صحبت کرده و گفته است: «اگرچه بیشتر سه گانه پولمن شامل… دنیاهای جادویی با حیوانات سخنگو و جادوگران است، اما تم زیرپوستی داستان، فانتزی ساده ای نیست. در جهان خیالی نیروی اهریمنی اش، خدایی واقعی وجود ندارد؛ بلکه فرشته ای بلندمرتبه به نام مقام مسئول (Authority) وجود دارد که ادعا می کند خداست.

کلیسای کاتولیک که اغلب به آن مجیستریوم گفته می شود، به عنوان نیروی تاریکی که باید بر آن غلبه کرد، به تصویر کشیده می شود. واقعیت این است که فیلیپ پولمن در واقع یک خداناباور است.

۴- The Master (2012)

فیلیپ سیمور هافمن یکی از بهترین بازی های دوران حرفه ای خود را زمانی ارائه داد که در نقش یک رهبر مذهبی مرموز به نام لنکستر داد در درام روانشناختی  استاد  اثر پل توماس اندرسون در سال ۲۰۱۲ بازی کرد، فیلمی در مورد یک کهنه سرباز نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم به نام فردی کوئل (خواکین فینیکس)، که در طول سفر با خانواده اش برای ترویج آموزه های داد، به شدت تحت تاثیر آموزه های این مرد کاریزماتیک قرار می گیرد. شخصیت داد تا حدی از موسس فرقه ساینتولوژی، ال. ران هوبارد الهام گرفته شده و این جنبش مذهبی پس از خواندن فیلمنامه فیلم و دیدن شباهت های فیزیکی و شخصی بین هافمن و هوبارد، به سرعت در حالت دفاعی قرار گرفت.

اگر چه استودیو سازنده فیلم استاد در ابتدا هرگونه ارتباط مستقیمی با هوبارد را تکذیب کرد، اما اندرسون بعداً اذعان کرد که او الهام بخش شخصیت داد بوده و تصریح کرد: «نمی خواستم این فیلم یک بیوگرافی باشد. این داستان ال ران هوبارد نیست». برخی از وب سایت ها ادعا کردند که بسیاری از ساینتولوژیست های هالیوود نگران بودند که فیلم استاد چیزهای زیادی را در مورد اعتقادات آن ها فاش کند و حتی کارگردان، این فیلم درام را برای دوست خود و ساینتولوژیست پرشور،تام کروز، نمایش داد. گزارش شده است که مقامات ساینتولوژی از این برآشفتند که یکی از صحنه های فیلم حاکی از آن بود که سیستم اعتقادی داد در واقع محصول تخیلات اوست، هر چند که تلاشی برای جلوگیری از انتشار فیلم نکردند.

۳- Dogma (1999)

کوین اسمیت در سال ۱۹۹۹ فیلم کمدی فانتزی  تعصب  را کارگردانی کرد، فیلمی که از استعداد بن افلک و مت دیمون برای به تصویر کشیدن دو فرشته سقوط کرده استفاده می کند که پس از بیرون انداخته شدن از بهشت، و بدنبال کشف یک راه دررو در آموزه های اصلی مذهب کاتولیک که به آن ها اجازه می دهد شکوه سابق خود را دوباره باز یابند، یک نقشه بی نقص طراحی می کنند. هنگامی که بارتلبی و لوکی از بهشت رانده و به ویسکانسین فرستاده می شوند، این دو فرشته مرتد از هیچ کاری برای بازگشت به خانه شان دریغ نخواهند کرد، اما بازگشت آن ها با از بین رفتن خلقت و رد کردن بسیاری از عقاید مذهبی تمام ادیان و حتی انکار خداوند همراه خواهد بود.

جای تعجب نداشت که رویکرد اهانتی آمیز اسمیت نسبت به کلیسا و مذهب کاتولیک بسیار بحث برانگیز شد، چرا که کلیسای کاتولیک به سرعت این کمدی را به عنوان توهین به مقدسات محکوم کرد و آن را ضد کاتولیک دانست. بسیاری از منتقدان مذهبی از این که خدا به عنوان یک زن به تصویر کشیده شده بود خشمگین بودند و از این که اعقاب مسیح، که در ادامه داستان به نجات زمین کمک خواهند کرد، در یک کلینیک سقط جنین کار می کردند، برآشفتند. به نظر می رسید که اسمیت از اعتراض عمومی نسبت به فیلمش خوشحال بوده و حتی با پیوستن به معترضان در بیرون از یک سالن سینمای نمایش دهندنه فیلم، به تمسخر منتقدان پرداخت.

۲- The Last Temptation of Christ (1988)

آخرین وسوسه مسیح  بازگو کننده ی زندگی و مرگ عیسی مسیح است و درگیری های او با احساسات معمول انسانی مانند ترس، تردید، اکراه، افسردگی و حتی شهوت را به تصویر می کشد. در حالی که آخرین وسوسه مسیح با این جمله آغاز می شود که «این فیلم بر اساس انجیل ها نیست، بلکه بر اساس اکتشاف خیالی تعارض معنوی ابدی ساخته شده است»، بسیاری از مسیحیان هنوز از فیلم عصبانی بوده و بر این باور بودند که نشان دادن عیسی مسیح به عنوان یک انسان فانی که با وسوسه ها مبارزه کرده و با افکار گناه آلود دست و پنجه نرم می کند، کفرآمیز است.

در نقطه ای از فیلم، عیسی مسیح (با بازی ویلم دفو) اعلام می کند: «من دروغگو هستم، ریاکار هستم؛ از همه چیز می ترسم. هیچ وقت حقیقت را نمی گویم، شجاعت ندارم… دزدی نمی کنم، نمی جنگم، نمی کُشم – نه به این خاطر که نمی خواهم – بلکه به این خاطر که می ترسم. می خواهم علیه شما ، علیه همه چیز، علیه خدا شورش کنم، اما می ترسم. می خواهید بدانید پدر و مادرم کی هستند؟ می خواهید بدانید خدای من کیست؟ ترس! به درونم نگاه کنید و این تمام چیزی است که خواهید یافت».

در صحنه ای دیگری، و شاید صحنه ای که بیش از همه برای مسیحیان آزار دهنده بود، این فیلم عیسی مسیح را در حال مرگ بر صلیب و خیال پردازی در مورد داشتن رابطه جنسی با مریم مجدلیه نشان می دهد. ترس، نگرانی، تردید و افکار گناه آلود همگی با آموزه های سنتی مسیحی بسیار متفاوت هستند و این فیلم عیسی را به عنوان یک انسان ناقص و نه به عنوان پسر بی نقص خداوند به تصویر می کشد.

۱- The Passion of the Christ (2004)

همان طور که از عنوان فیلم پیداست،  مصائب مسیح  آخرین ساعات زندگی و مرگ عیسی مسیح را روایت می کند و رنج و درد او را در طول مصلوب شدن در اورشلیم به تصویر می کشد. مل گیبسون کارگردان و بازیگر کاتولیک، مغز متفکر پشت این فیلم بود، فیلمی که همچنان پرفروش ترین فیلم غیرانگلیسی زبان است که رکورد فروش La Dolce Vita و Crouching Tiger Hidden Dragon را شکست و موفق ترین فیلم مستقل تاریخ سینما نیز هست. علاوه بر این، در میان داستان های برگرفته از کتاب مقدس رتبه چهارم، در میان نسخه های با رتبه بندی R جایگاه پنجم و در میان فیلم های با بالاترین فروش در سینماهای داخلی آمریکا، رتبه ۷۹ را به خود اختصاص داده است.

با این حال، علی رغم موفقیت گسترده در باکس آفیس، بحث و جدل های فراوانی پیرامون فیلم وجود داشت. نخست آنکه، مصائب مسیح توسط برخی بیش از حد تکان دهنده و خشن تلقی می شد، زیرا فیلم شلاق خوردن ، میخ شدن به صلیب، و گذاشته شدن تاجی از خارها بر سر مسیح را نشان می دهد. این تصاویر پرتنش و خونین باعث ناراحتی بسیاری از بینندگان شد، کسانی که حالشان بد شده و نتوانستند جلوی اشک هایشان را بگیرند.

این شکایت ها به قدری زیاد بود که مل گیبسون تصمیم گرفت فیلم را با خشونت کمتری بازتدوین کند و در این باره نوشت: « بعد از نمایش اولیه در سالن های سینما، نامه های متعددی از مردم سراسر کشور دریافت کردم. بسیاری از آن ها به من گفتند که می خواهند این تجربه را با عزیزانشان به اشتراک بگذارند اما نگران بودند که تصاویر خشن تر فیلم آنقدر شدید باشد که تحمل شان را نداشته باشند. با توجه به این موضوع، تصمیم گرفتم مصائب مسیح را از نو تدوین کنم».

علاوه بر خشونت فیلم، گیبسون به خاطر تصویر خشنش از یهودیان به یهودی ستیزی نیز متهم شد. نشنال کاتولیک ریپورتر گفته است که این فیلم «رهبران یهودی را به عنوان یک مافیای بی روح نشان می دهد، حواریون و عیسی خارج از زندگی مذهبی یهودیان قرار دارند، و یهودیان به اتفاق آرا و مشتاقانه در شکنجه و قتل عیسی دست دارند». در حالی که تقریبا ۱۸ سال از انتشار مصائب مسیح می گذرد، دنباله ای با عنوان  مصائب مسیح: رستاخیز  (The Passion of the Christ: Resurrection) در حال ساخت است. جیم کاویزل (که در فیلم اورجینال نقش عیسی مسیح را بازی می کرد) تصریح کرده که این فیلم جدید مل گیبسون حتی تاثیرگذارتر از فیلم اول خواهد بود. باید دید که آیا این دنباله نیز به اندازه فیلم اورجینال بحث برانگیز خواهد شد یا خیر.