مارمولک؛ از فواید زیست محیطی تا حواشی
امروز (۲۳ مرداد مصادف با ۱۴ اگوست) روز جهانی مارمولک است؛ گونه‌ای که نقش‌های اکولوژیک مهم و حواشی جالبی داشته است و برخلاف بسیاری از حیوانات حتما با آن برخورد کرده‌ایم آن هم در محل زندگی‌مان یعنی خانه.
مارمولک‌ها جزو جانورانی هستند که نسبت‌های مختلفی به آن‌ها داده شده است؛ از دم سمی تا ابزاری برای جاسوسی اما بر اساس تعریف لغت‌نامه دهخدا مارمولک «جانوری است از رده خزندگان و از راسته سوسماران و از گروه شکافی زبانان که در همه مناطق معتدل و سرد اروپا و آسیا و افریقا فراوان است.»
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست هشت خانواده از مارمولک‌ها شامل آگاماها، سوسمارهای بدون دست و پا، گکوی پلنگی، گکو، لاسرتا، اسکینگ، خاردم و بزمجه در ایران زندگی می‌کنند.
آن‌ها در بسیاری از زیستگاه‌ها وجود دارند و در ایران می‌توان گونه‌های مختلف مارمولک را در انواع زیستگاه‌ها از دشتی و کویری تا مناطق کوهستانی و ارتفاعات مشاهده کرد.
مارمولک‌ها نیز مانند تمام موجودات زنده دیگر نقش اکولوژیک موثری دارند. از این رو نبود آن‌ها در چرخه حیات مشکل ایجاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین نقش‌های اکولوژیک مارمولک کنترل جمعیت حشرات است. در بسیاری از موارد زمانی‌که مردم گونه‌ای مانند مارمولک را در طبیعت یا منازل خود مشاهده می‌کنند در جهت از بین بردن آن اقدام می‌کنند این در حالیست که مارمولک به تنهایی کنترل‌کننده جمعیت حشرات و عنکبوت است.
برخی مارمولک‌ها از مارمولک‌های کوچک جثه‌تر تغذیه و جمعیت آن‌ها را کنترل می‌کنند همچنین بسیاری از موجودات دیگر نیز از مارمولک‌ها تغذیه می‌کنند بنابراین مارمولک‌ها نقش مهمی در چرخه حیات دارند.
آخرین بار مارمولک‌ها خرداد ماه امسال خبر ساز شدند؛ زمانی که در پرواز ورودی از امارات به فرودگاه امام (ره) سه ساک حاوی ۳۵ بسته خزنده کشف و ضبط شد البته در بین ۲۰۰ خزنده کشف شده علاوه بر مارمولک، لاکپشت، مار، مارمولک، عقرب و رتیل قرار داشتند و بنا بود پس از بررسی‌های اداره حفاظت محیط زیست استان تهران درصورتی که این محموله بدون مجوز وارد کشور شده باشد به کشور مبدا بازگردانده شود اما محمد کرمی - رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران - در اواخر تیرماه گفت که اصلا این خزندگان به محیط زیست تحویل داده نشده‌اند.
یکی از افسانه‌هایی که درباره مارمولک‌ها وجود دارد، سمی بودن دم آن‌هاست اما به گفته هانیه غفاری - عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان - دم مارمولک محل ذخیره چربی‌هایی است تا در فصل‌های پاییز و زمستان که غذای کمتری پیدا می‌شود از این ذخیره‌های چربی استفاده کنند بنابراین این باور که مارمولک‌ها در دم خود سیانور دارند و سمی هستند، غلط است.
یک بار هم از مارمولک‌ها به عنوان ابزار جاسوسی نام برده شد، بهمن سال ۹۶ سردار سرلشکر فیروزآبادی در واکنش به خبر دستگیری برخی از فعالان محیط زیست و معاون رئیس این سازمان به اتهام جاسوسی، به ذکر خاطره‌ای پرداخته و گفته بود: افرادی چندین سال پیش به عنوان فعالیت برای جمع‌آوری کمک به فلسطین به ایران آمدند از تهران شروع کردند بعد به ورامین رفته و ازآنجا به سمت نائین و یزد راه افتادند. ما به مسیری که انتخاب کرده بودند، شک کردیم. اگر کسی می‌خواهد برای فلسطین کمک جمع کند باید به تهران و اصفهان بیاید جایی که مردم هستند و پول دارند نه وسط کویر راه بیفتند. آن‌ها این مسیر را ادامه دادند و تا جیرفت کرمان رفتند، زمانی که به تهران رسیدند، خودشان را اجازه دادیم از کشور خارج شوند، اما اموال همراهانشان را نگه داشتیم. در اموالشان انواع جانوران صحرایی را خریده بودند مثل سوسمار، مارمولک و آفتاب‌پرست. سپس بررسی کردیم که این موارد به چه دردشان می‌خورد، بعد متوجه شدیم که پوست آن‌ها امواج اتمی را جذب می‌کند و این‌ها جاسوس اتمی بودند که می‌خواستند با این بهانه در داخل جمهوری اسلامی از طریق پوست این جانوران صحرایی به این نتیجه برسند که ما در چه مکان‌هایی معدن اورانیوم داریم و کجا در حال کار اتمی کردن هستیم.
آنچه که از نظر محیط زیستی اهمیت دارد نقش مهم مارمولک‌ها در طبیعت و زندگی ماست. از این رو لازم است در جهت حفاظت از انواع گونه‌های این خزنده در کشور تلاش شود.
منبع: ایسنا
70
