مرحوم علامه یک فیلسوف سیاسی بزرگ در عصر معاصر است

به گزارش خبر فوری ، حجت الاسلام احمد رضا یزدانی مقدم، در نشست تبیین نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و تداوم آن در در علوم انسانی اسلامی که روز گذشته در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در قم برگزار شد گفت: فلسفه سیاسی دانشی است که موضوع آن، سیاست و روش آن فلسفی است؛ یعنی تحلیل فلسفی از موضوعات سیاسی ارایه می دهیم. در این جا این سوال پیش می آید که علامه در این خصوص مباحثی داشته است یا خیر؟ امروزه این پرسش در خصوص همه فلاسفه مطرح است؛ راه حل آسان و پذیرفته شده آن است که متنی که اهل این دانش، آن متن را فلسفه سیاسی به شمار می آورند را به عنوان فلسفه سیاسی قرار می دهیم که از جمله آنها جمهور و سیاست افلاطون و ارسطو است.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: محور بحث فلسفه سیاسی، تحلیل فلسفی موضوع حکومت و قانون است و ازاین حیث مرحوم علامه با مقاله ولایت و زعامت و همچنین مباحث مهم تفسیری ذیل چندین آیه یک فیلسوف سیاسی به شمار می روند.مرحوم علامه یک فیلسوف سیاسی بزرگ در عصر معاصر به حساب می آیند زیرا مبانی فلسفی خاصی را در حوزه سیاسی مطرح می کنند؛ ایشان در مبانی فلسفی خود به شیوه ای جالب پایه گذاری تفکرات فلسفی سیاسی و حتی روابط بین المللی را در قالب نوع تفکر خاص خود بیان می کنند.

پژوهشگر فلسفه گفت: نظریه ادراکات اعتباری نظریه ای است که ایشان از نجف و در مقاطع مختلف این بحث را مطرح کردند؛ ایشان یک مبنای نظری مهم به نام ادراکات اعتباری دارند که در تفسیر نیز ارایه کرده اند. ایشان از نظریه ادراکات اعتباری در حداقل ۵ حوزه دانشی از جمله فقه و اصول و… استفاده می کنند؛ این بنیاد نظری وقتی وارد دانش های گوناگون میشود کلیت دیدگاه فلسفی ایشان را متجلی می کند.

وی افزود: مرحوم علامه بیان می کنند که ما واقعیت را می خواهیم ولی به واقعیت دسترسی نداریم و به جای واقعیت به علم بسنده می کنیم ولی معمولا علم نیز به دست ما نمی آید و به همین خاطر ظن اطمینانی را اعتبار به علم می کنیم. ایشان بیان می کنند که بین ما و جهان خارج، قطع ارتباطی وجود ندارد؛ ایشان ارتباط علم با واقعیت را بیان و مفهومی به نام تفکر اجتماعی مطرح می کنند؛ این مفهوم تفکر اجتماعی در جلد چهارم المیزان وجود دارد؛ همچنین در مذاکرات با هانری کربن نیز از این مبحث نام می برند؛ یکی از افراد نامه تندی به ایشان می نویسد و ایشان نیز پاسخ نرمی به انامه ایشان دادند ولی مرحوم علامه نیز دیگر از این واژه استفاده نکردند.

پژوهشگر فلسفه گفت: مبحث تفکر اجتماعی به این بحث می پردازد که انسان که موجودی اجتماعی است و باید تعلق اجتماعی داشته باشد و منفعت اجتماع و ضرر اجتماع را منفعت خود و ضرر خود تلقی می کند؛ مرحوم علامه بیان می کند که این اجتماع را باید با تفکر اجتماعی یعنی همفکری همه جامعه اداره کنیم؛ زمانی می توانیم از تفکر اجتماعی استفاده کنیم که قائل به رئالیسم اجتماعی باشیم.کل نظریه ادراکات اعتباری برای استفاده از مفهوم استخدام است که این مفهوم بسیار مهم است؛ در مقاله ششم، با یک تقسیم سه بخشی از نظریه ادراکات اعتباری روبرو هستیم؛ بخش اول در خصوص نوع آفرینش ادراکات اعتباری است؛ بخش دوم مرتبط به آن است که ادراکات اعتباری چگونه تکثیر می یابند.

وی افزود: علامه طباطبایی بیان می کند که ما در خصوص حسن قبح فعل به معنی صدور از فاعل صحبت می کنیم و در آنجا توضیح می دهد که حسن قبح فعل فی نفسه یک مساله دیگر است؛بخش سوم این نظریه آن است که این ادراکات اعتباری چه هدفی را تعقیب می کند؟ هدف آن ایجاد تحولاتی در سطح جهان است یعنی نسبت به من و ماده خارجی انفعالاتی ایجاد شود زیرا همه مخلوقات دارای حرکت جوهری هستند؛ حرکت جوهری در گروهی از موجودات که دارای شعور هستند توسط ادراکات اعتباری رخ می دهد.

یزدانی مقدم گفت: مفهوم استخدام پیش از علامه در گفتار فارابی و ابن سینا و… آمده است؛ علامه بیان می کند که خداوند انسان را خلق کرد و به او قدرت فهم واقعیات را دارد و این قدرت نیز برای این است که انسان در حقایق خارجی تصرف کند تا به کمال سعادت خود برسد؛ در اینجا انسان با ادراکات اعتباری در جهان هستی ورود می کند تا به حقیقت برسد. ایشان از این بحث به عدالت اجتماعی می رسند؛ ایشان از مفهوم استخدام برای تعریف عدالت اجتماعی، ارزیابی دین الهی، چگونگی حکومت و روابط سیاسی و اقتصادی داخلی و بین المللی استفاده می کند؛ ایشان تحلیل روابط بین المللی خود را نیز در این خصوص بیان می کند.

علی اصغر قائمی نیا در ادامه این نشست گفت: مدت ها است مسائل ما از حوزه اجتماع فاصله گرفته است و به همین دلیل سعی کردیم یک چالش روز را با بحث اعتباریات مطرح کنیم.در پژوهش خود فرض شد که اگر پول یک اعتبار باشد در چارچوب نظریه اعتباری علامه چه مفهومی پیدا خواهد کرد؛ علت عدم هماهنگی خلق پول بین بانک ها و بانک مرکزی، عدم تناسب آن با نیاز ما به ازای خود است.

پژوهشگر اقتصادی بیان کرد: بحث ما در خصوص اعتبار پول است نه پول اعتباری؛ در اینجا کلیت پول را به مثابه یک اعتبار می دانیم که این بحث ذیل اصل ملک است.خروجی اول ما این است که اگر پول را اعتبار بدانیم، پول ارزش منطقی ندارد و از نظر اجتماعی سیر تکاملی دارد و لازم است که اشکال مختلف آن شکل بگیرد؛ در اینجا دیدگاه های مشابهی در حوزه پول وجود دارد؛ نظریات اکثر این دانشمندان مشابه بحث اعتباریات علامه در حوزه پول است.

قائمی نیا عنوان کرد: پول در ایران به مثابه کالا فرض می شود و به همین دلیل می توانیم آن را به ابزاری برای سیاست گذاری دولت مبدل کنیم؛ اولین خطای ما همین جا است زیرا پول ذاتا یک اعتبار است ولی به آن یک نقش فعال داده ایم؛ انتقاد اصلی ما به نظام سرمایه داری آن است که این نظام انسان، پول و طبیعت را به کالا مبدل کرده است.دو رویکرد قالب در حوزه تئوری پول داریم که شامل رویکرد فلزگرایی و چارتالیستی است که در ادامه یک رویکرد پیشنهادی نیز بر اساس تفکر علامه ارایه کرده ایم؛ رویکرد پیشنهادی ما همان رویکرد اعتباری است که متصل به شبکه گیری جوامع است و ارزش آن با قبول جامعه همراه است؛ همچنین در زمینه کارکرد پول نیز باید گفت که تبلور هر سه کارکرد( تقدم واسطه مبادله بودن بر سنجش ارزش، تقدم سنجش ارزش بر واسطه مبادله بودن) به صورت همزمان و وجود مالیت صرف در پول مطرح است.

پژوهشگر اقتصادی بیان کرد: امروزه بحث بیت کوین مطرح است که هیچ مبنایی ندارد ولی معامله می شود؛ اگر مبنای ارزش پول را وجود ناشر معتبر بگیریم (طبق نظر چارتالیست ها )دیگر نمی توانیم پول های جدید رمزی را مد نظر قرار دهیم؛ ولی طبق نظر علامه مبنی بر قبول جامعه این کار انجام می شود.

وی با اشاره به نتایج این تحقیق گفت: پول ماهیت اعتباری دارد و نوعی اعتبار و قرارداد است؛ پول به دلیل نیاز به مبادله اعتبار شده است چرا که انسان حاجت های گوناگون خود را تنها با مبادله می تواند مرتفع سازد، لازمه معتبر بودن پول، نه ارزش ذاتی و نه اعتبار ناشر است بلکه پول به این دلیل معتبر است که مردم آن را به عنوان یک کالای واسطه ای در نظر گرفته اند.

قائمی نیا عنوان کرد: گزاره چهارم در خصوص لغویت اعتبار است؛ اگر پول توسط بانک های تجاری خلق شود و به یک نقش فعالانه مبدل شود، قطعا از هدف اصلی خود خارج شده است؛ نظام بانکی پول را به یک اعتبار لغو مبدل کرده است. از دیگر نتایج این تحقیق آن است که وجود دولت به عنوان ضامن اعتبار پول اصالت ندارد بلکه دولت به این دلیل ضامن اعتبار پول است که مردم جامعه راه دیگری برای قوام بخشی به پول نیافته اند لیکن به محض عدم نیاز به دولت ها و هر سوم شخص دیگری برای ضمانت پول، تبدیل به قرارداد بین مردم می شود و دولت کارکردی در آن ندارد.

پژوهشگر اقتصادی بیان کرد: از این منظر پول زمانی خلق می شود که نیاز به آن در بخش حقیقی وجود نداشته باشد بنابراین رشد بخش پولی در اقتصاد متناسب با رشد بخش حقیقی است؛ اعتبار پول قائم به اجتماع می باشد؛ پول ذیل اصل ملک تعریف شده لذا اشاره به مالی دارد که مالیت محض دارد.توصیه اول این تحقیق آن است که رویکرد بانک مرکزی باید تغییر کند؛ دومین توصیه آن است که توقف خلق پول در کشور به شیوه فعلی انجام شود؛ همچنین استقبال از اشکال جدید پول و تکنولوژی های پولی که با بحث اعتباریات علامه سازگار است دیگر توصیه این تحقیق است.

قائمی نیا عنوان کرد: نباید منتظر باشیم که دولت یک ابزار پولی را تکمیل و ارایه کند بلکه شکل های جدید پولی روی بحث اصل پول به معنی واسطه معامله ای محوریت پیدا می کند.

منبع: مهر

38