شهادت حاج قاسم و خروج از برجام؛ ایران وارد دوره جدیدی از تاریخ خود می‌شود / روحانی اول و دوم؛ رئیس جمهور در این دوره جدید چه نقشی دارد؟

وقوع دو حادثه در چند روز اخیر به خوبی نشان داد که آینده ایران و منطقه به چه سمت و سویی می‌رود. درحالیکه بامداد جمعه موشکهای هوایی آمریکا در یک حمله تروریستی سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندس را شهید کردند، دیشب ایران اعلام کرد که گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای را هم برداشته و دیگر الزامی به رعایت هیچ یک از تعهدات برجامی خود ندارد.

حالا ایران رسما وارد دوره جدیدی شده است. بیانیه سه کشور اروپایی به خوبی نشان می‌دهد که حتی این کشورها هم از خروج ایران خیلی تعجب نکردند. مساله آنها نیز هم اکنون خاورمیانه شده است. در این بیانیه سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان اعلام کردند که بر اهمیت کاستن از تنش‌ها در عراق و ایران و عزم خود برای مبارزه با داعش مصر هستند. این یعنی مساله خاورمیانه و تنش بین ایران و آمریکا هم اکنون مهمتر از اصل برجام است.

اما دقیقا چه اتفاقی افتاده است؟ می‌توان گفت که با دو اتفاق فوق، عملا ما وارد سومین مرحله از سیاست‌های کلی نظام در دوران ریاست جمهوری روحانی می‌شویم. مرحله اول از ابتدای ورود او به پاستور تا خروج آمریکا از برجام است. مذاکره با قدرتهای بزرگ بر سر مسائل هسته‌ای، انعقاد برجام و به خصوص بازگشت شرکتهای بزرگ دنیا به ایران پس از برداشته شدن تحریم‌ها، سیاستها و محورهای اصلی او در این دوره بود. کلیدی‌ترین شخصیت دولت او در این دوره محمد جواد ظریف(وزیر اور خارجه) بود. طرفداران روحانی او را امیرکبیر معاصر و استاد دیپلماسی می‌نامیدند. در مقابل، مخالفان دولت( که با نام دلواپسان شناخته می‌شدند) این سیاست را قبول نداشته و نسبت به آن تقابل بسیار داشتند.

با خروج ایران از برجام و شهادت سردارانمان در بغداد، عملا ایران وارد دوره جدیدی شده و می‌توان گفت که دولت روحانی نیز وارد فاز سوم خود می‌شود. اوج گیری تنش با آمریکا، کنار گذاشتن برجام، احتمالا تقابل با اروپا و به خصوص کاهش گرایش عمومی به اتکا به قدرتهای غربی دولت روحانی را با شرایط جدید و سختی روبرو خواهد ساخت

پس از خروج ایالات متحده از برجام، بازگشت تحریم‌ها و اوج گیری تنش در منطقه، روحانی با تغییر نسبی مواضعش به نوعی وارد دوره "یکی به میخ یکی به نعل" شد. او در این دوره ضمن تهدید آمریکا همچنان بر اصل برجام و ارتباط با اروپایی‌ها تاکید می‌کرد. این سیاست بینابین همچنان جواب می‌داد اگر آمریکا فشار خود را بیشتر نمی‌کرد. افزایش تحریمها به خصوص در حوزه نفت باعث شد روحانی که در دوره اول شمایل یک دیپلمات را از خود به نمایش گذاشته بود، لحن خود را تغییر داده و آمریکا را تهدید کند. در این دوره همچنین، ایران به اروپایی‌ها هشدار داد که به صورت گام به گام از برجام خارج می‌شود. خروج تدریجی ایران از معاهده هسته ای نشان از سیاست بینابینی روحانی در این دوره دارد. او ضمن حفظ میراث گذشته دولت خود(برجام)، سعی دارد چهره ای مقتدر از خود به نمایش بگذارد.

حالا نه تنها در این دوره دیگر ظریف چهره اول دولت نیست بلکه خود روحانی نیز آرام آرام خود را کنار کشیده و کمتر در مسائل کلان دخالت می کند. حالا نظامیان ما وارد عرصه می‌شوند. با اوج گیری فشارهای اقتصادی، تنشهایی در خلیج فارس و عراق بین نیروهای آمریکایی و ایران شکل می‌گیرد. در انتهای این تنشها، سردار رشید ایران به شهادت می‌رسد و ایران که بنا به سیاست روحانی در این دوران گام به گام تعهدات برجامی خود را کم کرده، کاملا از معاهده هسته‌ای خارج می‌شود.

با خروج ایران از برجام و شهادت سردارانمان در بغداد، عملا ایران وارد دوره جدیدی شده و می‌توان گفت که دولت روحانی نیز وارد فاز سوم خود می‌شود. اوج گیری تنش با آمریکا، کنار گذاشتن برجام، احتمالا تقابل با اروپا و به خصوص کاهش گرایش عمومی به اتکا به قدرتهای غربی دولت روحانی را با شرایط جدید و سختی روبرو خواهد ساخت. او که با شعار دیپلماسی با غرب به قدرت رسیده بود حالا باید این عرصه را کنار بگذارد. ظریف که تخصصش مذاکره با آمریکا و اروپا بود، شاید حالا باید مذاکره با متحدین جدیدی مثل چین را بیازماید و به کلی روشش را تغییر دهد. تاکید روحانی در عرصه اقتصاد بازگشت برندهای دنیا به ایران بود. حالا او احتمالا باید اقتصاد مقاومتی خود بنیاد را بیازماید. اگر رئیس جمهور نتواند در طول این دوسال خود را در این عرصه‌های جدید نشان دهد، احتمالا بیش از پیش از عرصه عمومی و فعال قدرت دور می‌شود. اما اگر بتواند خود را با این شرایط سازگار کند آنگاه می‌توانیم از یک فرد در مقام دو رئیس جمهور یاد کنیم: روحانی اول و روحانی دوم.

منبع: خبر فوری

38