خارجی‌های بی‌رقیب در بازار چادرمشکی / قاچاق سازمان‌یافته
واردات گسترده رسمی و غیر رسمی در کنار مشکلات دسترسی به مواد اولیه، توان رقابت را از تولیدکنندگان داخلی پارچه چادر مشکی گرفته است.
قیمت بالای پارچه چادر مشکی این روزها تهیه آن را برای بخش اعظمی از زنان مصرف‌کننده این کالا مشکل کرده و از آنجا که بیشتر مصرف‌کنندگان آن، قشر متوسط و پایین جامعه هستند، به این مشکل باید نگاه جدی‌تری داشت. این کالا البته به دلیل وارداتی بودن بخش عمده‌ای از حجم بازار هیچ‌گاه کالای ارزان‌قیمتی نبوده اما قیمت‌های بالای یک میلیون و حتی ۲ میلیون تومانی که امروز برای یک قواره چادر تعیین می‌شود، دسترسی به آن را برای بخش زیادی از مصرف‌کنندگان سخت و چه‌بسا غیر ممکن کرده است. میزان مصرف پارچه چادر مشکی در ایران بسیار بالاست و این موضوع ایران را به بازاری پررونق برای کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، اندونزی، هند و مالزی که دارای مرغوب‌ترین پارچه چادر مشکی در جهان هستند، تبدیل کرده است.
بزرگ‌ترین مصرف‌کننده؛ بزرگ‌ترین واردکننده
ایران بزرگ‌ترین بازار مصرف پارچه چادرمشکی در جهان است و در عین حال بزرگ‌ترین واردکننده این محصول. گفته می‌شود تقاضای بازار ایران برای این محصول سالانه ۶۰ میلیون مترمربع است. اما چرا با این حجم بالای مصرف تاکنون در زمینه تولید این محصول به توانمندی مورد نیاز دست نیافته‌ایم؟ عضو هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: مشکل اصلی این است که در زمینه تولید پارچه چادر مشکی تا به حال سیاست درستی اعمال نشده و اراده‌ای برای این که تولید داخلی افزایش یابد وجود نداشته است. دلیل دیگر شاید این باشد که بازرگانان این حوزه بسیار قوی عمل کرده‌اند و شرایط به گونه‌ای پیش رفته که تولید داخلی نتوانسته به لحاظ کمی و کیفی با واردات رقابت کند. با این حال کارخانه حجاب شهرکرد که سال‌ها در این زمینه فعال بود، از ۱۰ سال پیش به شکل حرفه‌ای‌تری به این مقوله پرداخت و توانست بخشی از بازار پارچه چادرمشکی را در اختیار بگیرد. شاهین کاظمی که عضو هیأت‌مدیره کارخانه حجاب شهرکرد نیز بوده، درباره مشکلاتی که تولیدکننده داخلی با آن مواجه است، می‌گوید: تولیدکنندگان همواره در بخش بازار با مشکلات زیادی مواجه بوده‌اند که قاچاق از دلایل عمده آن بوده است. افرادی که پارچه خارجی را وارد می‌کنند آن را با قیمت‌های عجیبی در بازار به فروش می‌رسانند که تولیدکننده ایرانی با در نظر گرفتن هزینه‌های تولید، توان رقابت با آن را ندارد.
بدون مواد اولیه، توان رقابت نداریم
صنعت تولید پارچه چادر مشکی تا حد بسیار زیادی به واردات وابسته است و مشکلات دسترسی به مواد اولیه شامل نخ، رنگ و مواد شیمیایی چیزی نیست که بتوان به‌سادگی از آن عبور کرد؛ مشکلی که هم بر توان تولید اثرگذار است و هم بر کیفیت تولید. کاظمی با تأکید بر این که هم‌اکنون تولیدکننده داخلی تنها توان تامین نیاز مشتریان پارچه معمولی را دارد، اضافه می‌کند: چادر مشکی از محصولاتی است که مصرف‌کننده و خریدار آن به‌راحتی و به‌سرعت کیفیت آن را تشخیص می‌دهد و تولیدکننده داخلی به‌واسطه مشکلات دسترسی به نخ باکیفیت نمی‌تواند رضایت مشتری‌هایی را جلب کند که به‌دنبال پارچه اعلا هستند. به گفته این عضو هیأت‌مدیره انجمن صنایع نساجی، تا زمانی که تحریم و نرخ ارز تا این اندازه عرصه را بر تولید داخلی تنگ نکرده بود، بسیاری از محصولات داخلی در کیفیتی هم‌تراز با اجناس خارجی تولید می‌شد ولی امروز به این دلیل که نخ و رنگ تولید داخل در کیفیتی ایده‌آل تولید نمی‌شود و دسترسی به مواد اولیه خارجی هم بسیار سخت شده، توان رقابت دیگر وجود ندارد. گذشته از این با وجود مشکلات نوسان نرخ ارز، در شرایط کنونی روابط ایران با کشورهای تامین‌کننده نخ و سایر مواد اولیه کاهش یافته، حمل‌ونقل مستقیم وجود ندارد و پرداخت مستقیم بانکی امکان‌پذیر نیست و تولیدکننده داخلی بیش از پیش برای تامین مواد اولیه تحت فشار قرار گرفته است.
ایران بزرگ‌ترین بازار مصرف پارچه چادرمشکی در جهان است و در عین حال بزرگ‌ترین واردکننده این محصول. گفته می‌شود تقاضای بازار ایران برای این محصول سالانه ۶۰ میلیون مترمربع است. اما چرا با این حجم بالای مصرف تاکنون در زمینه تولید این محصول به توانمندی مورد نیاز دست نیافته‌ایم؟
قاچاق سازمان‌یافته
افزایش نرخ ارز در کنار مشکلاتی که برای صنایع و اصناف کشور ایجاد کرده، توانسته با کاهش واردات از یک سو و کاهش سود قاچاق از سوی دیگر به تولیدکننده داخلی کمک کند اما در زمینه چادرمشکی با توجه به جوابگو نبودن تولید داخلی و نیاز بازار، واردات همچنان ادامه دارد و تنها بازنده این میدان تولیدکننده داخلی بوده است. به گفته فعالان این صنف، بخش زیادی از تقاضای بازار در حوزه چادر مشکی با قاچاق تامین می‌شود؛ چیزی که حتی رشد قیمت ارز هم نتوانسته بر میزان بالای آن تأثیرگذار باشد.
عضو هیأت مدیره انجمن صنفی صنایع نساجی در این زمینه می‌گوید: متأسفانه شرایط برای قاچاق فراهم است. حجم پارچه خارجی موجود در بازار و تطبیق نداشتن میزان آن با آمارهای ارائه‌شده نشان می‌دهد حجم عمده‌ای از این پارچه‌ها با روش‌هایی غیر از روش‌های مرسومی که برای قاچاق اعلام می‌شود به کشور وارد شده است؛ این حجم عظیم تنها می‌تواند با کانتینر و به صورت سازمان‌یافته وارد شده باشد نه با کولبری یا به صورت چمدانی. از سوی دیگر تفاوتی بین تعرفه چادر مشکی با سایر پارچه‌ها وجود ندارد و این معضل می‌تواند به واردات چادر و اظهار واردات به نام پارچه معمولی منجر شود.
چرا چادر گران است؟
با این حال و با حجم گسترده واردات رسمی و غیر رسمی، چرا در چند سال اخیر قیمت چادر سیری صعودی را طی کرده است؟ افزایش چشمگیر نرخ ارز قطعا در این مسئله مؤثر بوده اما به نظر نمی‌رسد تنها عامل تأثیرگذار بوده باشد. کاظمی معتقد است: سیاست واردات مؤثرترین فاکتور در این بخش است؛ سیاستی که در ابتدا با خراب کردن بازار، شکستن قیمت و دپوی کالا، تولیدکننده داخلی را از میدان خارج می‌کند و زمانی که دیگر رقیبی وجود نداشت کالا را با هر قیمتی که می‌خواهد عرضه می‌کند و سود بالایی می‌برد. واردکننده می‌داند که هم‌اکنون تنها شرکت فعال داخلی توان واردات نخ را ندارد و کیفیت نخ داخلی هم تا یک حدی می‌تواند پاسخگو باشد، پس رقیب عملا از میدان خارج است و او می‌تواند هر قواره پارچه را بیشتر از ۲میلیون تومان هم بفروشد چون تقاضا هست ولی رقیبی در کار نیست.
بازار چادر؛ عرصه تاخت و تاز خارجی‌ها
حجاب شهرکرد، امروز تنها کارخانه فعال در زمینه تولید پارچه چادر مشکی در کشور است که از ظرفیت اسمی تولید ۱۰میلیون متر مربع چادر در سال برخوردار است اما با توجه به شرایط بازار هم‌اکنون با ۷۰درصد ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کند. تا چند سال قبل کارخانه‌های کرپ ناز کرمانشاه و نای زرین اصفهان هم در زمینه تولید پارچه چادرمشکی فعالیت داشتند که هر دو امروز غیر فعال هستند. البته به گفته کاظمی، کرپ ناز کرمانشاه که تحت مالکیت یکی از بانک‌ها بود پس از چند بار دست‌به‌دست شدن امروز به مالکیت یک شرکت خصوصی درآمده که هنوز مشخص نیست تولید پارچه چادر مشکی را ادامه خواهد داد یا خیر، اما زیرساخت‌های تولید در بخش اعظمی در این شرکت آماده و فراهم است.
تقاضای بازار برای چادر کم شده است
میزان نیاز کشور به چادر با رقم‌های متفاوتی بیان شده؛ گفته می‌شود مصرف پارچه چادر در ایران ۶۰تا ۷۰میلیون متر مربع است ولی به نظر می‌رسد این رقمی نیست که همه فعالان صنفی بر سر آن توافق داشته باشند. کاظمی معتقد است این عدد، عدد بسیار بزرگی است که شاید در گذشته منطقی به نظر می‌رسید اما با شرایط کنونی جامعه ما همخوانی ندارد. به عقیده این فعال صنفی، نیاز واقعی چادر در ایران ۲۰ تا ۳۰ میلیون مترمربع است و نه بیشتر. یک‌سوم از این میزان در داخل کشور تولید می‌شود و بقیه وارداتی است.
انواع پارچه چادر مشکی
پارچه چادر مشکی به ۲ نوع ساده و طرح‌دار تقسیم می‌شود. پارچه‌های ساده رسمی‌اند و پارچه‌های طرح‌دار، مجلسی. البته این یک قانون نیست. انواع پارچه چادر مشکی ساده را می‌توان هم مجلسی و هم غیر مجلسی استفاده کرد اما بعضی پارچه‌های چادر مشکی فقط برای مجالس مناسبند مانند پارچه‌های خامه‌دوزی‌شده یا پارچه‌های گل‌برجسته. پارچه چادر مشکی ساده از تنوع بالایی برخوردار است که با توجه به نوع مصرف می‌توان هر یک از پارچه‌های ساده را انتخاب کرد. پرمصرف‌ترین پارچه‌های چادر مشکی ساده عبارتند از: کریستال، کن‌کن، کرپ کن‌کن، کرپ، حریر، حریر اسود و مهاراجه. اما پارچه چادر مشکی طرح‌دار از تنوع بیشتری نسبت به ساده‌ها برخوردار است. به طور کلی انواع پارچه چادر مشکی طرح‌دار شامل این مدل‌هاست: پارچه چادرمشکی طرح ابروباد، پارچه‌های با طرح اشکال هندسی، گل‌دار، نگین‌دار، گل‌برجسته، گل‌مخمل، خامه‌دوزی و حریر گل‌دار. پارچه‌هایی که برای چادرمشکی تولید می‌شوند جدا از طرح‌های مختلف، کیفیت متنوعی هم دارند که انتخاب را برای خریدار از یک طرف آسان‌تر می‌کند و از سوی دیگر مشکل‌تر. آسان‌تر از این لحاظ که متناسب کاربردی که برای چادر در نظر دارد، دست بازی برای انتخاب دارد و سخت‌تر از این لحاظ که انتخاب پارچه مرغوب‌تر هم سخت و هم پرهزینه است.
منبع: روزنامه همشهری
66
