استرس‌های شغلی محافظان جنگل
نتایج به دست‌آمده از یک پژوهش نشان داد؛ استرس شغلی ماموران حفاظت از جنگل‌ها به نسبت زیاد است.
ارتقای دانش مأموران حفاظتی درباره قوانین و روش‌های حل تعارض با جوامع محلی، پرداخت حقوق کافی و به موقع، فراهم آوردن تجهیزات مورد نیاز نیروهای حفاظتی، کاستن از وسعت منطقه تحت حفاظت و... می‌تواند به کاهش استرس شغلی این افراد کمک کند.
بخشی از ماموریت حفاظت از جنگل‌ها توسط یگان ویژه‌ای در ادارات منابع طبیعی اجرا می‌شود که همزمان زیر نظر نیروی انتظامی فعالیت می‌کنند. شرایط کار در جنگل، مشکل است و ممکن است موجب سوانح مختلفی شود. مناطق جنگلی اغلب کوهستانی، صعب‌العبور و دارای شرایط آب‌وهوایی متغیر است که کار در آن مستلزم توجه کافی به مسائل ایمنی، محل‌های استراحت و مراقبت‌های بهداشتی است.
ریسک و حساسیت زیاد، شرایط کاری پیچیده و نامشخص، مواجهه مستقیم با انواع حوادث و عوامل زیان‌آور و ضرورت آماده بودن پرسنل در شبانه‌روز موجب شده است که حفاظت از جنگل‌ها جزو مشاغل سخت و زیان‌آور طبقه‌بندی شوند. با توجه به وظایف ماموران حفاظت از جنگل‌ها، ممکن است این افراد به دلیل شرایط کاری با استرس زیادی مواجه باشند.
به همین دلیل پژوهشگران دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان به بررسی عوامل ایجاد استرس شغلی در بین ماموران حفاظت از جنگل‌ها پرداختند.
احمد عابدی سروستانی، محمدرضا شهرکی و یازمراد کوسه‌غراوی پژوهشگرانی بودند که در انجام این مطالعه مشارکت داشتند.
در این آزمایش که در سال ۱۳۹۴ انجام شد، ۱۳۲ نفر از ماموران یگان ویژه حفاظت استان گلستان به صورت تصادفی انتخاب شدند و عوامل ایجاد استرس در شغلی را با استفاده از پرسش‌نامه بررسی کردند.
یافته‌ها نشان داد که میانگین سنی این افراد حدود ۴۵ سال است و به طور متوسط ۱۵.۳ سال سابقه کار داشتند. بیشتر افراد متاهل بودند و تعداد حوادث ناگواری که برای آن‌ها در طول خدمت اتفاق‌افتاده به طور متوسط ۱.۸ مورد بود. میانگین رضایت آن‌ها از شغل خود در حد متوسط بود.
با محاسبه امتیازهای عوامل ایجادکننده استرس شغلی افراد، مشخص شد که میانگین شاخص استرس شغلی در ماموران یگان ویژه حفاظت از منابع طبیعی، از متوسط بیشتر است. این نتایج نشان داد که تنها حدود یک پنجم از این افراد استرس شغلی در حد کم دارند و استرس بقیه افراد متوسط و بالاتر است. در حدود نیمی از افراد استرس شغلی زیاد و خیلی زیاد دارند.
نتایج به دست‌آمده از این پژوهش نشان داد که منشا استرس شغلی ماموران حفاظت از جنگل‌ها در یازده بخش اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند. این عوامل شامل چالش‌های سازمانی، مخاطرات کاری، قوانین و روابط، حضور در اجتماع، امور دفتری، امنیت شغلی، تعاملات عمومی، تمام کردن کار، اقدامات ناخواسته، تعقیب در بین مردم و تنهایی در کار هستند.
از نظر شرکت‌کنندگان در این پژوهش، در بین عوامل ذکر شده، «چالش‌های سازمانی» بیشترین تاثیر را در استرس شغلی دارد. این چالش‌ها شامل: تعارض و چالش با سرپرست، توبیخ کتبی، حقوق و دستمزد ناکافی، تصادف در هنگام ماموریت، انتقال/تبعید، نبود پشتیبانی کافی، زد و بندهای گروهی و جناحی توسط اداره، ناتوانی در حل پرونده‌های مهم، دادخواست نامعقول توسط دادستان، نبود ارتقای شغلی، سوء استفاده از خانواده به دلیل کار و مصرف مواد مخدر توسط یک مامور است.
بر اساس این نتایج، بعد از عامل «چالش‌های سازمانی»، عوامل «مخاطرات کاری»، «قوانین و روابط» و « حضور در اجتماع» مهم‌ترین عوامل در ایجاد استرس شغلی هستند.
با توجه به عوامل مشخص شده، پژوهشگران این مطالعه پیشنهاداتی را برای کاهش استرس شغلی ماموران پیشنهاد دادند که عبارتند از:
- به کارگیری ماموران حفاظتی در محل‌های مناسب با توجه به قابلیت، توان‌مندی و خصلت‌های شخصیتی
- برگزاری دوره‌های آموزشی کاربردی و ضمن خدمت برای ارتقای دانش و آگاهی ماموران حفاظتی درباره حل‌وفصل اختلافات با جوامع محلی، اجرای دقیق قوانین و رعایت اصول گزارش‌دهی
- افزایش حقوق و پرداخت به موقع آن به ماموران و الزام پیمانکاران به تنظیم دقیق قراردادها و پرداخت حقوق و مزایای کامل به نیروهای حفاظتی
- استفاده از رانندگان حرفه‌ای و ارائه آموزش‌های لازم به ماموران حفاظتی برای رانندگی ایمن
- استفاده از روش‌های دیگر به غیر از تعلیق از کار، انتقال و تبعید برای برخورد با ماموران خاطی
- فراهم آوردن پشتیبانی کافی از نظر تجهیزات و مقدورات لازم و انجام حمایت کافی از ماموران حفاظتی در فرآیند دادرسی در مجامع قضایی
- نظارت مستقیم ادارات حراست و بازرسی در پیگیری پرونده‌های حساس
- و... .
پژوهشگران این مطالعه با اشاره به چندبعدی بودن استرس شغلی و اهمیت این موضوع توصیه می‌کنند: «مدیران و مسئولان ضمن استفاده از راهکارهای پیشنهادی، به عواملی اولویت دهند که از نظر پاسخ‌گویان اهمیت بیشتری داشته است».
همچنین به گفته آن‌ها راهکارهای فردی مانند آشنایی با راه‌های مقابله با استرس و ارتقای قابلیت‌های حرفه‌ای و شایستگی‌های فردی نیز می‌توانند به کاهش استرس شغلی کمک کنند.
نتایج این مطالعه با عنوان «تحیل عاملی استرس شغلی محافظان جنگل: مطالعه موردی استان گلستان» در مجله علمی پژوهشی «جنگل ایران» وابسته به انجمن جنگلبانی ایران منتشر شده است.
منبع: ایسنا
70
