تفاوت نسل‌ها/ تأثیر سن والدین در تربیت فرزندان

از آنجا که تربیت فرزندان تقریباً در تمام خانواده‌ها دغدغه‌ای مشترک است، خیلی‌ها معتقدند که هر چه والدین جوان‌تر باشند انرژی و حوصلۀ بیشتری برای تربیت فرزندان دارند. از طرفی برخی دیگر معتقدند که والدین مسن‌تر از تجربه و امکانات بیشتری برای تربیت فرزندان بهره مندند و پخته‌تر عمل می‌کنند. امروزه سن باروری بالا رفته و اختلاف سنی با فرزندان بسیار زیاد شده است. شاید اختلاف سن والدین و فرزندان موضوع مهمی به نظر نرسد اما این شکاف زمانی می‌تواند فاصله زیادی با فرزندان ایجاد نماید. با آگاهی از این مشکلات و همچنین کمک گرفتن از روانشناس می‌توانید پیامدهای ناشی از تفاوت نسل را به حداقل برسانید.

اشکال مختلف تفاوت نسل ها

تفاوت نسل‌ها به تفاوت سبک زندگی و علاقه مندی‌های افراد در سنین مختلف گفته می‌شود که ارتباطات و تعامل‌های آن‌ها را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند نوعی فاصله روانی را میان آنان ایجاد نماید. تفاوت‌های نسلی معمولا بر جنبه‌های خاصی از زندگی افراد تاثیر می‌گذارد که در ادامه به مهم ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم:

1- نحوه تعامل بزرگ ترها و کوچک ترها

در گذشته خانواده‌ها به مفهوم اطاعت کردن و تسلیم شدن در برابر بزرگ ترها تاکید بسیار زیادی می‌کردند. در واقع نسل‌های قبلی ارزش بسیاری برای احترام به والدین و سایر بزرگ‌ترها قائل می‌شدند که این مسئله در اکثر موارد به بهای از دست رفتن آزادی بیان در خانواده تمام می‌شد. در حالی که امروزه افراد بیشتر به آزادی‌های فردی اهمیت می‌دهند و اغلب کودکان نیز می‌توانند خواسته‌ها و نیازهای خود را بدون ترس و نگرانی با والدین در میان بگذارند. از سوی دیگر پدر و مادرها نیز به جای تاکید مفرط بر اطاعت، ارتباط بیشتری با فرزندان خود می‌گیرند و کمتر از آن‌ها توقع دارند که همانند بچه‌های قدیم تسلیم گفته‌های پدر و مادر خود باشند.

2- نازپروردگی در برابر مسئولیت پذیری مفرط

در گذشته افراد از همان سنین کودکی مجبور به تحمل وظایف مختلف می‌شدند. برای مثال بسیاری از پسران از سنین کم مشغول به کار گشته یا دختران در سنین بسیار کم ازدواج می‌کردند. نسل‌هایی که به این شیوه تربیت شدند اغلب مسئولیت پذیری مفرطی را در وجود خود پرورش دادند. با گذر زمان و تغییر سبک زندگی بسیاری از افرادی که به این شیوه تربیت شده بودند، برای پرورش فرزندان خود روش کاملا متضادی را در پیش گرفتند تا رنج‌هایی که خود کشیده بودند گریبان گیر فرزندان آن‌ها نشود.

از همین رو بسیاری از آن‌ها تلاش کردند هیچ گونه مسئولیتی را به فرزندان خود نسپارند. این مسئله باعث شد که بسیاری از بچه‌های نسل جدید سبک تربیتی نازپرورده‌ای را تجربه کنند و دائما برای انجام وظایف خود به والدینشان متکی باشند که این مساله یکی از مهم‌ترین موارد تفاوت نسل‎‌ها می‌باشد. این مسئله نیز به نوبه خود توانمندی روانی جوانان نسل جدید را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز مشکلات مختلفی برای آن‌ها شده است.

3- قناعت در برابر کمال گرایی

در جامعه امروزی دائما بر مفاهیم پیشرفت و موفقیت تاکید می‌شود. این مسئله باعث شده که بسیاری از افراد در زندگی خود درگیر رقابت شده و نوعی روحیه کمال گرایی را پرورش دهند. این در حالی است که در نسل‌های گذشته افراد دائما بر قناعت تاکید می‌کردند. همین مسئله باعث می‌شد افرادی که در برابر تقدیر سر تعظیم فرود می‌آوردند مورد احترام قرار بگیرند و رفتار آن‌ها ستایش شود.

ارتباط تفاوت نسل و تربیت فرزندان

تفاوت نسل‌ها بر تربیت فرزندان تاثیر بسیار زیادی می‌گذارد که به شرح زیر می‌باشد:

1. تاثیرات سن والدین

سن و سال اثرات احتمالی بر تربیت فرزندان داشته و تفاوت‌های فردی در این زمینه اثرگذاری بیشتری دارند. گفته می‌شود والدینی که در سن بالاتری هستند (30 سال تا 40 سال) به دلیل درآمد و تحصیلات بیشتر، اطلاعات بیشتری نیز در زمینه تربیت فرزندان دارند و در این مسیر از کنترل بالایی بر رفتار خود برخوردارند.

از تاثیرات مثبتی که فرزند آوری و تربیت فرزندان در سن بالا دارد، این است که مادران در سنین بالاتر از لحاظ عاطفی ثبات و آمادگی بیشتری نسبت به سنین پایین‌تر دارند. افراد در سنین بالاتر اعتماد به نفس بیشتری داشته و به یک خوداگاهی نسبی رسیده‌اند. در نتیجه در ارتباط با تربیت فرزندانشان بهتر عمل می‌کنند. پدران در سنین بالا می‌دانند چگونه مشوق کودک خود باشند. البته در برخی مواقع، والدینی که در سن بالا دارای فرزند می‌شوند، می ترسند که از دنیا بروند و فرزندشان در سن پایین تنها شود. در واقع این مساله یکی از مشکلات تفاوت نسل‌هاست.

2. تاثیر سن پایین والدین

مادرانی که در سن پایین (20 تا حدود 30 سالگی) باردار می‌شوند و با چالش تربیت فرزندان مواجه هستند، احتمال بیشتری دارد که به افسردگی مبتلا شوند و واضح است که مادر افسرده رفتار کارآمدی در تربیت فرزندان ندارد. اما تربیت فرزندان در سنین پایین‌تر مزایایی نیز دارد؛ فرزند آوری در سن پایین باعث می‌شود والدین به دلیل اختلاف سنی کمتر، درک بیشتری از فرزندان داشته باشند. مسلما والدین در سن پایین‌تر انرژی بیشتری برای همراهی با تحرکات و شیطنت‌های فرزندان دارند. علاوه بر این معمولا والدین در سنین پایین‌تر از ثبات مالی و عاطفی بیشتری نیز برخوردارند.

3. نقش اختلاف سنی در تربیت فرزندان

طبیعتا اختلاف سنی بسیار کم یا بسیار زیاد نقش مهمی در تربیت فرزندان دارد. مثلا کسی که در 15 سالگی مادر می‌شود، شاید اختلاف سنی کمی با فرزندش داشته باشد اما هیچ تجربه و اطلاعاتی در مورد تربیت او ندارد. از طرفی فاصله سنی بسیار زیاد به علت تفاوت نسل‌ها مشکلاتی را به همراه دارد. منشا مشکلات اختلاف سنی آنجایی است که والدین انتظار دارند فرزندانشان از الگوی مد نظر آن‌ها پیروی کنند و در مقابل فرزندان با این الگوها سازگاری ندارند و می‌خواهند راه خود را بروند. عشق ورزیدن به فرزند، پیدا کردن علائق مشترک با فرزند، صبر و حوصله زیاد و تعیین کردن قوانین خاص و بدون تعصب می‌تواند مشکلات ناشی از اختلاف سنی بسیار زیاد یا بسیار کم را کاهش دهد.

تأثیر تفاوت نسل ها بر شکل گیری رفتار فرزندان

سن والدین تاثیر بسیار زیادی بر فراگیری مهارت‌ها و توسعۀ ادراک فرزندان دارد. تحقیقات نشان داده پدرانی که زیر 25 سال بچه دار شده‌اند در آموزش مهارت‌های اجتماعی به فرزندان خود موفق‌تر بوده‌اند. اما نوجوانانی که پدرانشان بالای 50 سال است، در کسب این مهارت‌ها با مشکل مواجه شده‌اند. کودکانی که والدین آن‌ها بسیار پیر یا خیلی جوان هستند موقعیت‌های اجتماعی را چالش برانگیزتر از دیگران ادراک می‌کنند و در حل مسائل پیچیده با دشواری و مشکل مواجه می‌شوند. این مساله حتی در بروز مشکلات خانوادگی نیز تاثیر می‌گذارد.

جلوگیری از تفاوت نسل ها

برای پیشگیری از بروز اختلافات مرتبط با تفاوت نسل‌ها توجه به برخی نکات می‌تواند کمک کننده باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

به جای تحمیل کردن ارزش‌ها و عقاید شخصی خود به فرزندان در مورد آن‌ها گفت و گو کرده و تلاش کنید تفاوت‌های بین فردی را بپذیرید.

با توجه به سبک شخصیتی فرزندتان با او ارتباط برقرار کنید.

هیچ چیز به اندازه یک ارتباط سالم و امن نمی‌تواند فاصله‌های بین نسلی را کم رنگ کند.

مرزهای مشخصی را در ارتباط با فرزندان بزرگ‌تر برای خود تعیین کنید و به حریم شخصی یکدیگر وارد نشوید.

تلاش کنید ارتباط بیشتری با افراد نسل جدید برقرار کنید و دنیا را از دریچه دید آن‌ها بنگرید.

از مقایسه کردن فرزندتان با افراد نسل‌های گذشته بپرهیزید.

فرزندتان را تنها با خودش مقایسه کنید و او را متناسب با بافت فرهنگی کنونی در نظر بگیرید.

سعی کنید تفاوت نسل‌ها را کاهش دهید؛ خود را به روز نگه دارید و با علایق و سرگرمی‌های افراد نسل جدید آشنا شوید.

نگرانی‌ها و مشکلات فرزندان نسل حاضر را درک کنید و به جای تمرکز بر مسائل گذشته از دغدغه‌های روز آن‌ها باخبر شوید.

در خانواده جبهه بندی ایجاد نکنید و به جای قهر یا دعوا بر گفت و گو تمرکز کنید.

سخن آخر

تربیت فرزندان در سنین مختلف مزایا و معایب زیادی را دارد که در بالا به قسمتی از آن‌ها اشاره کردیم. بهتر است زوج‌ها برنامه‌ ریزی برای بچه‌دار شدن داشته باشند تا فرصت مناسب را از دست ندهند. نمی‌توان با اطمینان گفت که چه سنی در والدین برای تربیت موثر فرزندان بهتر است؛ بنابراین بستگی به خودتان دارد. فرقی نمی‌کند که در چه سنی باشید، با خود بیاندیشید که به چه میزان از انرژی، وقت و آگاهی جهت تربیت فرزند برخوردارید. درواقع باید به شناخت درست و دقیقی در مورد وضعیت خود برسید تا بتوانید نهایت استفاده را از مزایای موجود در جهت تربیت فرزندانی سالم از لحاظ روانی و جسمانی ببرید.

منبع: هنر زندگی

46