مطالعات ژنتیک روی استخوان‌های باستانی
بقایای استخوانی به‌دست‌آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی سراسر کشور برای تعیین هویت و اصالت قومیت‌ها در آزمایشگاه فرسودگی زیستی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی، مورد مطالعات ژنتیک قرار می‌گیرد.
پرستو عرفان‌منش ـ مسؤول آزمایشگاه فرسودگی زیستی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی با اشاره به تاثیر مطالعات بیولوژیک در بررسی‌های باستان‌شناسی، گفت: امروزه زیست فناوری راه‌گشای بسیاری از مشکلات جوامع بشری در حوزه‌های مختلف به‌ویژه پزشکی، کشاورزی، محیط زیست، اقلیم‌شناسی و باستان‌شناسی است و توانسته در برخی از کشورها روند توسعه در این حوزه‌های علمی و پژوهشی را سرعت بخشد.
به گفته او، قدم نخست و شرط اساسیِ استفاده از آن در فرآیند توسعه، تشخیص و ارزیابی مشکلات و نیازمندی‌ها و به دنبال آن تعیین اولویت‌های پژوهشی در حوزه‌های مختلف علمی است.
عرفان‌منش با اشاره به لزوم حفاظت و صیانت از فرهنگ هر ملت، بیان کرد: حفظ ارزش‌های فرهنگی به مثابه شناخت هویت تاریخی هر ملت یکی از مسائلی است که در هر کشور باید مدنظر قرار گیرد و جزء الویت‌های اصلی نهادهای ذی‌ربط باشد؛ لذا با توجه به این‌که استفاده از علوم نوین و کاربردی در سطح جهان در تمام زمینه‌ها، بسیار کاربردی و پاسخگوی بسیاری از پرسش‌ها است، استفاده از علوم زیست‌شناسی در مطالعات باستانی می‌تواند پاسخگوی بسیاری از پرسش‌ها باشد.
این کارشناس افزود: یافته‌های حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی پرسش‌هایی را در ذهن ما ایجاد می‌کند که شناخت و تجزیه و تحلیل آن‌ها می‌تواند سمت و سوی پژوهش‌های زیستی را در دوره‌های مختلف تاریخی و در شاخه‌های متعدد ایجاد کند.
مسؤول آزمایشگاه فرسودگی زیستی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی گفت: هر کدام از رشته‌های زیستی در حوزه‌ای از باستان‌شناسی می‌تواند راه‌گشا باشد، هر چند ممکن است حوزه در نظر گرفته‌شده در کوتاه‌مدت پاسخی درخور پرسش‌های کلان باستان‌شناسان نباشد، ولی می‌تواند در درازمدت پرسش‌ها و ابهامات زیادی را برای ما حل و فصل کند.
او یکی از این مقوله‌ها را بقایای استخوانی (جانوری یا انسانی) دانست که در سایت‌های تاریخی توسط باستان‌شناسان به‌دست می‌آید و شناسایی و نگهداری از آن‌ها برای تعیین هویت و اصالت‌بخشی از قومیت‌های یک مجموعه بسیار حائز اهمیت است.
این کارشناس با بیان این‌که استفاده از دانش‌های مرتبط در این زمینه می‌تواند بسیار سودمند باشد، اظهار کرد: مطالعات آنتروپولوژی، ژنتیک، جانورشناسی، گیاه‌شناسی و سایر علوم وابسته از علوم مختلفی هستند که در این زمینه بسیار حائز اهمیت‌اند که از هر یک از این علوم به عنوان مطالعات انسان باستان‌شناسی، ژنتیک باستان، جانور باستان‌شناسی و گیاه باستان‌شناسی در حوزه باستانی می‌توان نام برد.
عرفان‌منش ادامه داد: بخش فرسودگی زیستی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی چند سالی است با در نظر گرفتن این‌که باید از علوم نوین در حوزه میراث فرهنگی با وجود ظرفیت علمی بالای کشور در رشته زیست‌شناسی بهره برد، در این زمینه مطالعات و تحقیقات بسیاری انجام داده است.
او افزود: این بخش با برقراری ارتباط‌های علمی گسترده با مراکز برجسته در سطح کشور و حضور پررنگ در سطوح علمی داخلی و بین‌المللی توانسته نظر بسیاری از علاقه‌مندان در این حوزه را در مقوله باستان‌شناسی و زیست‌شناسی جلب کند.
مسؤول آزمایشگاه فرسودگی زیستی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی گفت: آموزش‌های تخصصی و اصولی با ایجاد نگرش مساوی در باستان‌شناسی و زیست‌شناسی در این سال‌ها با برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی دنبال شده که تمام این اقدامات بخشی از فعالیت‌های علمی آزمایشگاه فرسودگی زیستی است.
عرفان‌منش به برخی از پروژه‌های صورت‌گرفته در این حوزه اشاره کرد و افزود: طرحی در این زمینه با همکاری مرکز ذخیره ژنتیک انسانی بقیه‌الله تعریف شده که در کنار مطالعات علمی گسترده، نمونه‌هایی از بقایای استخوانی به‌دست‌آمده از کاوش‌های باستانی نظیر گوهر تپه، تپه گزوار، سدکوچری، کاوش خیابان مولوی تهران (بانوی هفت هزارساله) و مرد نمکی شماره ۱ صورت گرفت.
وی اضافه کرد: در این روند، نمونه‌برداری‌ها با شرایط خاص صورت گرفت و به لابراتوار انتقال داده شد تا مطالعات ژنتیکی روی آن‌ها انجام گیرد.
این کارشناس با اشاره به انجام مطالعات علمی روی نمونه‌های جانوری (جانورباستانی) منطقه «وشنوه قم» گفت: اکنون بررسی نمونه‌های استخوانی جانوری منطقه سیمره در حال انجام است.
منبع: روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
72
