واکنش آهنگساز خانه سبز به سوءاستفاده از آثارش
در ذهن همه ما آثار موسیقایی هست که برای همیشه نقش بسته اند؛ این ملودی ها گاهی چنان برایمان ماندگار شده‌اند که تنها با شنیدن ابتدای یک اثر، یاد و خاطره تمامی آن تداعی می‌شود.
اتفاقا درست در همین شرایط است که این آثار محبوب گاه مورد سوء استفاده قرار گرفته و بدون اجازه صاحب آن ها استفاده‌های مکرر و بی تناسب می شوند.
به همین جهت تصمیم گرفتیم با بهرام دهقانیار گفت وگویی داشته باشیم. هنرمندی که خالق موسیقی مجموعه های محبوب و نوستالژیکی چون خونه مادربزرگه، زیرگنبد کبود، خانه سبز، قصه‌های تا به تا و ... بوده است و از او درباره حقوقی بپرسیم که به صاحب اثر در صورت استفاده از آثار او تعلق می‌گیرد و اقدامات این هنرمند به عنوان آهنگساز برای جلوگیری از استفاده غیرقانونی از آثارش.
دهقانیار در ابتدا در پاسخ به اینکه اگر از آثار او بدون کسب اجازه استفاده شود، چه برخوردی خواهد داشت؟ گفت: در مواردی که تا به حال برایم پیش آمده، دو سه مورد ادعای بی‌اطلاعی کرده و بعد از عذرخواهی قول تکرار نشدن این رفتار را داده‌اند. در موارد دیگر هم مثلا سوال شده که آیا می‌توانند از یکسری اثری که در بین مردم شناخته شده است، در پروژه‌ای تجاری استفاده کنند؟ که عمدتا پاسخ داده‌ام که به دنبال بیزینس با این چند تم به خصوص نیستم و از طرفی اصلا قانونی برای کپی رایت در ایران نداریم که من بخواهم به دنبال کسب درآمد از طریق این دسته از آثارم باشم.
این هنرمند با بیان اینکه البته به طور کلی اجازه استفاده تجاری از آثارش را هم نمی‌دهد، بیان کرد: اگر قرار باشد هر اثری از من تحت هر عنوانی بدون اجازه در جایی پخش شود یا مورد استفاده مادی قرار گیرد، قطعا اجازه نخواهم داد. ولی به افرادی که قصد استفاده تجربی از برخی از کارهایم را داشته باشند، اجازه می‌دهم؛ چون چند قطعه از آثارم آنقدر در بین مردم محبوب است که به دنبال کسب درآمد از آنها نبوده‌ام.
دهقانیار همچنین درباره اینکه اگر فردی قصد استفاده از آثار او را با کسب اجازه داشته باشد، شرایط به چه صورت خواهد بود، توضیح داد: اگر به هر دلیلی تماس گرفته شود و بگویند که قصد استفاده از اثری را دارند، در صورت وجود منفعت مالی، بر اساس ضابطه‌ای که با وکیل صحبت خواهم کرد، با آنها قراردادی تنظیم می‌کنیم. همچنین اگر بخواهم اجازه استفاده شخصی از اثری را به شکل یک تجربه کاری بدهم، باز هم بستگی به شرایط دارد؛ به این صورت که پس از بررسی‌های لازم، تصمیم خواهم گرفت که این کار را انجام دهم یا خیر. ولی تحت هر عنوان اگر قصد استفاده مادی داشته باشند، حتما پیگیری خواهم کرد و در صوت تکرار شکایت می‌کنم. البته تا به حال شکایت نکرده‌ام چون غیر از دو مورد استفاده غیرمجاز که یکی از آنها توسط یک گروه داخل کشور و دیگری توسط فردی در خارج از ایران صورت گرفته بود، در موارد دیگر اجازه گرفته شده است.
این هنرمند در همین راستا نمونه‌ای عنوان کرده و گفت: چندی پیش فردی با من تماس گرفت و توضیح داد که قصد استفاده از تم یکی از کارهایم را با تنظیم یک قرارداد و پرداخت حق و حقوق برای یک هدف خیریه دارد. ولی اجازه این کار را ندادم؛ زیرا تم و چارت این اثر برای هدف و کار دیگری بوده است و آنها اجازه نداشتند به واسطه آشنایی مردم با تم اثر تنها شعر آن را تغییر داده و از آن برای کار دیگری استفاده کنند. درواقع استفاده از آن اثر تنها به واسطه آشنایی گوش مردم با فضای آن، باعث تغییر مسیر و سوءاستفاده از کار می‌شد.
«صداوسیما تا چه حد از آثارتان بدون اجازه شما استفاده کرده است؟» پاسخ داد: صدا و سیما گاهی از برخی آثار هنرمندان استفاده می‌کند ولی دست کسی به جایی بند نیست. به هیچ وجه نه می‌توان از آنها شکایت کرد و اگر هم شکایتی صورت بگیرد، رفت و آمد بیهوده به مراجع قضایی و دویدن به دنبال چیزی است که هیچ ثمری نخواهد داشت؛ چون قانونی برای کپی رایت نداریم.
این نکته را با او در میان گذاشتیم که گفته می‌شود با تشکیل دادگاه رسانه شکایات نقض کپی رایت توسط صداوسیما قابل پیگیری است؟ بیان کرد: اگر یک بار یکی از همکاران من پیگیری کند و نتیجه بگیرد، حتما نفر دومی که پیگیری می‌کند من خواهم بود.
همچنین از این آهنگساز سوال کردیم که حق و حقوق مادی یک اثر به چه کسی تعلق دارد؛ تهیه کننده یا آهنگساز؟ پاسخ داد: به عنوان نمونه اگر برای کارگردانی در سال ۱۳۷۰ موسیقی فیلم ضبط کرده باشم، اگر فردی بدون اجازه و به صورت غیرقانونی همان ضبط و کاری که در فیلم به کار برده شده است را استفاده کند، چون اصل اثر به تهیه کننده فروخته شده است، باید به تهیه کننده جوابگو باشد. ولی تم کار تا ابد متعلق به من است؛ چون تنها مجموعه موسیقی فیلم را به تهیه کننده فروخته‌ام ولی به عنوان سازنده و آفریننده تم کار، آن اثر متعلق به من است و تا هر زمانی که بخواهم می‌توانم از آن در اثر یا آلبومی مستقل با تنظیم جدید استفاده کنم.
در نهایت این پرسش را با او به بحث گذاشتیم که اکنون که بازار تولید سریال‌های نمایش خانگی داغ است، صاحب موسیقی فیلمی که در پلتفرم‌های نمایش خانگی پخش می‌شود، چه کسی است؟ گفت: تهیه کننده پلتفرم؛ یعنی کسی که قرارداد با او بسته شده است. به عنوان مثال اگر تهیه کننده‌ای موسیقی سریالی را در قرارداد با من تولید کرده باشد، طبق قرارداد کلیه حقوق آن موسیقی متعلق به تهیه کننده پلتفرم است. ولی تم اصلی موسیقی که ساخته من است به شرطی که بعدا بخواهم آن را در آلبومی استفاده کنم، می‌توانم با تنظیم جدید از آن استفاده کنم. البته اگر تهیه کننده در قرارداد ذکر کند که کلیه حقوق اثر چه تم، چه اجرا و ... متعلق به او است، آهنگساز این اجازه را ندارد که از اثر هیچ استفاده‌ای داشته باشد. ولی عمدتا به صورت عرفی به این گونه است که تنها در حد چهارچوبی که به تهیه کنندگان داده می‌شود، مالک یک اثر هستند.
منبع: ایسنا
47
