علی حاتمی، ریالی بودجه می‌گرفت و کیفیت میلیونی می‌ساخت

منوچهر آذری، بازیگر و صداپیشه‌ای است که با چند برنامه رادیویی و تلویزیونی پیش از انقلاب شناخته شد. برنامه رادیویی «صبح جمعه با شما» و سریال «هزار دستان» به کارگردانی علی حاتمی، از کارهای مشهور این هنرمند پس از انقلاب است.

این بازیگر، علی حاتمی را یک استاد بی عیب و نقص می‌داند و معتقد است اگر او زنده بود، بازهم جزو کارگردان‌های رده اول باقی می‌ماند و همچنان کار برای انجام دادن داشت، چرا که او یک ستاره بود و کارهایش مثل و مانند نداشت. 

صحبت‌های منوچهر آذری به مناسبت ۱۴ آذر، سال‌روز درگذشت علی حاتمی را بخوانید. 

بازسازی خیابان لاله‌زار با همه جزئیات

سریال «هزار دستان» را در شهرک سینمایی فیلمبرداری کردیم، درست در زمانی که کشور در حال جنگیدن با رژیم صدام بود و این کار هرکسی نبود که در آن شرایط سخت و دشوار و با آن همه کمبود به بهترین شکل فیلمبرداری را انجام دهد. علی حاتمی در آن شرایط، خیابان لاله‌زار را با کامل‌ترین جزئیات در شهرک سینمایی ساخت.

علی حاتمی نه تنها نویسنده و کارگردان سریال «هزار دستان» بود، بلکه در طراحی صحنه و لباس هم نظر می‌داد و یک ویژگی دیگری که داشت این بود که می‌توانست سر صحنه، ادامه فیلمنامه را بنویسد. یک جاهایی به او می‌گفتیم چکار می‌کنی؟ چگونه در این شرایط می‌نویسی؟ می‌گفت می‌خواهم دیالوگ‌ها را داغ و خشخاشی به دست بازیگر بدهم.

این از ویژگی‌های مرحوم حاتمی بود که دیالوگ را سر صحنه می‌نوشت، اما الان مشاور سناریو دارند، مشاور برنامه‌ریزی و صد تا چیز دیگر هست اما کار آن‌قدر قوی نیست که گوشی را برای شنیدن و چشمی را برای دیدن جذب کند.

علی حاتمی دیالوگ‌ها را سر صحنه می‌نوشت تا داغ و خشخاشی باشند، همین باعث می‌شد تا دیالوگ‌هایش بی‌نظیر باشند

علی حاتمی، ساخت «هزار دستان» را قبل از انقلاب شروع کرده بود. به خاطر انقلاب، یک مدت در کار وقفه افتاد و دوباره از اوایل جنگ، ساخت آن را شروع کرد. در اواخر به او فشار می‌آوردند که سریال را زودتر تمام کند، به دلیل این‌که سریال بسیار هزینه‌بر بود، آقای حاتمی، تمام مغازه‌هایی را که در خیابان لاله زار بود، در شهرک سینمایی دکور زد و بسیار هم ریزبین و بادقت بود. 

اگر حاتمی زنده بود...

حقیقتا نمی‌دانم اما فکر می‌کنم آن‌قدر کارگردانی و دیالوگ‌نویسی‌هایش تک بود که اگر هنوز زنده بود، باز هم جزو کارگردان‌های رده اول باقی می‌ماند و همچنان کار برای انجام دادن داشت، چرا که او یک ستاره بود و کارهایش مثل و مانند نداشت.

افرادی مانند سعدی، فردوسی، خیام و عطار می‌آیند و ماندگار می‌شوند. کتاب‌شان به زبان‌های مختلف ترجمه می‌شود و چندصدسال بین مردم باقی می‌مانند. در مقابل، خیلی از کتاب‌ها و یا نویسنده‌ها هستند که معروف بوده‌اند، تیراژ بالایی هم داشته‌اند، ولی بعد از مدتی فراموش شده‌اند. بنیان و اساس هنر، هنرمند، سینما، تلویزیون و دوبله کسانی هستند که وارد این عرصه شدند و کارهایی از خودشان به جا گذاشتند که فراموش نشدنی است. علی حاتمی این‌گونه بود و خیلی از هنرمندانی که در حال حاضر خانه‌نشین هستند هم این‌گونه بودند. به هنرمند باید بها داده شود تا به ارتقای فرهنگ کشورش کمک کند.

در حال حاضر این هنرمندان را می‌گذاریم کنار بعد کار که از کار گذشت، می‌آییم سردیس آن فرد را درست می‌کنیم و کوچه‌ای را به نامش می‌کنیم؛ درست مانند مرحوم جمشید مشایخی یا مرحوم عزت‌الله انتظامی. یک سخن زیبایی هست که می‌گوید تا من زنده هستم برایم گل بیاور. تا این هنرمندان هستند باید از آن‌ها استفاده شود و گرنه بعدها هیچ فایده‌ای ندارد.

وقتی هنر حرف اول را می‌زد، نه دستمزد 

 الان فیلم می‌سازند و میلیاردی پول می‌گیرند، البته حق دارند. می‌خواهند خرج زندگی‌شان بگذرد، ولی در زمان ما دستمزد حرف اول را نمی‌زد، هنر حرف اول را می‌زد. همان زمان، من آن‌قدر خوشحال بودم که علی حاتمی برای بازی در این نقش از من دعوت کرده است که نگو و نپرس. نه تنها من این احساس را داشتم، بلکه همه بازیگران همین حس را داشتند. کیفیت سریال «هزاردستان»، ده‌ها برابر بیش از هزینه‌اش بود، ریالی گرفتند و میلیونی کار را تحویل دادند. ولی الان، بودجه یک سریال، چندین برابر بیش از ارزش آن است؛ میلیونی که هیچ، میلیاردی می‌گیرند و کاری را تحویل می‌دهند که با ریال باید ارزش‌گذاری کرد. 

کیفیت سریال «هزاردستان»، ده‌ها برابر بیش از هزینه‌اش بود، ریالی گرفتند و میلیونی کار را تحویل دادند. ولی الان، بودجه یک سریال، چندین برابر بیش از ارزش آن است

علی حاتمی آن‌قدر در کارش خوش‌رو بود و دموکراسی داشت که من هیچ‌گاه ترس کار با او را نداشتم. ترس هنری داشتم، ترس شاگرد و استادی داشتم که کار باب میل ایشان پیش نرود اما آن‌قدر مهربان بود که اگر می‌خواستم هم، نمی‌توانستم از او بترسم.

من از علی حاتمی جز خوش‌رویی، جز محبت و احترام به نظر همکارانش، هیچ چیز ندیدم. شاید هنوز هم کارگردان خوب در تلویزیون باشد که قطعا هست، اما به نظر من سینما و تلویزیون ایران یک علی حاتمی کم دارد.