تحولات قزاقستان به کدام سو می‌رود؟
یک کارشناس مسائل روسیه و کشورهای مشترک‌المنافع گفت: سرانجام تظاهرات در قزاقستان فروکش خواهد کرد، اما اینکه این اعتراضات چگونه به پایان برسد مهم است و باید ببینیم که دولت «توقایف» مانند دولت قرقیزستان مجبور به کناره‌گیری می‌شود یا خیر.
حسن بهشتی‌پور درباره تحولات قزاقستان و ورود نیروهای روسیه به این کشور برای آرام کردن تظاهرات، اظهار کرد: بخشی از مردم به افزایش قیمت گاز مایع که نرخ آن در اول ژانویه ۲۰۲۲ دو برابر شده بود، معترض بودند و در شهر کوچک «آکتوبه» دست به تظاهرات زدند که دولت عقب‌نشینی و اعلام کرد قیمت سوخت را تعدیل می‌کند و اجازه نمی‌دهد روی سایر اقلام این افزایش قیمت تأثیر بگذارد، اما تظاهرکنندگان قانع نشدند و در شهر کوچک دیگری مجسمه «نور سلطان نظر بایف»، رئیس جمهور سابق قزاقستان را روز ۵ ژانویه به زیر کشیدند.
وی افزود: بعد از این رخداد تظاهرات اعتراضی گسترش پیدا کرد و در «آلماآتی» یکی از شهرهای بزرگ قزاقستان تظاهرات وسیعی برگزار شد. «توقایف»، رئیس جمهور قزاقستان ابتدا نخست‌وزیر کشور را تغییر داد تا اوضاع کنترل شود و اعتراضات کاهش پیدا کند که این اتفاق نیفتاد و تداوم یافت. سپس «نور سلطان نظر بایف» از ریاست شورای عالی امنیت ملی استعفا داد و رئیس جمهور نیز اعلام کرد که زمام امور را در دست دارد و با معترضان برخورد شدید می‌کند که این اظهارات هم نتوانست تظاهرات را پایان دهد.
این کارشناس مسائل روسیه و کشورهای مشترک‌المنافع، گفت: این تظاهرات روند افزایشی به خود گرفت به طوری که رئیس‌جمهور قزاقستان برای مهار اعتراضات از روسیه درخواست نیروی کمکی کرد. دلیل این درخواست این است که قزاقستان عضو «پیمان امنیت دسته‌جمعی» است و روسیه و هفت کشور دیگر عضو این پیمان هستند. ارمنستان و روسیه سفید به روسیه کمک و در عمل نیروهای خود را اعزام کردند.
قزاقستان با ثبات‌ترین کشور آسیای میانه بود
بهشتی‌پور تصریح کرد: قزاقستان جزء امن‌ترین و با ثبات‌ترین کشور در میان پنج کشور آسیای مرکزی است که به یک باره شاهد ناآرامی‌های گسترده شده و مشخص نیست این اعتراضات چه زمانی به پایان می‌رسد. البته رسانه‌های قزاقستان معترضان را تروریست خوانده‌اند که قصد ایجاد ناامنی در کشور دارند، اما واقعیت این است که افزایش قیمت سوخت فشار را به زندگی طبقات متوسط وارد می‌کند. البته قزاقستان در مقایسه با چهار کشور دیگر آسیای مرکزی (ازبکستان، قرقیزستان،تاجیکستان و ترکمنستان) از نظر اقتصادی پیشرفته‌تر و توسعه یافته‌تر است، اما از زمانی که ویروس کرونا شیوع و قیمت نفت کاهش یافت دولت در تأمین بودجه کشور دچار مشکل شد به همین دلیل سعی کرد این معضل را با اصلاح برخی قیمت‌ها تا حدی حل کند، اما این امر با مخالف شدید مردم مواجه شد.
وی ادامه داد: رسانه‌های روسی مدعی هستند فردی اوکراینی که میلیاردر است تحولات قزاقستان را از نظر رسانه‌ای پوشش می‌دهد و فرد دیگری به نام «آبیلازف» که مخالف نور سلطان نظر بایف در دهه ۹۰ میلادی بود و توسط او کنار گذاشته شد در حال حاضر این تحرکات را در قزاقستان رهبری می‌کند، در حالی که اصل موضوع، نارضایتی عمومی مردم به دلیل مشکلات اقتصادی است. البته امکان دارد افرادی مانند آبیلازف از این شرایط بهره ببرند، اما واقعیت نارضایتی شدید مردم است.
این کارشناس مسائل روسیه و کشورهای مشترک‌المنافع، گفت: اگر بخواهیم دقیق‌تر اوضاع این کشور را بررسی کنیم درخواهیم یافت که توسعه نیافتگی سیاسی از علل اصلی مشکلات است. تأکید بیشتر «نظر بایف» -رئیس‌جمهور اول قزاقستان بعد از استقلال از شوروی توسعه اقتصادی براساس الگو از چین بود و از توسعه سیاسی غافل ماندند و سعی می‌کرد کشور را با دموکراسی هدایت شده کنترل کند و اجازه ندهد مشکلاتی که در قرقیزستان رخ داد در قزاقستان هم تکرار شود.
چرخش نخبگان در حکومت قزاقستان وجود ندارد
بهشتی‌پور تأکید کرد: چرخش نخبگان در حکومت قزاقستان وجود نداشت و در ۳۰ سال گذشته بیشتر خانواده‌هایی که بین ۱۰۰ تا ۲۰۰خانواده بودند در ساختار قدرت این کشور قرار داشته‌اند و اجازه ورود به افراد جدید در هرم سیاسی قزاقستان داده نشد. درست است که علت اصلی نارضایتی مردمِ قزاقستان شرایط بد اقتصادی است، اما عده‌ای هم از این فرصت استفاده کردند و به بیان نارضایتی‌های سیاسی از حکومت پرداختند. البته روس‌ها هم آمریکا را متهم به دست داشتن در ناآرامی‌های قزاقستان کردند و استدلال می‌کنند که قصد به راه انداختن انقلاب رنگی در این کشور دارند، همان‌طور که در گرجستان، اوکراین و قرقیزستان این نقشه را پیاده کردند.
وی افزود: به‌عنوان یک ناظر بی‌طرف که مسائل قزاقستان را دنبال می‌کنم، واقعیت این است که آمریکایی‌ها در شرکت‌های نفتی قزاقستان سرمایه‌گذاری کردند و روابط بسیار نزدیکی با دولت قزاقستان داشته‌اند و آنان تغییر در رأس دولت قزاقستان و تیم جدیدی که در سال ۲۰۱۹ قدرت را در دست گرفته است، نمی‌خواهند، چرا که به ضرر شرکت‌های نفتی آمریکا است. بنابراین شواهد موجود نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها صحنه‌گردان تحولات قزاقستان نیستند و علت اصلی نارضایتی داخلی در این کشور است.
این کارشناس مسائل روسیه و کشورهای مشترک‌المنافع، خاطرنشان کرد: هر نا آرامی که در جمهوری‌های شوروی سابق رخ می‌دهد به جای اینکه در این جمهوری‌ها اصلاحات اساسی انجام دهند و مشکل فساد حکومتی را حل کنند، فوری برچسب انقلاب رنگی می‌زنند و به این وسیله سعی می‌کنند اوضاع را کنترل کنند.
بهشتی‌پور گفت: در «پیمان امنیت دسته‌جمعی» کشورهای عضو مکلف یاری رساندن به یکدیگر هستند و حضور روسیه در قزاقستان اینگونه توجیه می‌شود. حتی اگر دولت «توقایف» که با انتخابات سر کار آمده است سرنگون نشود شاهد تغییرات اساسی در قزاقستان خواهیم بود، چراکه «نظربایف» از ریاست شورای عالی امنیت ملی کنار رفته و نخست‌وزیر هم برکنار شده است. نظر بایر همچنین از ریاست حزب حاکم استعفا داد که این شواهد نشان می‌دهد در آینده تغییرات دیگری را نیز شاهد خواهیم بود.
وی افزود: سرانجام تظاهرات فروکش خواهد کرد، اما اینکه این اعتراضات چگونه به پایان برسد، مهم است و باید ببینیم که دولت «توقایف» مانند دولت قزقیزستان مجبور به کناره‌گیری می‌شود یا خیر.
فعلا روسیه از این فرصتها استفاده و با اعزام نیرو می خواهد حاشیه امنیتی شوروی یا تزارهای پیشین را احیا کند تا ناتو از غرب و شرق و جوانب دیگرمرزهایش را به اسانی تهدید نکند. اما ان گاه که خودکامگی پوتین در خود روسیه ترک بردارد و شکاف سیاسی و اجتماعی بیشتر شود,به یک فروپاشی دیگر شاهد خواهیم شد.