واکنش اصغر فرهادی به تهمت غیرواقعی بودن تصویری که از ایران در فیلم‌هایش نشان می‌دهد

فیلم‌های فرهادی قابلیت تبدیل زندگی معمولی  به یک فیلم هیجان‌انگیز را دارند، آن‌ها آنقدر واقع‌گرا هستند که می‌توانند درام مستند باشند، اما پر از تنش، شگفتی و رمز و راز هستند. «درباره الی» درباره ناپدید شدن غیرقابل توضیح یک زن از تعطیلات گروهی است. «فروشنده» به تجاوز به یک زن توسط یک مجرم ناشناس پرداخته و در فیلم «قهرمان» هم رحیم باید به دنبال زن اسرارآمیزی باشد که کیف دستی گم شده را به او پس داده تا داستان خود را تایید کند (او راه حلی پیدا می‌کند که او را در دردسر بیشتری قرار می دهد.)

فرهادی توضیح می‌دهد: «آنچه واقعاً به آن علاقه دارم و می‌خواهم با آن سر و کار داشته باشم، زندگی عادی و روزمره است. این برای من ارزشمند است. اما از خطر خسته‌کننده و تکراری بودن جزئیات نیز آگاهم که هیچ‌کس به آن علاقه ندارد، بنابراین فیلم باید  واقعی باشد، اما با عنصری از تعلیق که مخاطب را مجذوب خود می‌کند.»

طبق معمول در فیلم‌های فرهادی هیچ چیز اساسا سیاه و سفید نیست و با شخصیت‌های صراحتا خوب و بد سر و کار نداریم. فرهادی در این باره می‌گوید: «به عنوان یک فیلمساز شخصیت ها را قضاوت نمی کنم. این‌طور نیست که فکر می‌کنم نباید آنها را قضاوت کرد، کاملا برعکس - این دعوتی است برای قضاوت. اما آن را برای مخاطب باز می‌گذارم. من نمی‌خواهم دیدگاهم را تحمیل کنم.»

فرهادی همچنین اذعان می‌کند که فیلم‌هایش نسبت به برخی دیگر از فیلمسازان، کم‌تر به صورت صریح به مسائل سیاسی می‌پردازند و اظهار می‌کند: «در ایران بستگی دارد چه فیلمی بسازید. اگر موضوع شما یا شیوه داستان‌گویی شما به طور مستقیم کم‌تر اجتماعی یا سیاسی باشد، مشکل کم‌تری می‌تواند باشد و تا جایی که می‌توانید با محدودیت ها کار می‌کنید. اما به این هم بستگی دارد که بخواهید فیلم‌های‌تان در ایران اکران شود یا خیر. این همیشه اولویت من بوده است.»

کارگردان «جدایی نادر از سیمین» درباره این موضوع که از سوی برخی طرفدار نظام و از سوی عده‌ای دیگر اپوزوسیون محسوب می‌شود نیز می‌گوید: «این‌ها همیشه از طرف تندروها و رسانه‌های آن‌ها است. به خاطر ارائه تصویر غیر واقعی از کشور، مورد انتقاد قرار گرفته‌ام و من واقعا موافق این نیستم، علیرغم موقعیت‌های پیچیده‌ای که در فیلم‌هایم توصیف می‌کنم، همیشه تصویر بسیار نجیبی از مردم، شخصیت‌ها، از روابط وجود دارد. من نمی‌دانم آن‌ها درباره چه «تصویر غیر واقعی» صحبت می‌کنند.»

این کارگردان برگزیده اسکار پیش از این و بر همین اساس در برابر افراط گرایی غربی نیز موضع گرفته است و در اعتراض به ممنوعیت سفر جنجالی دولت ترامپ علیه هفت کشور مسلمان از جمله ایران از شرکت در مراسم اسکار ۲۰۱۷ خودداری کرد و سخنرانی دریافت جایزه اسکار فیلم «فروشنده» توسط انوشه انصاری، مهندس ایرانی و آمریکایی قرائت شد که در آن آمده بود: «تقسیم جهان به دو دسته «ما» و «دشمنان ما» ترس ایجاد می‌کند، توجیهی فریبکارانه برای تجاوز و جنگ.»

اوهمچنین معتقد است شباهت‌های زیادی میان انواع مختلف افراط گرایی وجود دارد که فرهنگ می‌تواند اسلحه‌ای در برابر آن باشد.

صرف نظر از این‌که فیلم‌های فرهادی در کجا ساخته شده، به ویژگی‌ها و ضعف‌های جهانی انسانی می‌پردازند به گفته خودش بین «ما» و «آن‌ها» همدلی ایجاد می‌کنند. فرهادی در پاسخ به این پرسش که آیا احساس می‌کند که فرهنگ در نبرد با افراط گردی پیروز شده است، نیز می‌گوید: «من نمی‌دانم، اما فکر می‌کنم یک عنصر زمان وجود دارد. فکر می‌کنم تأثیر هنر و ادبیات و سینما تاثیری بلندمدت است.»

به نظر می‌رسد فرهادی در این نبرد پیروز شده و فیلم «قهرمان» همچنان نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۲ است. بر خلاف رحیم، شخصیت اصلی فیلم‌ «قهرمان»، داستانِ فرهادی نه از لحاظ اخلاقی پیچیده است و نه داری صعود و سقوط ناگهانی است. 

همچنین خبرنگار گاردین در این مصاحبه پرسیده است که «آیا خودتان را یک قهرمان می‌دانید؟ که فرهادی پاسخ داده است: «به هیچ عنوان، همیشه گفته‌ام چیزی جز یک فیلمساز نیستم و نمی‌خواهم چیز دیگری باشم.»