توهم ثروتمندترین مرد جهان برای تصاحب مریخ!
ایلان ماسک می‌خواهد تا سال ۲۰۵۰ بیش از یک میلیون نفر را به سیاره سرخ بفرستد. آیا رویای ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ به واقعیت تبدیل می‌شود یا تنها یک توهم است؟
ایلان ماسک اخیرا در مصاحبه‌ای هدف خود برای مستعمره کردن مریخ تا سال ۲۰۵۰ را تکرار کرده است. بنیان‌گذار اسپیس ایکس اعلام کرد که آینده انسان در خطر است و باید حتما به مریخ مهاجریت کنیم؛ اما برنامه زمان‌بندی او برای فرستادن یک میلیون نفر به مریخ ابدا منطقی نیست. در ادامه دلایل این موضوع را شرح می‌دهیم.
توهم ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ تا سال ۲۰۵۰
پیش از اینکه به ادامه مطلب بپردازیم باید تاکید کنیم که بسیاری از چالش‌هایی که در ادامه می‌بینید، غیر قابل حل نیستند. در واقع ممکن است در آینده دور شهرهایی مملو از جمعیت در چهارمین سیاره منظومه شمسی ساخته شوند؛ اما مشکل اصلی زمان‌بندی ایلان ماسک برای تحقق این موضوع است.
برنامه ایلان ماسک برای مریخ
در اردیبهشت ماه 2022 بود که ایلان ماسک در مصاحبه با کریس اندرسون از TED برنامه خود برای فرستادن یک میلیون نفر به سیاره سرخ را توضیح داد. ظاهرا وی می‌خواهد در یک دوره ۱۰ ساله، سالی ۱۰۰ استارشیپ (فضاپیمای استارشیپ اسپیس ایکس و پرتابگر دو مرحله‌ای) بسازد. همچنین دسته‌های چندتایی استارشیپ نیز هر ۲۶ ماه یکبار در پنجره طلایی ۳۰ روزه سفر به مریخ (در این مدت مریخ و زمین در نزدیک‌ترین حالت قرار دارند) پرتاب خواهند شد.
اگر پرتاب‌ها از سال ۲۰۲۸ آغاز شده و برنامه زمانی فشرده ماسک نیز به واقعیت بدل شود، ماسک می‌تواند شهر رویایی خود در مریخ را در مدت ۲۲ سال بسازد. برای ایلان ماسک یک میلیون نفر یک هدف یا پیش‌بینی نیست، بلکه حداقل تعداد انسان مورد نیاز برای مستعمره کردن مریخ به حساب می‌آید.
ماسک بر این باور است که اگر انسان نتواند در مریخ زندگی کرده و به یک گونه بین سیاره‌‌ای تبدیل شود، سرنوشتی جز نابودی در انتظارش نخواهد بود. ماسک در ادامه مصاحبه خود گفت: روزهای اولیه زندگی در مریخ لاکچری نخواهد بود، بلکه افراد با خطرات مختلف، سختی‌ها و فضای کم دست و پنجه نرم خواهند کرد. حتی شاید نتوانید به زمین برگردید؛ اما در نهایت یک اتفاق شکوهمند رخ می‌دهد.
البته شکوهمند برای آقای ماسک، زیرا او قرار نیست همچون مسافران اولیه در یک دنیای فوق‌العاده خطرناک و بی امکانات زندگی کند. وی همچنین اعلام کرد که هزینه سفر برای هر نفر حدود ۱۰۰ هزار دلار خواهد بود. ایلان ماسک بر این باور است که اگر کسی واقعا بخواهد به رویایی مستعمره کردن مریخ بپیوندد، توانایی کار کردن و ذخیره این پول را خواهد داشت.
در نقطه مقابل ناسا امیدوار است که بتواند تا اواخر دهه ۲۰۳۰ یا اوایل ۲۰۴۰ اولین انسانها را به مریخ بفرستد. پس از آن شاهد حضور کمرنگ انسان در سیاره سرخ خواهیم بود. در مراحل اول دانشمندان، کاوش‌گران و حتی تعدادی مسافر به مریخ فرستاده خواهند شد؛ اما در طول سال‌ها و دهه‌های بعد کم کم و با احتیاط فراوان قدم‌های اولیه برای مستعمره کردن یک دنیای خطرناک برداشته می‌شود.
تفاوت دید ناسا و ایلان ماسک در زمان و نحوه مستعمره کردن مریخ بسیار زیاد است. این اختلاف به حدی بالاست که گویا دانشمندان ناسا و ماسک در دو دنیای کاملا متفاوت زندگی می‌کنند. شرایط اینگونه نیست که واقعیت چیزی بین این دو باشد، بلکه یکی از این دو به شکل فاجعه‌باری اشتباه می‌کند و آن شخص ایلان ماسک است.
یک پیش‌بینی بسیار خوش‌بینانه
محاسبات سرانگشتی جالب هستند؛ اما اینکه بخواهید برای موضوع بسیار مهمی همچون سفر به مریخ از آنها استفاده کنید، یک اشتباه بزرگ است. با نگاهی به واقعیت می‌توان متوجه شد که هنوز تلاش و زمان زیادی برای توسعه، تست و تایید استارشیب نیاز است. حتی پس از این مرحله نیز با چالش دیگری برای ساخت تعداد بالا از این راکت‌های غول‌پیکر طرف خواهیم بود.
در حال حاضر هنوز راکت استارشیپ نتوانسته به مرز فضا برسد و پرتابگر فوق سنگین آن که نقشی حیاتی در برنامه‌های ایلان ماسک ایفا می‌کند نیز وجود خارجی ندارد. اسپیس ایکس قصد دارد تا پایان سال جاری میلادی یک استارشیپ بدون خدمه را برای سفری کوتاه به مدار زمین بفرستد؛ اما پیش از اینکه فضاپیمای ماسک عملی شود، باید تست‌های بسیار بیشتری را با موفقیت طی کند.
مهم‌تر از همه قابلیت استفاده مجدد از استارشیپ است که یعنی اسپیس ایکس باید یک برج بلند با توانایی نگه داشتن راکت در هنگام فرود عمودی را توسعه دهد. چنین چیزی تاکنون ساخته نشده است و قطعا ساخت آن زمان‌بر خواهد بود.
از طرفی ایلان ماسک باید نگرانی‌های اداره هوانوردی فدرال آمریکا و سپاه مهندسی ارتش ایالات متحده را در رابطه با آسیب احتمالی سکوی پرتاب اسپیس ایکس به محیط زیست رفع کند. وقتی همه این مراحل با موفقیت طی شد، مسئله تولید انبوه این راکت‌ها مطرح می‌شود. رویای ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ تا سال ۲۰۵۰ بر ساخت ۱۰۰ استارشیپ در سال بنا شده است.
این در حالی است که اسپیس ایکس هنوز نتوانسته موتورهای رپتور را با سرعت مورد نیاز برای پیش‌برد عملیات‌های مورد نظر خود تولید کند. حتی سال گذشته نیز ایلان ماسک اعلام کرد که بحران تولید رپتور می‌تواند در نهایت منجر به ورشکستگی اسپیس ایکس شود. با در نظر گرفتن اینها، آیا می‌توان انتظار داشت که اسپیس ایکس در ظرف ۶ سال بر مشکلات تولید موتور فائق آید و بتواند به تولید انبوه استارشیپ رو بیاورد؟
فراموش نکنید که تولید انبوه مورد نظر ایلان ماسک نیازمند جریان بی‌وقفه نیروی کار، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز برای ساخت راکت است.
محدودیت انسانها
حتی اگر ایلان ماسک بتواند در بازه زمانی تعیین شده افراد زیادی را به مریخ ببرد، باز هم چالش‌های زیادی پیش روی مستعمره کردن این سیاره وجود دارد. اولین و مهم‌ترین مشکل محدودیت‌‌های انسانی نام دارد. به بیانی دیگر، لباس گوشتی ما برای زندگی در فضا و دنیاهای بیگانه ساخته نشده است.
بیایید یکبار شرایط مریخ را با هم مرور کنیم: اتمسفر رقیق، دمای پایین، تشعشعات مرگبار، نبود مغناطیس‌سپهر، نبود اکسیژن برای تنفس و نبود آب در سطح سیاره. هرکدام از اینها می‌توانند زندگی انسان را با مشکل جدی مواجه کنند. توماس لنگ، استاد دانشگاه UCSF آمریکا در این رابطه گفت:
رویای ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ و ایجاد یک کلونی خودکفا با مشکلات بسیار زیادی مواجه خواهد شد و نمی‌توان آن را با ارسال یک گروه محدود از انسانها برای یک ماموریت کوتاه مقایسه کرد. همین حالا نیز خطرات یک ماموریت نسبتا کوتاه به مریخ که شامل رفت و برگشت ۶ ماهه و اقامت ۱۸ ماه در سطح سیاره می‌شود، بسیار ترسناک هستند.
او در ادامه توضیحات خود از حفظ فیزیولوژی بدن انسان در حالت عادی، حفاظت از مهاجرین در برابر تشعشعات و اثرات تنهایی بسیار شدید به عنوان چالش‌های این سفر یاد کرد. البته آژانس‌های فضایی در تلاش برای برطرف کردن این مشکلات هستند و در نهایت نیز موفق خواهند شد. وی در ادامه اظهاراتش گفت: حتی اگر این مسائل نیز برطرف شوند، ایجاد یک کلونی یک میلیون نفری در مریخ از نظر مهندسی و تکامل اجتماعی همانند قدم نهادن در سرزمینی ناشناخته خواهد بود. شرکت‌های خصوصی (اسپیس ایکس) و سازمان‌های دولتی می‌توانند در نهایت فضاپیما و برخی فناوری‌های مورد نیاز همانند زیستگاه، ژنراتورهای تولید برق و وسیله‌های حمل و نقل را بسازند.
اما پیدا کردن راهی برای استخراج منابع از مریخ برای پشتیبانی از این جمعیت یک مشکل مهم است. حتی اگر در ماموریت‌های اولیه راهی برای برطرف کردن این مشکل پیدا شود، مشخص نیست که آیا در مقیاس بزرگ پاسخگو باشد یا خیر.
نبود حداقل‌های زندگی
Jill Sohm، مدیر مطالعات زیست محیطی دانشگاه Southern California از جنبه دیگری به مشکلات رویای ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ نگاه می‌کند.
"انسانها می‌توانند تا چند دقیقه بدون اکسیژن، تا چند روز بدون آب و تا چند هفته بدون غذا زنده بمانند. اینها نیازهای اولیه ما هستند و بدون آنها امکان زندگی و رشد وجود ندارد."
تغییر در اتمسفر مریخ به شکلی که انسان بتواند هوا را آزادانه تنفس کند، در چند دهه پیش رو ممکن نخواهد بود. بدین ترتیب مستعمره نشینان مجبورند در محیط‌های بسته زندگی کنند و از سیستم‌های پیشرفته و البته بهینه‌ای برای حذف کربن دی اکسید و تولید اکسیژن بهره ببرند.
مشکل دیگر تامین آب برای یک میلیون نفر است. می‌توان آب را با ترکیب اکسیژن و هیدروژن و صرف انرژی زیاد تولید کرد؛ اما نمی‌توان هیچکدام از اینها را به راحتی در مریخ یافت. Sohm در ادامه توضیحات خود گفت: آوردن آب از زمین نیز به خاطر فاصله زیاد ممکن نیست بنابراین تنها راهی که باقی می‌ماند پیدا کردن یخ در مریخ است. مشخصا می‌توان یخ را در قطب‌های مریخ و شاید هم زیر سطح آن یافت؛ اما قطب‌ها بسیار سرد هستند و کلونی قطعا در مناطق گرم‌تر سیاره قرار خواهد داشت. حتی اگر به میزان کافی یخ جمع‌آوری کنیم، ما باید یک سیستم تصفیه بهینه داشته باشیم تا مانع خروج آب از کلونی شود. همچنین باید تمامی فضولات جمع‌آوری شده و پس از تمیز شدن به چرخه مصرف برگردند.
بدون شک در نهایت زیرساخت لازم برای پشتیبانی از یک میلیون نفر ساخته خواهد شد؛ اما اینکه تصور کنیم همزمان با رسیدن افراد، زیرساخت‌های مورد نیاز نیز به صورت فوری آماده خواهند شد، بیشتر به یک جوک شبیه است.
مشکل بزرگ بعدی که جلوی تحقق زود هنگام رویای ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ را می‌گیرد، تامین غذا برای یک میلیون نفر است. این افراد به حدود ۱۵۰۰ کیلومتر مربع زمین کشاورزی برای ادامه حیات نیاز دارند. شاید این زمین کوچک به نظر برسد؛ اما برابر با شهر لس آنجلس است. Sohm در ادامه گفت: تمامی اینها حداقل شرایط مورد نیاز برای یک زندگی اولیه در مریخ هستند. در نهایت مجبور می‌شویم از خودمان بپرسیم که چه چیزی یک زندگی خوب در مریخ به حساب می‌آید. چه چیزی سبب می‌شود که فرد خطرات را به جان بخرد و به مریخ برود؟
نبود فناوری پیشرفته برای مستعمره کردن مریخ
Serkam Saydam، استاد مهندسی معدن دانشگاه New South Wales استرالیا بر این باور است که ما فناوری مورد نیاز برای فرستادن افراد به مریخ را در اختیار داریم؛ اما نمی‌توانیم یک کلونی در آنجا ایجاد کنیم و قطعا ایده ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ تا سال 2050 عملی نیست.
وقتی می‌خواهیم یک شهر در خارج از زمین بسازید، باید توانایی انجام عملیات‌های فرازمینی برای ساخت یک شهر و حمایت از مردم آن را نیز داشته باشید. مستعمره نشینان باید منابع مورد نیاز خود را از مریخ یا سیارک‌های اطراف استخراج کرده و سپس با راه‌اندازی سیستم‌ها و کارخانجات به فراوری آنها و ساخت محصول بپردازند.
این فعالیت‌ها به نیروی کار و به تبع آن آب و غذای بیشتر نیاز دارند. برای انجام اینگونه کارها شما باید انرژی و مواد را در سطحی بسیار بالاتر از آنچه برای حیات اولیه نیاز است، داشته باشید. یک گزینه احتمالی می‌تواند استفاده از ربات‌ها باشد؛ اما حتی سیستم‌های استخراج در کره زمین نیز کاملا خودکار نیستند.
Saydam در ادامه توضیحات خود لیستی ترسناک از چالش‌های مستعمره کردن مریخ را ارائه کرد که شامل به دست آوردن دید عمیق از وضعیت ژئولوژیک و ژئوتکنیک مریخ، ساخت یک منبع تامین انرژی قابل اتکا، ایجاد بازار برای پشتیبانی از زنجیره تامین، تدوین استاندارهای قانونی و دستور‌العمل‌های اخلاقی و حفاظت از فضا برای اهداف صلح‌جویانه می‌شود.
Kevin Olsen، فیزیکدان دانشگاه آکسفورد و مسئول تحلیل داده ماموریت مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس نیز در رد ممکن بودن برنامه ایلان ماسک برای مستعمره کردن مریخ تا سال 2050 گفت: غیرممکن است که بتوانید یک محیط کاملا بسته را در فضا ایجاد کنید. آب، هوا و سوخت به آرامی و در یک بازه بسیار طولانی تمام خواهند شد؛ بنابراین کلونی باید به یک کارخانه تبدیل شود تا بتواند نیازهای خود را برطرف کند. فناوری ما در این زمینه خیلی خیلی عقب‌تر از فناوری سفرهای فضایی و ساخت زیستگاه در آنجا است.
البته ناسا اخیرا توانست در آزمایشی که شامل مریخ‌نورد پشتکار میشد، از کربن دی اکسید موجود در اتمسفر مریخ، اکسیژن به دست آورد؛ ولی هنوز راه زیادی برای استفاده از این ایده در مقیاس بزرگ باقی مانده است.
یک زندگی متفاوت نسبت به زمین
برخلاف مریخ، زمین دارای یک میدان مغناطیسی قوی است که از ما در برابر تابش‌های یون‌ساز محافظت می‌کند. میدان مغناطیسی زمین آنقدر بزرگ است که حتی از ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز محافظت می‌کند. بنابراین حتی اقامت طولانی مدت ما در فضا و آزمایشات مربوط به پرتوها نیز نمی‌توانند ما را برای تشعشعات مرگبار در مریخ آماده کنند.
ایلان ماسک در مصاحبه اخیر خود درباره مستعمره کردن مریخ تا سال ۲۰۵۰ به شبکه گسترده‌‌ای از تونل‌های زیرزمینی برای حفاظت از مهاجران مریخ در برابر پرتوهای خطرناک اشاره کرد. حتما باید این را روی بروشور سفر به مریخ بگذارند؛ زیرا عملا از مسافران خواسته می‌شود که همانند موش کور زندگی کنند و فقط گاهی اوقات به سطح سیاره بیایند.
تشعشعات خطر زیادی برای سلامت فیزیکی افراد دارند و سلامت روانی آنها نیز به خاطر انزوا تهدید می‌شود. در واقع سطح انزوای این جامعه بی‌سابقه است و اگر بتوانند در این امر مهم موفق شوند، می‌توانند یک تمدن کاملا جدید انسانی را ایجاد کنند.
Lang در این رابطه توضیحاتی را ارائه کرد: ما هنوز در حال یادگیری جنبه‌های مختلف پویایی اجتماعی افراد و گروه‌ها در حالت انزوا هستیم. ما داده‌های آزمایشات مختلف در زیر‌دریایی‌های اتمی، ایستگاه‌های تحقیقاتی قطبی، ایستگاه فضایی بین‌المللی و مارس ۵۰۰ را در اختیار داریم. هرچند که پویایی اجتماعی جامعه‌ای به این بزرگی که از سیاره مادر جدا شده و در یک محیط ناسازگار قرار گرفته قطعا با موارد قبلی فرق دارد.
هزینه‌ای که چنین جامعه‌ای برای آشفتگی اجتماعی یا روان‌پریشی یک گروه پرداخت خواهد کرد، نابودی فوری است. در واقع برای رشد و موفقیت، باید سطح بسیار بالایی از همبستگی بین این یک میلیون نفر وجود داشته باشد.
ایلان ماسک در توضیح برنامه مستعمره کردن مریخ تا سال ۲۰۵۰ به این موضوع نیز پرداخت: قطعا در این زمینه خطراتی وجود دارد. ما امیداوریم که مردم مریخ فهمیده‌تر باشند و خیلی با همدیگر دعوا نکنند.
تصمیم برای آینده
Olsen در جمع‌بندی حرف‌های خود تاکید کرد که خوشبختانه در صنعت فضایی (بخش دولتی و بخش خصوصی) ایمنی جایگاه مهمی دارد و سازمان‌ها حاضر نیستند جان فضانوردان را به راحتی به خطر بیندازند. آنچه ایلان ماسک به عنوان مستعمره کردن مریخ در نظر دارد از نظر پیچیدگی، سختی و خطر بسیار فراتر از آزمایشات و کاوش‌های پیشین است و نمی‌توان بدون آمادگی لازم برای تحقق آن اقدام کرد.
جالب اینجاست که Sohm به طور کلی رویای ایلان ماسک را زیر سوال می‌برد و می‌پرسد که اصلا چرا باید یک کلونی یک میلیون نفری در مریخ ایجاد کنیم.
"ما در زمین با بحران‌های مختلف روبرو هستیم و از نظر اخلاقی باید زمان، انرژی و پول خود را صرف حل مشکلات ۷ میلیارد ساکن آن کنیم. نه اینکه گروه کوچکی از افراد ثروتمند را به مریخ بفرستیم تا از مشکلات زمین فرار کرده و یک زندگی جدید بسازند."
Lang بر این باور است که ساختن یک کلونی بزرگ یک فرآیند چند مرحله‌ای خواهد بود و نیازمند پشتیبانی چندین نسل از انسانها خواهد بود.
"من اعتقاد دارم که این پشتیبانی ارزش دارد و اگر بتوانیم موفق شویم، ایجاد یک کلونی مستقل در مریخ به عنوان دستاوردی بزرگ در تاریخ بشریت ثبت خواهد شد. همچنین ما می‌توانیم از آن برای گسترش تمدن انسانی به کل منظومه شمسی استفاده کنیم."
نظرات Sohm و Lang درست هستند و نباید فکر کنیم که اهداف مطرح در آنها با هم تضاد دارند. ما می‌توانیم هم به مشکلات کره زمین رسیدگی کنیم و هم به دنبال ساخت پایگاهی برای حضور انسان در سایر سیارات باشیم. با وجود این، مهم‌ترین نکته واقع‌بین بودن در رابطه با آینده است.
ماسک از روی عمد یا ناخواسته دیدگاه نادرستی را درباره توانایی انسانها در کوتاه مدت تبلیغ می‌کند و افراد زیادی ممکن است حرف‌های او را باور کنند. وقت آن رسیده که ایلان ماسک به خودش بیاید و بپذیرد که مستعمره کردن مریخ با یک میلیون نفر تا سال ۲۰۵۰ ممکن نیست.
