ایران، بریکس و طرح ابتکار امنیت جهانی

 نشست بریکس پلاس در حالی برگزار شد که در این دوره ابتکار عمل‌ها و طرح‌های نوینی برای کشورهای عضور این گروه مطرح شد. رئیس‌جمهور ایران نیز به دعوت شی جین پینگ رئیس جمهور چین ضمن حضور در این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت. حجت الاسلام و المسلمین رییسی تنها رئیس جمهور کشورهای منطقه غرب آسیا در این نشست بود. بریکس شامل اقتصادهای نوظهور جهانی شامل چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی است که توانسته با ارائه الگو‌ها و ابتکارات مناسب، روند‌های جدیدی را در جهان شکل دهد. توسعه روندهای مدنظر این گروه با حضور اعضای جدیدی چون ایران می‌تواند روندی رو به ارتقاء را تجربه کند. اعضای بریکس با اقتصاد‌های مکمل و تنوع فرهنگی، می‌توانند تجربه ملی و بومی توسعه خود را در جهت تقویت رفاه و صلح جهانی با دیگران به اشتراک بگذارند. نقش‌آفرینی مؤثر بریکس در پیشبرد اهدافی چون توسعه روابط جنوب-جنوب، اصلاحات در نظام مالی بین‌المللی و ارائه ایده‌ها و ابتکار‌هایی از سوی اعضای آن از جمله ابتکار کمربند-راه، تأسیس بانک توسعه جدید با هدف ارتقای رفاه عمومی و تقویت صلح و ثبات بین‌المللی، نشانگر ماهیت مبتکرانه و تأثیرگذاری این نهاد است. ابتکار‌های اعضای بریکس از جمله «ابتکار توسعه جهانیِ» رئیس‌جمهور شی‌جین‌پینگ، نمونه‌ موفقی از نگاه جهانی برای بررسی چالش‌های مشترک است. همچنین پیشنهاد‌هایی همانند «ابتکار امنیتِ جهانی» نیز بستری مناسب برای شکل‌دهی به همکاری‌های سازمان یافته فراهم می‌آورد. مفهوم امنیت جهانی که جمهوری اسلامی ایران نیز بر آن تاکید دارد نه صرفا در قالبی نظامی و امنیتی بلکه در چارچوب‌های اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی، زیست محیطی و اقلیمی و... قابل تعریف است. اعضای بریکس، دولت‌های نیمی از جمعیت جهان هستند و ۲۸٪ قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارند و گام هایی برای دوری از دلار و سلطه بانک‌های غربی بر اقتصاد جهانی برداشته‌اند که تشکیل بانک توسعه جدید بریکس با تامین منابع مالی برای اعضای آن، نمودی از این اقدام است. در حوزه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز تلاش برای توسعه همگرایی‌های سیاسی در قالب کشورهای مستقل و برابر در کنار توسعه و همگرایی فرهنگی با تکیه بر اصل پذیرش تنوع فرهنگی و اجتماعی کشورها و مقابله با روندهای متعارض جهانی و ترجیحات ملی‌گرایانه از مباحث مهم در حوزه ابتکار امنیت جهانی است. در حالی که یکجانبه‌گرایی و چالش‌هایی مانند تحریم و اقدامات قهرآمیز اقتصادی شرایطی نابسامان را بر نظام بین‌الملل تحمیل کرده، ایجاد نهادهای نوین در کنار سازمان ملل می‌تواند به عنوان ضرورتی انکار ناپذیر می‌تواند ضمن احترام به حاکمیت و منافع ملی کشورها گام مهمی در جهت تحقق جامعه بشری با آینده مشترک تلقی شود. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که همواره از ابتکارات جدید برای توازن بین‌المللی استقبال کرده است با در اختیار داشتن موقعیت ژئواستراتژیک و ژئو اکونومیک ویژه، می‌تواند شریکی مهم و موثر برای کشورهای عضو بریکس باشد. بریکس مکانیسمی مهم برای ارتباط دادن بازارهای نوظهور و کشورهای درحال توسعه به یکدیگر و سکوی مهم برای همکاری جنوب-جنوب است و از این رو ظرفیت‌های عظیم جمهوری اسلامی ایران می تواند در کنار بی‌اثر کردن تحریم‌های یکجانبه زمینه‌ساز نقش‌آفرینی موثرتر بریکس در شکل‌گیری ساختار جدید در نظام بین‌الملل باشد. افزایش همکاری‌ها با کشورهای بریکس تحت عنوان بریکس پلاس باعث خواهد شد این اتحاد حتی از اتحادیه اروپا بزرگتر شده و حجم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را دربر گیرد. با این توضیح حضور فعال جمهوری اسلامی در این اتحاد، زمینه ساز خارج شدن ابزار تحریم از دست غرب خواهد شد. طی روزهای پیش از اجلاس، جریان‌های رسانه‌های ضد ایران با ادعای عدم دعوت ایران به نشست بریکس پلاس به دنبال القای ضعف ایران و اختلاف با کشورهای عضو این گروه بودند اما دعوت رئیس جمهور ایران برای سخنرانی در بریکس پلاس خط بطلانی بر این ادعاها بود. رئیس‌جمهور در اجلاس بریکس پلاس تاکید کرد، جمهوری اسلامی ایران، آمادگی دارد همه توانمندی‌ها و ظرفیت‌های خود را از جمله ذخایر کم‌نظیر انرژی، شبکه‌های حمل و نقل و ترانزیت کوتاه و ارزان وثروتِ استثناییِ نیروی انسانیِ آموزش‌دیده خود و همچنین دستاورد‌های علمیِ چشمگیر ایران را برای ایجاد شراکتی پایدار و قابل اتکاء جهت اتصال بریکس به گلوگاه‌های انرژی و بازار‌های بزرگ جهانی بکار گیرد. نکته قابل توجه در باب نشست اخیر بریکس بیانیه کشورهای عضو در حمایت از حقوق هسته‌ای ایران و لزوم تحقق تعهدات غرب در برجام و نیز حمایت از رویکرد سیاسی در حل بحران روسیه و اوکراین بود. بر این اساس می‌توان گفت که عضویت و حضور فعال ایران در بریکس می تواند مولفه‌ای راهبردی برای همه طرفین تلقی شده وتامین کننده اهداف و خواسته‌های جهانی و عبور از یکجانبه گرایی بین‌المللی باشد.