جایگاه ایران در سفر بایدن به عربستان
شکل گیری ائتلاف علیه ایران؛ موازنه قوا در منطقه به هم می‌خورد؟
کارشناس مسائل آمریکا درباره سفر بایدن به عربستان معتقد است که بحث ائتلاف‌سازی علیه ایران موضوع جدیدی نیست و از فردای ۲۲ بهمن ۵۷ این تلاش‌ها وجود داشته است. بنابراین تصور نمی‌کنم که شاهد نقطه عطفی در این زمینه باشیم.
تیر ماه جو بایدن رییس‌جمهور آمریکا برای نخستین بار در کسوت رییس‌جمهور به اسرائیل سفر می‌کند. سفری که در آن اهدافی چون برقراری صلح در سرزمین‌های اشغالی، عادی‌سازی روابط رژیم اسرائیل با کشورهای حاشیه خلیج فارس، پایین آوردن قیمت نفت و برنامه هسته‌ای ایران در آن دنبال خواهد شد. بایدن ابتدا به اسرائیل می‌رود و سپس پرواز او به صورت مستقیم برای نخستین بار از اسرائیل در فرودگاه ریاض به زمین خواهد نشست تا رییس‌جمهور آمریکا را به نشست شورای همکاری خلیج فارس برساند. جایی که سران کشورهای عربستان، امارات، قطر، کویت، بحرین، عمان، مصر، عراق و اردن در آن حضور دارند.
اما رییس‌جمهور آمریکا تا چه میزان در رسیدن به اهداف خود در این سفر موفق خواهد بود و آیا ائتلاف امنیتی عربی-اسرائیلی علیه ایران پس از سفر بایدن تشکیل خواهد شد؟ این سوالی است که امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین به آن پاسخ داده است.
محورها و اهداف سفر رییس‌جمهور آمریکا به منطقه چیست؟ به نظر می‌رسد که این سفر از هر منظر به ایران مرتبط خواهد بود.
در این سفر سه موضوع اصلی وجود دارد. این سه موضوع نفت، برنامه هسته‌ای ایران و تلاش برای برقراری رابطه میان اسرائیل و عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس است. موضوعاتی مثل جنگ یمن نیز از جمله مسائل فرعی این سفر هستند. از منظر آمریکا، شهروندان این کشور و متحدان اروپایی آمریکا مهم‌ترین محور سفر موضوع انرژی است. قیمت نفت به بشکه‌ای بالای ۱۰۰ دلار رسیده و بنزین نیز به طور متوسط گالونی ۵ دلار است. زمستان نیز در پیش است و اگر صادارت گاز روسیه به هر طریقی کاهش پیدا کند این ارقام حتما افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین فوری‌ترین موضوع برای آمریکا در این سفر به ویژه زمانی که رییس‌جمهور این کشور به عربستان سفر می‌کند پایین آوردن قیمت نفت است.
آمریکا تلاش می‌کند تا ریاض را قانع به افزایش تولید کند اما به نظر نمی‌رسد این اتفاق رخ دهد. نه اینکه عربستان نخواهد به آمریکا کمک کند و از وابستگی خود به واشنگتن چشم بپوشد. مسئله این است که عربستان ظرفیت مازاد تولید برای مقابله و جبران کاهش صادرات نفت روسیه را ندارد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که بایدن با این سفر بتواند نتیجه ملموسی کسب کند و ارقام نفت آنطور که مد نظر آمریکایی‌هاست از ۱۰۰ دلار به ۷۰ دلار و قیمت بزنین به نصف قیمت فعلی کاهش پیدا نخواهد کرد.
با توجه به دیدار آقای بایدن با مقامات منطقه به ویژه ولیعهد عربستان و امیرقطر فکر می‌کنید این سفر چه تاثیری بر توافق هسته‌ای و مذاکرات خواهد داشت؟
فکر نمی‌کنم تغییری در روند فعلی با این سفر ایجاد شود. چرا که این موضوع به فضای کلی واشنگتن ارتباط دارد و به دیدارهای آقای بایدن با مقامات کشورهای حاشیه خلیج فارس محدود نمی‌شود. فضای کلی در واشنگتن شامل افکارعمومی، قوه مقننه، لابی‌ها و تینک‌تنک‌ها در واشنگتن نسبت به موضوع هسته‌ای ایران تغییر نکرده است. هر چند که ممکن است آقای بایدن در طول این سفر و پس از آن اظهارنظرهایی در این باره و حتی علیه ایران داشته باشد اما بحث بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای و پذیرش تعهدات خود با این سفر اتفاق نمی‌افتد.
موضوع عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان تا چه میزان در دسترس آمریکاست و بایدن با چه چالش‌هایی در این مسیر روبه‌روست؟
بحث دیگر یعنی عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل و بحث ناتوی عربی و ائتلاف‌سازی علیه ایران و برنامه هسته‌ای ایران برای کشورهای منطقه حائز اهمیت است. باید توجه داشت که برقراری رابطه دیپلماتیک میان عربستان و اسرائیل بسیار دشوراتر از آن چیزی است که مربوط به امارات، بحرین، سودان و اردن و مصر بوده است. به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی دربار سعودی با موانع زیادی روبه‌روست و بایدن برای تحقق این هدف مسیر همواری در پیش ندارد. اگر قرار بود به قطر، عمان یا کویت سفر کند شاید درخواست‌های آمریکا می‌توانست مورد قبول قرار بگیرد اما جایگاه عربستان متفاوت است.
ایجاد همگرایی میان رقبای ایران در منطقه و ایجاد ائتلاف تا چه میزان برای آمریکا اولویت دارد و چقدر این سفر در این زمینه تاثیرگذار خواهد بود؟
این موضوع جزء دستور کار سفر آقای بایدن است. اما بحث ائتلاف‌سازی علیه ایران موضوع جدیدی نیست و از فردای ۲۲ بهمن ۵۷ این تلاش‌ها وجود داشته است. بنابراین تصور نمی‌کنم که شاهد نقطه عطفی در این زمینه باشیم و موازنه قوا در منطقه با این سفر به هم بخورد. اینطور نیست که پنج سال دیگر برگردیم و بگوییم که این سفر و دستاوردهای آن تاثیر بسیاری بر منطقه داشت. در نهایت دستاورد این تلاش‌ها برای ائتلاف‌سازی می‌تواند سامانه مشترک دفاع هوایی باشد که موازنه را تغییر چندانی نمی‌دهد. این مسائل بیشتر فضاسازی سیاسی و روانی ماجراست تا دستاورد عملی و ملموس سفر بایدن به منطقه.
در نهایت آیا بایدن در این سفر پیشنهاد ملموس و مشخصی هم برای پایان جنگ یمن در عربستان مطرح می‌کند؟ با توجه به اینکه دموکرات‌ها دست‌کم مواضعی انتقادی نسبت به حمله عربستان به یمن و حمایت نظامی کاخ سفید از ائتلاف عربستان در این جنگ داشتند.
به نظر می‌رسد همه طرف‌ها به نوعی از وضعیت موجود رضایت دارند. امروز در یمن آتش بس است و شاهد حملات نیروهای هوایی عربستان به مناطق مسکونی نیستیم و فجایعی که تا ۶ ماه پیش رخ می‌داد متوقف شده است. از سوی دیگر حملات حوثی‌ها به مواضع عربستان از جمله آرامکو نیز انجام نمی‌شود. هر چند هنوز به صلح نرسیدیم اما همین که کشتار نیست و سعودی‌ها مدارس و بیمارستان‌های یمن را بمباران نمی‌کنند منجر به کاهش فضای خصمانه آمریکا نسبت به عربستان شده است. البته بخشی از این اتفاق به دلیل فشار بایدن و بخشی نیز به دلیل دست بالای حوثی‌ها در مقاومت و جنگ است که عربستان را مجبور به تن دادن به آتش‌بس کرده است. یمنی‌ها، سعودی‌ها، آمریکا و حتی ایران تاحدودی از این آتش‌بس راضی هستند. اما پیشنهاد مشخص و رسیدن به صلح و دست برداشتن عربستان از یمن چندان در دسترس نیست و برای رسیدن به صلح نهایی زمان زیادی باقی مانده است.
