انواع جک سقفی و ویژگی‌های آن‌ها
سقف‌ها، یا به گفته برخی از مهندسان دیوار پنجم خانه، جزو اصلی‌ترین اجزای ساختمان هستند که از ما در مقابل باران و برف محافظت می‌کنند. سقف‌ها به دلیل ساختار خاصی که دارند در هنگام ساخت یک ساختمان، بیشترین وقت و هزینه را برای مهندسان موجب می‌شوند.
پس بدیهی است که برای ساخت آن‌ها از وسایل خاص و منحصر به فردی نیز استفاده شود. یکی از وسایل ضروری برای ساخت یک سقف، جک سقفی است.
جک‌های سقفی (cailing jack) نوعی سازه هستند که به صورت ایستاده و هنگام بتن ریزی سقف زیر آن تعبیه می‌شوند تا فشار ناشی از وزن و بار آن را تحمل کنند. در واقع این سازه‌ها برای ثابت نگه داشتن سقف، زیر تیرچه بلوک قرار داده می‌شود تا سقف فرو نریزد. این‌گونه جک‌ها معمولا به دو شکل عراقی و صلیبی تولید و به بازار عرضه می‌شوند.
جک سقفی چیست؟
در کل جک‌ها برای بالا بردن چیزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بدین ترتیب جک‌های سقفی نیز سازه‌هایی هستند که سقف را تا هنگامی که بتن آن خشک شود، ثابت نگه می‌دارند. علاوه بر این، از این جک‌ها می‌توان در حین تعویض یک پایه یا ستون ساختمان یا برای ثابت نگه داشتن تنه یک درخت پوسیده نیز استفاده کرد.
وجود جک برای ساخت تمامی سقف‌ها من جمله کامپوزیت، وافل، تیرچه بلوک و بتنی الزامی است. لازم به ذکر است که هنگام ساخت سقف‌های بتنی نیاز بیشتری به این جک‌ها وجود دارد. چرا که بتن فشار بیشتری را به تیرچه‌ها وارد می‌کند.
انواع جک سقفی
جک‌های سقفی دارای انواع گوناگونی هستند و این موجب وجود تقسیم بندی‌های گوناگونی نیز برای آن‌ها می‌شود. از این رو می‌توان آن‌ها را از لحاظ شکل و وزن به دسته‌های مختلفی تقسیم بندی کرد که عبارتند از:
تقسیم بندی جک‌های سقفی از لحاظ وزن
این جک‌ها از لحاظ وزن به دو دسته سبک و سنگین تقسیم می‌شوند که هرکدام از این‌ها کاربردهای مختص خود را دارند. جک سبک همانطور از اسمش می‌شود فهمید از لوله‌های سبک با ضخامت ۲ میلی‌متر ساخته شده و برای ساخت ساختمان‌های کوچک و معمولا یک طبقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جک‌های سقفی سنگین نیز با استفاده از لوله‌های فولادی با ضخامت ۲.۵ میلی‌متر ساخته می‌شوند. این جک‌ها نسبت به نمونه سبک‌تر، به دلیل داشتن مقاومت بالا، دارای کاربرد بیشتری هستند و برای ساختمان‌های چند طبقه با متراژ بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تقسیم بندی جک‌های سقفی از لحاظ شکل
جک سقفی از لحاظ شکل و ساختار نیز به ۵ دسته تقسیم می‌شوند؛ جک‌های سقفی عراقی، جک‌های سقفی صلیبی، جک‌های سقفی شاقول، جک‌های سقفی رزوه‌ای و جک‌های سقفی ساده. از بین این جک‌ها، جک صلیبی و جک سقفی عراقی بیشترین استفاده را دارند و بین معماران و مهندسان دارای محبوبیت بیشتری هستند. در ادامه این دو جک پرکاربرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
جک صلیبی
جک صلیبی دارای دو میله کوچک و بزرگ است که به صورت عمود بر هم قرار داده شده و به آن ساختاری T شکل می‌دهد. این میله‌ها می‌توانند دارای ضخامت‌های ۲ و ۲.۵ میلی‌متر باشند که هر کدام بسته به نوع ساختمان در حال ساخت و با توجه به نظر مهندس، برای ساخت ساختمان‌های به خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. جک سقفی صلیبی به طور کلی از ۳ قسمت نری، مادگی و رزوه تشکیل می‌شوند و با توجه به نوع رزوه به کار رفته در آن به دو دسته ثابت و متحرک دسته‌بندی می‌شود.
جک‌های صلیبی ثابت ساده‌ترین و پرمصرف‌ترین جک در صنعت ساخت و ساز است. این جک‌ها دارای قسمت نری ثابتی هستند و با استفاده از رزوه میانی تعبیه شده در محل اتصال آن به مادگی، ارتفاع جک را تنظیم می‌کنند. داشتن قسمت صلیب پهن در این جک‌ها سبب شده که در ساخت ساختمان‌های گوناگونی مورد استفاده قرار گیرند. چرا که فضای بیشتری از تیرچه‌ها را می‌پوشاند و به تعداد کم‌تری از آن‌ها برای ساخت سقف نیاز است. به همین علت از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است که از این جک‌ها استفاده شود. اما عدم امکان تحرک در این جک‌ها سبب شده در برخی سازه‌ها مورد استفاده قرار نگیرند.
جک‌های صلیبی متحرک نیز دارای صلیب متحرکی هستند که می‌توان آن را با استفاده از رزوه میانی به راحتی و به جهات دلخواه حرکت داد. انعطاف‌پذیری این جک‌ها از طرفی مطلوب به نظر می‌رسد اما از نظر برخی مهندسان این مورد جز نقاط ضعف این جک محسوب می‌شود. زیرا موجب کاهش مقاومت آن در تحمل بار ناشی از وزن می‌شود. با این حال متحرک بودن قسمت صلیبی آن می‌تواند دامنه کاربردهای آن را گسترده‌تر کند و کارایی آن را افزایش دهد.
جک عراقی
این جک‌ها هم مانند جک سقفی صلیبی دارای نری، مادگی و رزوه هستند و دو میله نری و مادگی در آن به صورت عمود بر هم قرار گرفته‌اند. معمولا لوله نری دارای قطر ۵ سانتی‌متر و لوله مادگی نیز دارای قطر ۶ سانتی‌متر است. لوله‌های نری و مادگی را با استفاده از یک لوله کوچک به نام رزوه به هم متصل می‌کنند. روی قسمت نری آن نیز با استفاده از پیچ و مهره‌های مخصوصی قسمت U شکل جک را تعبیه می‌شود. جنس این جک‌ها نیز معمولا فولاد آب دیده یا استیل است.
این جک‌ها دارای کاربرد کم‌تری نسبت به سایر جک‌ها هستند چرا که فقط می‌توانند زمانی مورد استفاده قرار گیرند که مرحله بتن‌ریزی به تازگی تمام شده باشد و علاوه بر آن فقط می‌توانند تکیه‌گاه یک تیرک باشند. اما از آن‌جایی که قدرت و مقاومت بالایی در مقابل فشار دارند مهندسان در طی پروژه ساخت و ساز از آن‌ها برای نگه داشتن تیرکی که بیشترین فشار را تحمل می‌کند، استفاده می‌کنند.
نکاتی درباره جک سقفی
قبل از اینکه دست به ساختن ساختمان بزنید باید به فکر فراهم کردن کلیه وسایل و سازه‌های مورد نیاز در آن باشید. در انتخاب و استفاده از جک سقفی نیز باید به نکاتی دقت کنید که در ادامه به شرح برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
- برای گرفتن نتیجه بهتر در کفراژبندی ساختمان بهتر است از جک صلیبی استفاده کنید. استفاده از هر دو نوع متحرک و ثابت آن می‌تواند نتیجه مطلوبی را برای شما به ارمغان بیاورد.
- مورد بعدی اندازه‌گیری فشار بتن است. قبل از استفاده از جک سقفی ابتدا باید فشار بتن سقف محاسبه شود. در صورتی که فشار بتن زیاد بود باید تعداد جک‌های تعبیه شده را افزایش داد. اما معمولا برای هر یک متر مربع، یک جک سقفی تعبیه می‌شود.
- مهم‌ترین مورد، بررسی کردن سطح زیرین جک سقفی است. در صورتی که سطح اتکای جک دارای خاکی سست بود به هیچ عنوان نباید جک را در آن مکان تعبیه کرد. چرا که در خاک فرو رفته و باعث خم شدن سقف می‌شود.
