«شاهد ۱۳۶»؛ معمای جدید تنش میان ایران و غرب

با گذشت دویست و سی و هفت روز از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، همچنان این موضوع در صدر اولویت‌های سیاست‌گذاری کشور‌های غربی قرار دارد. همین امر هر گونه ورود یک بازیگر جدید به میانه بحران اوکراین را به موضوعی حساس برای رسانه‌های و افکار عمومی اروپا و آمریکا، تبدیل کرده است.

انگشت اتهام اوکراین علیه تهران و به صدا در آوردن زنگ قطع روابط

از اوایل مهر ماه، نخستین اتهامات دولت کی‌یف علیه ایران مطرح شد. وزارت امورخارجه اوکراین با دستاویز قرار دادن ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ، از کاهش سطح مناسبات میان کی‌یف با تهران سخن به میان آورد.

پس از طرح این ادعا، در چند هفته گذشته برخی مقام‌های وزارت دفاع و خارجه آمریکا، ادعا کردند پهپاد‌های ایرانی شاهد ۱۳۶ به روسیه ارسال شده‌اند. همچنین، واشنگتن پست چندی پیش در گزارشی مدعی شده بود که ایران در حال آمادگی برای افزایش ارسال تسلیحات سنگین از جمله موشک‌های زمین به زمین، به مسکو است.

علاوه براین، پیتر استانو، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم چهارشنبه گذشته گفت که «با نگرانی جدی گزارش‌هایی درباره دست داشتن پهپاد‌های تولیدی ایران در تجاوز روسیه به اوکراین را مورد توجه قرار می‌دهیم.»

اوروسلا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز دوشنبه با هشدار درباره استفاده ارتش روسیه از پهپاد‌های ایرانی در جنگ با اوکراین اظهار داشت: «حمایت ایران از جنگ روسیه در اوکراین با پاسخ روشن اتحادیه اروپا، مواجه خواهد شد.»

با افزایش موج هشدار اروپایی‌ها به ایران، روز سه‌شنبه دمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین گفت: «اوکراین مطمئن است که این پهپاد‌ها ایرانی هستند و برای ادعای خود حاضر است «کیفی از مدارک» را در اختیار قدرت‌های اروپایی قرار دهد.» او حتی در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «ایران مسئولیت کامل تخریب روابط با اوکراین را بر عهده دارد. من پیشنهاد قطع روابط دیپلماتیک با تهران را به رئیس جمهوری اوکراین داده‌ام.»

این ادعا‌های دولت اوکراین و کشور‌های اروپایی و آمریکا در شرایطی مطرح می‌شود که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز گذشته در واکنش به گزارش‌های منتشر شده درخصوص استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی در حمله به کی‌یف، گفت: «در عملیات‌مان در اوکراین از تجهیزات روسی استفاده می‌کنیم که نام کشور روسیه بر آن‌ها حک شده است. ما اطلاعاتی درخصوص گزارش‌های منتشر شده درخصوص خرید پهپاد از ایران نداریم و این امور به وزارت دفاع مربوط می‌شود.»

از نشست غیرعلنی شورای امنیت تا درخواست حذف ایران در جام جهانی

متعاقب اظهارات وزیر امور خارجه اوکراین، از دیروز موجی بزرگ از فشار و تبلیغات رسانه‌ای علیه ایران به جریان افتاده است. در مهم‌ترین سطح، خبرگزاری رویترز با استناد به اظهارات دیپلمات‌ها گزارش داده که آمریکا، فرانسه و انگلیس قرار است امروز در نشست غیرعلنی شورای امنیت این موضوع را مطرح کنند.

علاوه بر این، طبق نامه‌ای که رویترز آن را رویت کرده، اوکراین از کارشناسان سازمان ملل دعوت کرده است درباره آن‌چه پهپاد‌های سرنگون شده ساخت ایران خوانده شده و ادعا کرده توسط روسیه و با نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در جنگ اوکراین، به کار رفته است، تحقیقات به عمل بیاورند.

به گفته دیپلمات‌هایی که می‌خواستند نامشان فاش نشود، آمریکا، انگلیس و فرانسه معتقدند انتقال این پهپاد‌ها از سوی ایران به روسیه، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است و به همتایانشان در شورای امنیت گفته‌اند که از یک مقام سازمان ملل خواهند خواست امروز توضیحاتی در این باره به اعضای شورا ارائه دهد.

همچنین، در خبری عجیب رویترز به نقل از «دو مقام ارشد و دو دیپلمات ایرانی» می‌گوید تهران برغم مخالفت و خشم آمریکا و قدرت‌های غربی به کرملین تضمین داده است تا علاوه بر تعداد بیشتری پهپاد، موشک‌های زمین به زمین نیز در اختیار روسیه قرار دهد.

اما دیگر سطح تبلیغات رسانه‌ای، خبر عجیب دیلی تلگراف پیوند دادن حضور نظامی ایران در اوکراین به موضوع حذف از جام جهان فوتبال است. دیلی تلگراف در گزارشی نوشت: «فیفا با درخواست‌هایی برای حذف ایران از جام جهانی چند هفته قبل از بازی افتتاحیه خود مقابل انگلیس، مواجه شده است. این موضوع به دنبال استفاده از پهپاد‌های ساخت تهران در آخرین موج حملات روسیه علیه اوکراین مطرح شده است.»

حال باید توجه داشت که تمام این تبلیغات و فشار‌های رسانه‌ای در شرایطی اعمال می‌شود که پاتریک رایدر، سخنگوی پنتاگون روز سه‌شنبه در کنفرانسی خبری در رابطه با  شایعات منتشر شده درخصوص وعده ایران برای ارسال موشک‌های زمین به زمین و پهپاد به روسیه گفت: «ما در حال حاضر اطلاعاتی نداریم تا این مسئله را اثبات کنیم.»

رد ادعای استفاده از پهپاد‌های ایرانی در اوکراین

با وجود ادعا‌های گسترده مقام‌ها و رسانه‌های غربی مبنی بر فروش و ارسال پهپاد‌های شاهد ۱۳۶ ایران به روسیه و استفاده از آن‌ها در جنگ علیه دولت اوکراین، مقام‌های سیاسی کشورمان بار‌ها این ادعا را رد کرده‌‎اند. در جدیدترین واکنش نیز ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به ادعای ارسال تسلیحات و پهپاد نظامی از سوی جمهوری اسلامی ایران جهت استفاده در جنگ اوکراین، این ادعا‌ها را فاقد صحت دانست.

کنعانی با اشاره به بیطرفی فعال جمهوری اسلامی ایران در جنگ اوکراین تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران از ابتدای منازعه همواره ضمن مخالفت با ادامه جنگ، بر لزوم توقف درگیری و حل‌وفصل اختلافات از طریق مسالمت‌آمیز تأکید کرده است و در این ارتباط دیدار‌ها و تماس‌های متعددی از سوی وزیر امور خارجه کشورمان با همتایان روسی و اوکراینی انجام گرفته است.»

حسین امیرعبدالهیان، وزیر خارجه ایران هم پیشتر گفته بود که جمهوری اسلامی «به هیچ عنوان سلاح برای به کارگیری در جنگ اوکراین در اختیار هیچ طرفی قرار نداده» و موضع ایران «مخالفت با تسلیح هر یک از طرفین این جنگ» است.