آیا هواپیمای ایرباس وارد شده فرسوده‌اند؟

رسانه‌های بخش هوانوردی، از ورود چهار فروند هواپیمای ایرباس A۳۴۰ خبر داده‌اند. یک کانال تلگرامی به نام «اوج پرواز» که در زمینه هوانوردی فعالیت می‌کند، این خبر را اولین‌بار ۵ روز پیش اعلام کرد و نوشت که «این هواپیماها به تازگی توسط شرکت هواپیمایی ماهان خریداری شده است.» بنا به اطلاعات کسب شده توسط «اعتماد» ایرباس‌های خریداری شده ۷ روز پیش وارد فرودگاه مهرآباد شده بودند. البته ارقام خاصی از میزان هزینه انجام شده برای خرید این هواپیماها نیز منتشر نشده است. شرکت «ماهان» نیز در این باره تاکنون توضیحی ارایه نکرده که البته با توجه به وضع تحریم‌های شدید بر صنعت هوانوردی ایران، این موضوع چندان هم عجیب نیست.

در حالی امروز ایران مجبور به خرید هواپیماها با هزینه هنگفت است که به دنبال امضای برجام در تیر ۱۳۹۴ می‌توانست فقط به دنبال امضای قراردادی که با فرانسوی‌ها بسته شد ۱۱۸ فروند هواپیما ایرباس نو وارد کند. البته به دلیل محدود منابع مالی این مهم هم در همان زمان کوتاه محقق نشد. در واقع در آن مقطع فقط ۳ فروند هواپیمای ایرباس (ایرباس ۳۲۱ و دو فروند ۳۳۰) وارد شد. البته دولت وقت به دنبال امضای قرارداد ۲۰ فروند هواپیمای ATR نیز ۱۳ فروند هواپیمای ‌ای‌تی‌آر ۷۲ تحویل گرفت.

آمار رسمی وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد، تعداد کل هواپیماهای کشور در سال ۱۳۹۲ بالغ بر ۲۵۴ فروند بود که از این تعداد ۱۴۷ فروند فعال بوده است. سال ۱۳۹۵ و در بحبوحه توافق برجام تعداد هواپیماهای فعال کشور به ۱۸۰ فروند افزایش یافت. در زمان حاضر تعداد هواپیماهای فعال کشور به ۱۵۸ فروند کاهش یافته است.

یک منبع آگاه در مورد خرید این سه فروند هواپیمایی که به تازگی به ایران آمده به «اعتماد» می‌گوید: «ایرلاین‌ها به دنبال خرید ۳ فروند ایرباس ۷۴۷ سری ۳۰۰ مدل ۸۶ و ۸۸ بودند. اما آنها در لیست تحریم بودند و در مورد آنها طرف‌های خارجی حاضر به مذاکره نبودند.» او افزود: «البته این مذاکرات به‌طور مستقیم با طرف‌های ایرانی نیست بلکه از سال ۱۹۹۸ از طریق گروه Screw مذاکرات انجام می‌شود و آنها تا مرحله نهایی بازرسی‌ها را انجام می‌دهند.»

به گفته او هواپیماهایی که ۲۳ دسامبر وارد فرودگاه مهرآباد شدند نیز در جرگه کالاهای تحریم بودند، اما گروه Screw مثل گذشته میانجی می‌شود و تمامی کارهای خرید را انجام می‌دهد و در نهایت به ایران تحویل می‌دهد.

ماجرای ورود ۴ هواپیمای ایرباس

چهارشنبه ٧ دی ماه جاری، رسانه آلمانی «آئرو تلگراف» که اخبار صنعت هوانوردی را پوشش می‌دهد، خبر داد که چهار فروند ایرباس که از آفریقای جنوبی به سمت آسمان ازبکستان حرکت کرده است؛ از صفحه رادار ناپدید شده‌اند.

همان زمان آئرو تلگراف تاکید کرد، این هواپیماها متعلق به خطوط هوایی ترکیش ایرلاینز بوده‌اند. اما این شرکت در سال‌های ۲۰۱۸ تا ٢٠١٩ آخرین ایرباس‌های A٣۴٠ خود را بازنشسته کرد. به‌طوری که گفته می‌شود، یکی از آنها به رستوران و دیگری در شکرپینار حدود ۴۰ کیلومتری شرق استانبول به نمایشگاه تبدیل شد. چهار فروند هم توسط شرکت کوچک و گمنام «آورو گلوبال» هنگ‌کنگ خریداری و از استانبول به ژوهانسبورگ منتقل شدند.

طبق آنچه وب‌سایت ایردیتانیوز نیز منتشر کرده است، شرکتی هنگ‌کنگی «آورو گلوبال» که مالکیت انحصاری این هواپیماها را بر عهده داشته است در چند سال گذشته، این هواپیماها را در فرودگاه ژوهانسبورگ در آشیانه نگهداری می‌کرد.

هواپیماهایی که روز ٢٣ دسامبر یکی پس از دیگری از ژوهانسبورگ برخاسته و طبق برنامه به سمت تاشکند پرواز کردند، اما ظاهرا در تهران فرود آمدند. معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی ایران یک روز بعد از انتشار خبر ناپدید شدن این ایرباس‌های ٣۴٠ اعلام کرد که «چهار فروند هواپیمای ایرباس وارد کشور شده است.»

ظاهرا برنامه ورود این هواپیماها از ابتدای سال در دستور کار سیاستگذار بوده است. خرداد ماه سال جاری، حسن خوشخو، معاون سازمان هواپیمایی کشوری اعلام می‌کند که «در تلاش هستیم تا چراغ خاموش تعدادی هواپیما را با وجود محدودیت‌هایی که هست به ایران وارد کنیم.»

در ماه‌های اخیر یکی از ماموریت اصلی وزرای ابراهیم رییسی انتشار خبرهای خوب به مردم است. بر همین اساس هفته گذشته خبر ورود ۷۰۰ خودرو کره‌ای به صورت لحظه به لحظه در رسانه‌های حامی دولت مخابره شد. موضوعی که دستمایه واکنش‌های منفی فعالان شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. البته آن زمان «اعتماد» نیز سوال کرد: «این همه خوشحالی برای چیست؟» زیرا پیش از این، ایران برای امضای قراردادهای ورود هواپیمای نو خوشحالی می‌کرد. حال آن خوشحالی جای خود را به خوشحالی برای ورود چند خودرو داده است.

موضوعی که چند روز از آن نگذشته که مجددا رسانه‌های طیف اصولگرا خبری مبنی بر واردات ۴ فروند هواپیما در بوق و کرنا کردند، زیرا به نقل کانال تلگرامی اوج پرواز این چهار فروند هواپیمای ایرباس آ ۳۴۰، سه سال پیش از رده عملیاتی خارج شده است. براساس داده‌های موجود در حالی که ایرلاین‌های دنیا ناوگان چهار موتوره خود را از خط پرواز خارج کرده و به هواپیماهای ۷۷۷ و ۷۸۷ و ۳۵۰ و... روی آورده‌اند ایران به دنبال خریدن هواپیماهایی است که به دلیل عدم صرفه اقتصادی در حال واگذاری هستند.

البته محمد محمدی‌بخش، رییس سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگو با صدا وسیما عنوان کرده که «هواپیماهای وارداتی از مدل ایرباس و بویینگ است و برخلاف تحریم‌ها، ناوگان هوایی کشور در حال نوسازی و پوست انداختن است.» او همچنین اعلام کرده بود: «میانگین سن هواپیماهای جدید ۱۵ سال است.» محمدی‌بخش تعداد هواپیماهای ورودی را ۵ فروند هواپیما خوانده بود که به گفته او در ۳ شرکت هوایی داخلی پرواز خواهند کرد.

با این تفاسیر طبق اظهارات معاون وزیر راه و شهرسازی بر اساس نیازسنجی‌های کارشناسی، کشور نیاز به ۵۵۰ فروند هواپیما دارد تا تقاضای داخل را پوشش دهد.

سیاستی ناکام

در تمام سال‌های پس از انقلاب ایران به دلیل تحریم شبکه هوایی ایران، سیاستگذاران همواره با چالش روبه‌رو بودند. حتی زمانی که به دنبال امضای توافقات برجام در دولت روحانی امکان ورود هواپیماهای نو فراهم شد، دولت قادر به خرید آنها نبود. البته در ابتدای عقد قرارداد ایران با دو شرکت هواپیماسازی ایرباس و بویینگ قرار بود این دو شرکت هزینه مورد نیاز برای ساخت هواپیما را با فاینانس یا سرمایه‌گذاری خارجی متقبل شوند. اما در اواخر سال ۹۶ مدیران این دو شرکت در اظهاراتی از فاینانس اعتبارات ساخت هواپیما برای ایران عقب‌نشینی کرده‌اند. از طرفی به گفته کارشناسان با توجه به رقم بالای پیش‌پرداخت ساخت هواپیماهای سفارش داده شده از سوی ایران، دولت نیز قادر به پرداخت این پول نبود. آن هم قراردادی که فقط طول عمرش دوسال بود. بر همین اساس پیش از لغو برجام از سوی دونالد ترامپ، پیش‌بینی می‌شد، دولت در خرید این هواپیماها ناکام بماند و ناکام ماند.

در اواخر سال ۹۶ محمدرضا رضایی‌کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس خبر داد دولت روحانی پولی ندارد که بابت هواپیماهای سفارش داده شده به دو شرکت ایرباس و بویینگ بپردازد. او تاکید می‌کند، تا زمانی که ایران پیش‌پرداخت ساخت هواپیما به دو شرکت ایرباس و بویینگ را پرداخت نکند، این دو شرکت برای ساختن هواپیما اقدام نمی‌کنند.

به گفته رضایی‌کوچی با توجه به میزان محدود اعتبارات عمرانی و اینکه این اعتبارات بر اساس اولویت باید به زیرساخت‌های شبکه ریلی و تجهیز جاده‌ها و آبخیزداری اختصاص یابد، دولت پولی برای واریز پیش‌پرداخت ساخت هواپیما در اختیار نداشت. در همان مقطع نیز جان لئی، مدیر فروش ایرباس نسبت به تاخیر ارایه پیش‌پرداخت‌ قرارداد خرید هواپیماهای ایران‌ایر هشدار داده بود.