پارلمان اروپا در مسیر قانونگذاری برای هوش مصنوعی؛ جه بلایی سر «چت‌جی‌پی‌تی» می‌آید؟

یکی از کمیته‌های این پارلمان امروز به لایحه پیش‌نویس قانون نظام‌مند سازی هوش مصنوعی رای داد. این طرح قرار است در اواسط ماه ژوئن در صحن پارلمان به رای گذاشته شود.

پیش‌تر در روز ۳۱ مارس یک نهاد نظارتی در ایتالیا ممنوعیت فوری دسترسی به ربات‌ چتِ محبوبِ «چت‌جی‌پی‌تی» را که مبتنی بر هوش مصنوعی  و ساخته شرکت آمریکایی «اُپن اِی.آی. / OpenAI» است، به دلیل ادعای نقض حریم خصوصی  صادر کرد. ایتالیا نخستین کشور غربی بود که استفاده از یک ابزار هوش مصنوعی را ممنوع اعلام کرد.

در اینجا به نگاهی به پیش‌نویس قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا می‌اندازیم: 

پیش‌نویس این قانون ابتدا در سال ۲۰۲۱ با هدف نظارت بر هر محصول یا خدماتی که به نحوی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، ارائه شد. بر اساس این قانون، سیستم‌های هوش مصنوعی از نظر میزان خطر در چهار سطح از کمینه تا غیرقابل پذیرش دسته‌بندی می‌شوند. برنامه‌های خطرناک‌تر برای فعالیت‌های قانونی با پیش‌نیاز‌های سخت‌گیرانه‌تری از قبیل لزوم شفافیت بیشتر و استفاده از داده‌های دقیق روبرو می‌شوند. 

جان لاکس، کارشناس موسسه اینترن آکسفورد می‌گوید: «به این قوانین به عنوان یک سیستم مدیریت ریسک برای هوش مصنوعی بنگرید.» 

مگر هوش مصنوعی چه خطری دارد؟

یکی از اهداف اصلی اتحادیه اروپا حفاظت از مردم در برابر هرگونه تهدید هوش مصنوعی علیه سلامت و امنیت و همچنین محافظت از حقوق و ارزش‌ها است. 

این یعنی استفاده از برخی کاربردهای هوش مصنوعی مثل سیستم‌های «امتیازدهی اجتماعی» که به قضاوت در مورد مردم بر حسب رفتارشان می‌پردازد با یک «نه قطعی» مواجه می‌شود. 

همچنین، هوش مصنوعی‌هایی که از افراد و به خصوص کودکان سوء استفاده می‌کنند و یا به صورت ناخودآگاه بر افراد اثر می‌گذارند و صدماتی را بر آن‌ها وارد می‌کنند. مثلا عروسک‌های سخنگویی که کودکان را به انجام رفتارهای خطرناک ترغیب می‌کنند، نیز ممنوع خواهند شد.

قانون‌گذاران همچنین به لایحه‌ای مبتنی بر ممنوعیت استفاده از ابزار پلیسی که به وسیله هوش مصنوعی به پیشبینی محل وقوع جنایت و فرد مجرم می‌پردازد، رای مثبت دادند. آن‌ها با تصویب این لایحه و اضافه کردن آن به قانون مذبور، آن را تقویت کردند.

آن‌ها همچنین ممنوعیت گسترده‌ای را برای استفاده از سیستم‌های شناسایی چهره تصویب کردند. البته استثنائاتی برای عملیاتی چون شناسایی یک تهدید تروریستی خاص در نظر گرفتند. فناوری مذکور با تصویربرداری از چهره رهگذران، از هوش مصنوعی برای تطبیق چهره آن‌ها با پایگاه داده استفاده می‌کند.

برندو بنیفی، نماینده ایتالیایی پارلمان اروپا که نقش مهمی در تلاش‌های نمایندگان این پارلمان در تصویب قانون هوش مصنوعی ایفا می‌کند، روز چهارشنبه گفت: «هدف ما جلوگیری از به وجود آمدن جامعه‌ای است که توسط هوش مصنوعی کنترل می‌شود. به نظر ما این فناوری‌ها بجای این که به مصارف خوب برسند، می‌توانند برای اهداف بدی نیز مورد استفاده قرار گیرند. ما خطر استفاده از آن‌ها را بسیار بالا ارزیابی می‌کنیم.»

اکثر سیستم‌های هوش مصنوعی مثل بازی‌های ویدیویی و فیلتر‌کننده‌های هرزنامه‌ها جزء دسته‌بندی کم‌خطر و بی‌خطر قرار می‌گیرند.

چه بر سر چت‌جی‌پی‌تی می‌آید؟

در پیش‌نویس اولیه ۱۰۸ صفحه‌ای این قانون از ربات‌های چت به وضوح نام برده شده است. بر اساس این پیش‌‌نویس برای کاربر این ربات‌ها باید صرفا کاملا مشخص باشد که درحال تعامل با یک ماشین است. اما سپس، برخی از قانون گذاران مذاکراتی را برای تحت پوشش قرار دادن هوش مصنوعی‌هایی با استفاده عمومی مثل چت‌جی‌پی‌تی ذیل عنوان سیستم‌های پرخطر انجام دادند. آن‌ها موفق شدند برخی پیش‌نیازهای الزامی این دسته‌بندی را برای این هوش مصنوعی‌ها نیز الزامی کنند.    

یکی از این پیش‌نیازها این است که اگر اثری که تحت مالکیت معنوی شخصی است در فرآیند آموزش هوش مصنوعی برای خلق اثری نوشتاری، تصویری، ویدیویی و یا موسیقیایی که یادآور آثار خلق شده توسط انسان باشد، استفاده شد، باید به طور دقیق مستند شود. این باعث می‌شود که مولفان در صورت استفاده یک هوش مصنوعی از اثرشان برای تولید اثری جدید، از آن اطلاع یابند. در این صورت آن‌ها می‌توانند راجع به اجازه دادن برای استفاده از اثرشان تصمیم بگیرند و یا درخواست خسارت کنند.  

اصلا چرا قوانین اتحادیه اروپا انقدر اهمیت دارند؟

اگرچه اتحادیه اروپا در توسعه هوش مصنوعی نقشی گسترده ایفا نمی‌کند و این نقش بر عهده آمریکا و چین است، اما، به طور معمول، قوانین تصویب شده در بروکسل، مقر پارلمان اروپا، به استانداردهای بین‌المللی بدل می‌شوند.

آقای لاکس می‌گوید: «اروپایی‌ها عموما ثروتمندند و تعدادشان هم زیاد است. پس شرکت‌ها و سازمان‌ها معمولا تصمیماتی را که برای این بازار ۴۵۰ میلیون نفره می‌گیرند به بقیه مناطق نیز تعمیم می‌دهند. اما مساله در این‌جا فقط جلوگیری از سوی مضر فناوری‌ها نیست. بلکه اتحادیه اروپا در تلاش است با اتخاذ تدابیر و تصویب قوانین، در میان کاربران ایجاد اعتماد کند تا بتواند بازار را توسعه دهد. در واقع تفکر پشت همه این اقدامات این است که در صورت ایجاد اعتماد و ترغیب مردم به استفاده از هوش مصنوعی، آن‌ها بیشتر و بیشتر از آن استفاده می‌کنند. و استفاده بیشتر از هوش مصنوعی، پتانسیل اقتصادی و اجتماعی آن را افزایش می‌دهد.» 

اگر کسی قوانین را بشکند چه؟

شکستن این قوانین می‌توند جریمه‌ای تا ۳۰ میلیون یورو یا برابر با ۶ درصد درآمد سالانه شرکت را در پی دارد. این درصد در شرکت‌هایی مانند گوگل و مایکروسافت، مبالغی میلیاردی است.

قدم بعدی چیست؟

ممکن است سال‌ها طول بکشد تا این قوانین کاملا اجرا شوند. نمایندگان پارلمان اروپا قرار است در نیمه ماه‌ ژوئن به این لایحه رای دهند. پس از آن مذاکرات سه‌جانبه با حضور همه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا، پارلمان و همچنین کمیسیسون اروپا برگزار می‌شود. در آن‌جا ممکن است تغییرات بیشتری در این لایحه اعمال شده و جزئیات آن به بحث گذاشته شود. 

انتظار می‌رود این قانون تا اواخر سال جاری یا حداکثر اوایل سال آینده به تصویب نهایی برسد. معمولا فرصت سازگاری با قوانین این‌چنینی برای شرکت‌ها دو سال در نظر گرفته می‌شود.