چهار نکته درباره تورم، از سوتی BBC تا راز ارزانی در تهران

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اردیبهشت با افت ۰.۹ درصدی از قله ۵۵.۵ درصدی خودش که در ۱۰ سال اخیر بی‌سابقه است، پایین آمد. رسانه‌های حامی دولت همان بخش اول یعنی افت کمتر از یک درصدی تورم نقطه‌به‌نقطه را که به تورم عمومی هم شناخته می‌شو‌د، بولد کردند و گروه دیگری از همکاران ما با بررسی داده‌های مرکز آمار درباره نرخ تورم سالانه، نتیجه گرفتند تهران ارزان‌ترین شهر ایران است! BBC هم که خبر‌های مربوط به تورم در ایران را با ذوق‌وشوق و آب‌و‌تاب منعکس می‌کند، با استناد به گزارش تسنیم از نرخ تورم اردیبهشت، به‌جای پرداختن به رقم ۵۵.۵ درصدی تورم عمومی روی رشد ۱.۵ درصدی نرخ تورم سالانه و رسیدن آن به مرز ۵۰ درصد مانور داده است. حالا اصلا تورم نقطه‌به‌نقطه یا تورم سالانه چی هستند و پرداختن به کدام یکی از آن‌ها برای مردم می‌تواند مهم‌تر و ملموس‌تر باشد؟

۱- چرا نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه برای مردم اهمیت دارد؟

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه از این جهت مهم است که نشان می‌دهد سرعت رشد قیمت‌ها ظرف یک سال گذشته در هر بخش دقیقا چقدر بوده. طبق گزارشی که روز چهارم خرداد از طرف مرکز آمار ایران تحت عنوان شاخص قیمت مصرف‌کننده اردیبهشت ۱۴۰۲ منتشر شد، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به ۵۴.۶ درصد رسید و به‌معنی این است که همه خانوار‌های ایرانی در اردیبهشت ۱۴۰۲ نسبت به اردیهشت ۱۴۰۱ به‌طور متوسط ۵۴.۶ درصد بیشتر دست‌به‌جیب شدند. در این بخش مرکز آمار هزینه‌های دهک‌های مختلف را طبق ۱۲ مجموعه کالا و خدمات تقسیم‌بندی می‌کند و معمولا هم تورم هتل و رستوران از ۱۱ بخش دیگر بیشتر است.

طبق گزارش جدید مرکز آمار تورم نقطه‌به‌نقطه هتل و رستوران در اردیبهشت ۱۴۰۲ دقیقا ۸۴ درصد (حدود ۳۰ درصد بیشتر از تورم عمومی) تخمین زده شده است. تورم خوراکی‌ها ۷۶ درصد و تورم حمل‌ونقل ۵۸ درصد بوده و آن طرف کمترین تورم را در بخش ارتباطات شاهد بودیم که مرکز آمار می‌گوید در ماهی که پشت سر گذاشتیم، بابت بسته‌های اینترنت، هزینه‌های مکالمه و اینجور چیز‌ها، مردم ۲۳ درصد بیشتر از اردیبهشت پارسال هزینه کردند. حالا واقعا تورم نقطه‌به‌نقطه مهم هست یا نه؟

۲- چرا نرخ تورم سالانه برای مردم اهمیت ندارد؟

تورم سالانه توسط مرکز آمار از محاسبه تغییر میانگین شاخص قیمت‌ها در یک سال منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه قبل از آن به‌دست می‌آید. دقیقا به‌همین اندازه‌ای که مرکز آمار آن را توضیح می‌دهد، ثقیل و ناملموس است و خیلی‌ها به‌اشتباه تصور می‌کنند منظور از تورم سالانه این است که در سال جاری یا سال اخیر تورم چقدر شده؟ نه اتفاقا، تورم نقطه‌به‌نقطه اشاره به سرعت رشد قیمت‌ها در یک سال گذشته دارد، اما خب هر از گاهی که نرخ تورم سالانه از تورم نقطه‌به‌نقطه کمتر می‌شود، برخی رسانه‌ها هوشمندانه سراغ آن می‌روند.

ایندفعه BBC هم که معمولا مشتاق اخبار تورم ایران است، در دام افتاده و با انتشار همان متنی که در خبرگزاری تسنیم منتشر شده، اول از رشد ۱.۵ درصدی تورم سالانه و رسیدن آن به ۴۹.۱ درصد نوشته و آن آخر اشاره‌ای هم به‌کاهش ۰.۹ درصدی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کرده است. دقیقا براساس همین تعریف‌ها و پارامتر‌ها ممکن است در ماه‌هایی مثل اردیبهشت، تهران جزو استان‌هایی باشد که نرخ تورم سالانه آن نسبت به سایر استان‌ها کمتر است. خلاصه اگر در این چند روز تیتر‌هایی شبیه به "تهران ارزان‌ترین استان شد" و "ارزانی در تهران" دیدید، جدی نگیرید.

۳- کاهش تورم در اردیبهشت به‌چه معنی است؟

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اردیبهشت امسال نسبت به نرخ تورم فروردین کمتر از یک درصد کاهش پیدا کرد و بلافاصله برخی از همکاران ما با تیتر "نرخ تورم کاهش یافت" و "کاهش تورم نقطه‌ای" گزارش جدید مرکز آمار را روی خروجی قرار دادند. حالا تصور می‌کنید نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه از کجا ۰.۹ درصد تقلیل پیدا کرده است؟ از ۵۵.۵ درصد در فروردین امسال که خودش رکورد جدیدی تحت عنوان تورم نقطه‌ای به‌حساب می‌آید و براساس داده‌های مرکز آمار حداقل در ۱۰ سال اخیر بی‌سابقه است. قبل از فروردین امسال، در بهار سال ۹۸ یعنی همزمان با دوران ریاست جمهوری حسن روحانی شاهد رسیدن نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به عدد ۵۲.۱ درصد بودیم و یکبار دیگر بهار ۱۴۰۰ هم نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تا ۵۱.۳ درصد افزایش پیدا کرده بود.

۴- منظور از تورم ماهانه چیست؟

تورم ماهانه مثل تورم نقطه‌به‌نقطه سرعت رشد قیمت‌ها را نشان می‌دهد، اما همانطور که از اسمش پیداست درمقایسه با ماه قبلی محاسبه می‌شود. طبق گزارش مرکز آمار تورم ماهانه از ۳.۷ درصد در فروردین ۱۴۰۲ به ۲.۸ درصد در اردیبهشت رسید و از این لحاظ دخانیات با ثبت تورم ۶.۴ درصدی، در ماهی که پشت سر گذاشتیم بیشترین سرعت رشد قیمت را داشته است. تورم بهداشت و درمان ۶.۳ درصد و تورم انواع گوشت قرمز و سفید ۵.۹ درصد بوده و از این حیث بیشترین نرخ تورم ماهانه را به‌ثبت رساندند. آن طرف طبق داده‌های مرکز آمار تورم سبزی‌ها و حبوبات در اردیبهشت منفی ۴.۶ درصد بوده و روغن‌ها و چربی‌ها با تورم ۰.۶ درصدی و آموزش با تورم ۰.۸ درصدی کمترین تورم ماهانه را داشتند.