بررسی تأثیرات مثبت عزاداری در روح و روان انسان از دیدگاه روانشناسی/ عزاداری برای رشد معنوی

به‌طور معمول افراد در جامعه به دو منظور عزاداری می‌کنند. یک عزاداری در اثر داغدیدگی و برای غم از دست دادن یکی از عزیزان و نزدیکان که اجباری است و معمولا فرد با از دست دادن عزیز غافلگیر می‌شود. اما عزاداری برای بزرگان دین و اهل بیت اختیاری است و هر ساله پیروان و رهروان برای رسیدن به رشد معنوی آن را انجام می‌دهند.افرادی که یکی از نزدیکان و عزیزان‌شان را از دست می‌دهند از مدار زندگی عادی خارج می‌شود و چون در بیشتر موارد شدت غم و ناراحتی وارد شده به شخص از میزان ظرفیت روانی او بیشتر است فرد دچار یک شوک ناگهانی می‌شوند، از مدار زندگی طبیعی خارج می‌شود و برای کاستن غم و ناراحتی و هیجانات منفی و آزاردهنده گریه و شیون و زاری می‌کند. اما عزاداری برای بزرگان دین اختیاری، داوطلبانه و با برنامه‌ریزی و از پیش تعیین‌شده است. بخشی از زندگی عادی و روزمره عزاداران در ایام عزاداری محسوب می‌شود.

گریه‌ای برای داشتن زندگی باعزت

گریه یکی از راه‌های تخلیه هیجان‌های منفی مثل  غم و خشم است اما اشک ریختن و گریه‌ کرن برای اهل بیت بسیار بیشتر از یک تخلیه هیجانی ساده است. غمی که در مراسم عزاداری برای بزرگان دین بر انسان وارد می‌شود، غمی است معنوی که می‌تواند منشاء یک حرکت مثبت در نوع بینش و زندگی شخص باشد. از این رو این غم و اندوه نه‌تنها روان فرد را رنجیده و آزرده نمی‌کند بلکه شواهد و گزارش‌ها نشان داده است نقش درمانی مثبت هم داشت و بعد از عزاداری آرامش خاصی را برای فرد عزادار به همراه دارد.

عزاداری مسلمانان برای امام حسین و اهل بیت بیشتر از اینکه ناشی از غم باشد براساس شناختی است که عزاداران از امام حسین و اهداف و حرکت منتهی به شهادت آن حضرت دارند. این نوع عزاداری و مرثیه‌سرایی نوعی سوگواری روشنگرانه است نه شیون و زاری بی‌هدف. درواقع عزاداران حسینی با سوگواری و عزاداری به زندگی خود هدف می‌بخشند و به سوی زندگی با عزت و فرار از مرگ ذلت‌آفرین است.

درواقع اشک ریختن و عزاداری برای امام حسین نوعی غمگینی و ماتم ناهنجار و بیمارگونه نیست بلکه از نظر دینی و فرهنگی بهنجار و معنادار است و اگر آگاهانه باشد و آداب آن رعایت شود سبب رشد معنوی و افزایش سلامت روانی می‌شود و اثرات مثبت زیادی بر روی روح و روان انسان بر جای می‌گذارد.

عزاداری شناخت و آگاهی را افزایش می‌دهد

کسانی که برای امام حسین عزاداری می‌کنند به نوعی نگرش و شناخت می‌رسند و آگاهی‌شان افزایش پیدا می‌کند. این افزایش شناخت و آگاهی از اهل بیت در کنار علاقه و ارادتی به این بزرگان دارند سبب می‌شود آنها با ائمه و بزرگان دین خود همانندسازی کنند. این همانندسازی سبب می‌شود عزاداران رفتارهای حسنه و ویژگی‌های شخصیتی ارزشمند اهل بیت مثل شهادت، گذشت، فداکاری و... را سرلوحه خود در زندگانی قرار دهند.

افزایش رضایت درونی به جای غم و افسردگی

در تمام جوامع و ادیان در مراسم‌های عزاداری اختیاری برای بزرگان دین فعالیت‌‌های فرد افزایش پیدا می‌کند، روابط اجتماعی‌ای در مراسم شکل می‌گیرد و روابط بین فردی گسترش پیدا می‌کند، با تخلیه هیجان مثل گریه کردن اضطراب، استرس و نگرانی در افراد کم می‌شود و از بین می‌رود. نکاتی که از صبر، استقامت، گذشت، ایمان و... در سخنرانی‌ها توسط مداحان و عالمان گفته می‌شود سطح انتظارات، توقعات و آرزوهای دست‌نیافتنی و پوچ و مادی را در افراد کاهش می‌دهد و به‌طور غیرمستقیم رضایت آنها را از زندگی افزایش می‌دهد و درنتیجه از میزان افسردگی و اضطراب آنها می‌کاهد. از طرفی نشانه‌های افسردگی در روانشناسی می‌توان به کاهش علاقه و لذت نسبت به فعالیت، اختلال در خواب و اشتها، احساس بی‌ارزشی و درماندگی، نداشتن تمرکز و توانایی برای تصمیم‌گیری افراد و تمایل به انزوا و تنهایی اشاره کرد که عزاداری اختیاری برای بزرگان و اهل بیت نه‌تنها هیچ‌کدام از این علائم را ایجاد و تشدید نمی‌کند بلکه در جهت عکس آن عمل کرده و پس از عزاداری به‌طور غیرمستقیم یک لذت و رضایت درونی را در عزاداران ایجاد می‌کند که میزان سلامت، نشاط و امید را در زندگی افراد افزایش می‌دهد.

افزایش عزت نفس با عزاداری اهل بیت

هنگامی که افراد حس می‌کنند که توسط دیگران پذیرفته می‌شوند و در موقعیت‌های مختلف چه به صورت فردی و چه به صورت اجتماعی دستاوردها و موفقیت‌هایی را کسب می‌کنند عزت نفس و اعتمادبه‌نفس‌شان پیدا می‌کند. عزاداران با شرکت در مراسم عزاداری در کنار دیگر شرکت‌کنندگان مورد پذیرش قرار می‌گیرند و حتی افرادی که وجهه اجتماعی خوب و پسندیده‌ای هم در نظر نزدیکان و آشنایان خود ندارند هنگامی که در این مراسم شرکت می‌کنند تکریم می‌شوند و میزان عزت نفس، خودکارآمدی و رضایت در آنها افزایش پیدا می‌کند. افرادی که در عزاداری‌های اختیاری شرکت می‌کنند از اینکه به جای پرداختن به دیگر فعالیت‌های روزمره و یک لذت و شادی حقیقی و درونی را حس می‌کنند.

تجربه این حس‌های مثبت در یک لحظه در کنار هم سبب افزایش میزان آرامش و شادی افراد می‌شود. درنتیجه عزاداری اختیاری برای بزرگان دین نه‌تنها اثرات منفی در روحیه عزاداران نمی‌گذارد بلکه بسیار مفید و مثبت بوده و سبب افزایش سلامت روانی، رضایت، شادی و آرامش روانی آنان می‌شود.

تأثیر عزاداری بر نوجوانان

اشک و ماتم عزاداران اهل بیت و امام حسین علیه‌السلام موجب رشد نفرت از پلیدی ها ،و متقابلا موجب تقویت احساسات و عواطف انسان دوستانه است .حضور در فضای عزاخانه ها برای نوجوانان که از حساسیت روحی بالاتری برخوردارند،بسیار ارزشمنداست.

اصلاح و ویرایش عاطفه ی نوجوانان در این مجالس یکی از دستاوردهای عزادرای نوجوانان است.

اشتباه ترین و کوته بینانه ترین نگاه به عزاداری نوجوانان این است که آن را موجب افسردگی و غمگینی نوجوانان بدانیم .در حالیکه شرکت در این عزاداری ها بستری برای رفع افسردگی ها و غم های خفته ی قلبی را فراهم می آورد. علاوه براین ظرفیت روحی او را نیز افزایش می دهد.

.البته سخن گفتنی که با اندوه و بغض و ماتم همراه است ؛یعنی علاوه براینکه جلوی عادی شدن و بی اهمیت جلوه کردن جنایت را می گیرد ،تحمل و ظرفیت نوجوان را نیز برای درک سختی های زندگی افزایش می دهد.

نوجوانان احتیاج دارند که جذب جریانات اجتماعی پرشور شوند و در این اجتماعات به تصفیه ی روانی ، همکاری های اجتماعی ،و آموزش و پرورش صفات لازم برای فعالیت های اجتماعی برسند. اگر از شرکت در این گونه اجتماعات بازشان دارید ؛ممکن است جذب اجتماعاتی آسیب زا شده ، یا دچار عقب ماندگی در مهارت های رفتاری اجتماعی شوند.

نوجوان شما ،چه وقتی با دوستانش در آشپزخانه ی مسجد فعالیت می کند و چه وقتی که در گوشه ای از عزاخانه سر به زیر انداخته و به مصائب امام حسین می اندیشد ،حالت ها و احساساتی را تجربه می کند که تفاوت زیادی با احساسات و مشغولیتهای قبلی او دارند.

همین تفاوت زیاد ،فرصت و زمان مناسبی را ایجاد می کند تا بعد از محرم شروعی با انگیزه تر شکل بگیرد.لذا گذشته از آثار مثبت دینی عزاداری بر امام حسین علیه السلام ،آثار فوق العاده ی اجتماعی و روانی این عزاداری ها را نباید نادیده گرفت.

نوجوان را برای عزاداری آزاد بگذارید

نوجوانتان را اجبار نکنید تا حتما در همان جایی  که شما انتخاب کرده اید ، در عزاداری شرکت کند . .نوجوانان در انتخاب این گونه اماکن سلیقه های خاص و دلایل خودشان را دارند . آنها اغلب جاهای شلوغ تر و پرشور تر را دوست دارند. اگر نوجوانی شرکت در یک مسجد کوچک را ترجیح می دهد احتمالا به خاطر علاقه به واعظ مسجد یا جذابیت گفته های او و یا چیزی از این قبیل است.هیچ اشکالی ندارد که شما در یک جا و نوجوانتان در جای دیگری عزاداری کند . شما باید مناسب وقت و حال خودتان و او هم مناسب وقت و حال و سلیقه ی خودش محل عزاداری را انتخاب کند.

نوجوان بی توجه به محرم!

اگر نوجوان شما نسبت به محرم بی توجه است،کمی فضای خانه را محرمی کنید. بدون اینکه او بفهمد که اقدامات شما به خاطر جلب توجه اوست ،کارهایی انجام دهید که موجب هل دادن او در فضای محرم شود.گاهی یک سی دی سینه زنی بگذارید و علی رغم میل همیشگی تان که مثلا دوست ندارید با صدای بلند گوش دهید ، صدای آن را زیاد کنید .بعد از چند دقیقه جو خانواده تغییر خواهد کرد.