گروه بریکس ؛ ظرفیت ها و چالش ها

در سال ۲۰۰۹ با حضور سران کشورهای چین ، روسیه ، هند و برزیل در شهر یکاترینبورگ در روسیه ائتلافی شکل گرفت  که بعدها به دنبال پیوستن کشور آفریقای جنوبی رسما به عنوان بلوک قدرت های نوظهور به نام بریکس اعلام موجودیت کرد ،بلوکی  نیرومند که توجه ناظران معادلات قدرت در عرصه بین الملل را به خود جلب کرد.

آنچه که باعث توجه دقیق سایر بلوک های قدرت و صاحب‌نظران بین‌المللی به بریکس شد به ظرفیت های این غول نوظهور بازمی گشت که علاوه بر در برگرفتن بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان  ، بین ۲۵ تا ۲۸ درصد اقتصاد جهان را نیز شامل می شد.

گروه بریکس با چنین ظرفیت های منحصر به فرد بخشی از اهداف خود را اصلاح نظام حکمرانی جهانی برای افزایش نقش و سهم بازارهای نوظهور اعلام کرد ۰اهدافی که به سرعت حساسیت بلوک های رقیب نظیر اتحادیه اروپا، ژاپن و بیش ازهمه آمریکا را براتگیخت۰بریکس که به نوعی رقیب گروه ۷ در عرصه معادلات اقتصاد بین‌الملل محسوب می شود با برگزاری نشست های منظم و مصوباتی در زمینه تعامل بیشتر اعضا برای دستیابی به واحد ارزی مشترک با هدف دلار زدایی در معاملات جهانی و تاسیس بانک توسعه به بلوکی جذاب برای بسیاری از کشورها تبدیل شده است ۰نشانه های این جذابیت به علاقمندی بسیاری از کشورها برای ورود به این باشگاه قابل رصد است چنان که هم زمان با برگزاری نشت سران بریکس در ژوهانسبورگ و بنا به اعلام مقامات آفریقای جنوبی بیش از ۴۰ کشور برای عضویت در این ائتلاف فراقاره ای ابراز علاقه کرده اند ۰ در بین کشورهای علاقمند برای عضویت در بریکس به  آرژانتین، جمهوری اسلامی ایران،مصر،عربستان و اندونزی می توان اشاره کرد۰هرچند قدرت های نوظهور بریکس  از ظرفیت ها و پتاسیل های فراوانی به لحاظ ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی برخوردارند و دو عضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه به آن ضریب قدرت سیاسی می دهند اما به نظر می رسد این بلوک نیرومند با چالش هایی نیز مواجه است.

بخشی از چالش های مطرح شده در مورد بریکس  به جوسازی ها و سنگ اندازی های آمریکا باز می گردد که با القا  رقابت بین چین و هند  سعی دارد با اختلاف افکنی بین اعضای بریکس انسجام سازمانی این بلوک نوظهور را تضعیف کرده ،مانع وحدت و همراهی بیشتر بین اعضا بریکس شود. برای مثال بلومبرگ اخیرا نوشت این باشگاه برای چین و هند به اندازه کافی بزرگ نیست.

اختلاف نظر  بین کشورهای گروه بریکس نسبت به پذیرش اعضای جدید دومین چالش این بلوک اقتصادی  است.

برخلاف تاکید چین برای گسترش دایره نفوذ بریکس و تسهیل پذیرش اعضای جدید به نظر می رسد برزیل و هند با رویکرد پرشتاب چین چندان موافق نیستند ،به عبارتی بهتر  چین به دنبال گسترش نفوذ بریکس و اعضا برای مقابله با هژمونی آمریکاست موضوعی که برزیل بنا به ملاحظاتی موافق آن نیست  البته لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل این گزارش رویترز را  رد کرد و گفت برزیل از پیوستن کشورهای بیشتر به گروه بریکس حمایت می کند. با وجود اعلام موضع رئیس جمهور برزیل به نظر می رسد هند همچنان نسبت به افزایش اعضای بریکس محتاط است.

سومین چالش به نخبه گرایی سازمانی باز می گردد که بیشتر سازمان های بین‌المللی و منطقه ای اعم از سیاسی ،اقتصادی و نظامی با آن مواجه هستند.

به اعتقاد کارشناسان در سا،زمان هایی که چند کشور قدرتمند با کشورهای کوچک گردهم آمده ،  عضو یک سازمان هستند به همان میزان که عضویت و حضور قدرت های بزرگ به آن سازمان یا بلوک وزن می دهد به همان میزان از قدرت مانور کشورهای کوچک عضو سازمان می کاهد ، چالشی که با توجه قدرت عظیم اقتصادی چین و فاصله اش با سایر اعضا ، ضمن این که به بریکس وزن می دهد در عین حال جایگاه ویژه ای به پکن در تصمیم گیری های بریکس اعطا کرده است ۰ در چنین وضعیتی ورود کشورهای دارای پتانسیل منطقه ای و فرا قاره ای  می تواند با متوازن ساختن معادلات درون سازمانی به رفع این چالش کمک نماید.

برای مثال همان گونه که پیوستن کشورهای نظیر ایران به عنوان قدرت منطقه ای به شانگهای نخبه گرایی چین و روسیه در این سازمان  را تعدیل  خواهد کرد  در مورد بریکس نیز ورود کشورهایی همچون اندونزی؛ مصر ، ایران و عربستان نه تنها بر وزن و جایگاه بریکس خواهد افزود که به توازن تصمیم گیری های این بلوک برای پیشبرد اهدافش بویژه تقویت چند جانبه گرایی در عرصه بین المللی کمک خواهد نمود ۰علاوه بر این در پرتو ورود قدرت های منطقه ای  برخی رویکردهای رسانه ای هدفمند  دال بر این که یک یا دو عضو  بریکس  در این ائتلاف فرا قاره ای همه کاره هستند نیز تصحیح خواهد شد.