دوئل شوالیه‌های سینما در اسکار 96

شمارش معکوس برای برگزاری مشهورترین و بزرگ ترین رقابت سینمایی در جهان آغاز شده است. نود و ششمین دوره اهدای جوایز آکادمی (اسکار 2024) روز 10 مارس (بامداد دوشنبه ۲۱ اسفند) در سالن دالبی تئاتر هالیوود با اجرای جیمی کیمل برگزار می‌شود. از روز 3 بهمن که اسامی نامزدهای نهایی اسکار اعلام شد همه نگاه‌ها به پیش بینی هایی خیره شده است که محافل سینمایی جهان از برندگان این رقابت بزرگ دارند. هالیوود، اکنون در آخرین ساعات منتهی به برگزاری مراسم و اعلام نتایج برندگان، به میدان پرچالشی از تخمین‌ها و پیش بینی‌ها تبدیل شده است. این، معرکه‌‌ای برای رقابت و جدال فهرست هاست. شوالیه‌های این میدان هم کمپانی‌های قدرتمند و بزرگ فیلمسازی اند که هرکدام می‌کوشند فهرست‌های تخمینی خود را واقعی تر و تحقق پذیرتر معرفی کنند. طبق گفته رسانه ها، مثلا کمپانی «یونیور سال پیکچرز» فهرست‌هایی را تبلیغ می‎‌کند که فیلم «اوپنهایمر» را شانس اصلی اسکار می‌دانند و کمپانی «پارامونت پیکچرز» فهرست‌هایی که «قاتلان ماه کامل» را در پیش‌بینی‌ها بالاتر نشانده‌اند. به هر روی، به نظر می‌رسد بیشتر فهرست‌هایی که تاکنون از برندگان احتمالی منتشر شده، رنگ و بوی تبلیغاتی دارد.

بلیت کدام فیلم‌ها می‌برد؟

سیاست و اقتصاد،‌ ‌جزء جدایی ناپذیر هالیوود است و این،‌ چیزی نیست که حتی بانیان و برگزارکنندگان اسکار منکر آن باشند. شاید کمتر سالی را بتوان سراغ گرفت که در گزینش نهایی برگزیدگان اسکار،‌ نشانه هایی از وجود امر سیاسی را نتوان یافت. چه بسا این پدیده،‌مختص اسکار یا هیچ جشنواره هنری دیگری قابل مقایسه نباشد و تمامی رقابت‌های سینمایی، در سطوح مختلف،‌متأثر از شعاع‌های دور و نزدیک سیاست باشند. به این اعتبار، تحلیل گران مسائل سینمای جهان گفته اند رخدادهای تلخ  در شرق اروپا و نیز خاورمیانه، از جمله جنگ روسیه با اوکراین و جنگ اسرائیل علیه فلسطینیان در غزه و نیز مناقشات دریایی آمریکا در خلیج عدن و دریای مدیترانه، کمابیش تأثیراتی بر نتایج نهایی اسکار خواهد داشت و فیلم هایی را در رده بالاتر خواهد نشاند که همدلی بیشتری با آمریکا داشته باشند.

با اعلام نامزدهای نود و ششمین دوره جوایز سینمایی اسکار در اوایل بهمن ماه، فیلم‌ «اوپنهایمر» ساخته کریستوفر نولان در ۱۳بخش نامزد شد و پس از آن فیلم «بیچارگان» ساخته یورگوس لانتیموس با ۱۱نامزدی قرار گرفت. فیلم‌های «قاتلان ماه کامل» با ۱۰نامزدی، «باربی» با ۸نامزدی، «استاد» با ۷نامزدی و فیلم‌های «آناتومی یک سقوط»، «داستان آمریکایی»، «جاماندگان» و «منطقه مورد علاقه» هرکدام با ۵ نامزدی در جایگاه‌های بعدی فهرست قرار گرفتند. نکته بسیار جالب اینکه این نخستین بار در تاریخ 96 ساله اسکار است که  کارگردان سه فیلم از ۱۰ فیلمی که در فهرست نامزدهای بهترین فیلم قرار گرفته اند،یعنی «آناتومی یک سقوط» ساخته ژوستین تریه، «باربی» ساخته گرتا گرویگ و «زندگی‌های گذشته» ساخته سلین سونگ، زن هستند.

هرچند "اوپنهایمر" در میان نامزدها از بیشترین اقبال برای کسب عنوان بهترین فیلم برخوردار است (و این پیش بینی را موفقیت‌های قبلی این فیلم در "بفتا" و "گلدن گلوب" هم تایید می‌کند) اما برخی محافل سینمایی از احتمال وقوع یک شگفتی جدید در این دوره از جوایز اسکار خبر داده اند. طبق این پیش بینی ها، «منطقه مورد علاقه» به کارگردانی «جاناتان گلیزر» که اقتباسی از رمانی به قلم مارتین آمیس است می‌تواند در رقابت اسکار بهترین فیلم غافلگیرکننده باشد و «اوپنهایمر» به کارگردانی «کریستوفر نولان» را شکست دهد، همانطور که به نظر می‌رسد مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با رای دهندگان ناشناس اسکار نشان دهنده افزایش حمایت از این فیلم است. «منطقه مورد علاقه» زندگی خانوادگی رودلف هوس فرمانده آشویتس (با بازی کریستین فریدل) و همسرش (با بازی ساندرا هولر) را درست در کنار این اردوگاه کشتار به تصویر می‌کشد. این درام هولوکاستی سال گذشته در جشنواره کن به نمایش درآمد و جایزه بزرگ و جایزه فیپرشی را از آن خود کرد. این فیلم در جشنواره فیلم تورنتو، تلوراید، نیویورک و لندن نیز به نمایش درآمده و چندین جایزه از انجمن‌های سینمایی آمریکا نیز کسب کرده است.

فیلم «اوپنهایمر» ساخته «کریستوفر نولان» نیز پس از برنده شدن پنج جایزه در گلدن گلوب و متعاقبا کسب بیشترین نامزدی در جوایز اسکار، فیلم زندگی رابرت جی.اوپنهایمر خالق بمب اتمی، محتمل‌ترین برنده جایزه بهترین فیلم است و در اغلب پیش‌بینی‌ها نیز بسیار جلوتر از دیگر رقباست.  با اینهمه کم نیستند کسانی که "اوپنهایمر" را در رده برترین ساخته‌های نولان قرار نمی دهند. هرچند این فیلم، نزدیک به یک میلیارد دلار فروخته است، ولی حتی برخی از هواداران نولان هم، آن را بهترین فیلم کارگردان انگلیسی نمی دانند. به زعم ایشان،‌ این فیلمساز می‌بایست پانزده سال پیش، اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را برای «شوالیه تاریکی» کسب  می‌کرد. نولان دو سال بعد، «تلقین» را در اسکار داشت که باز هم بخت با او یار نبود و به موفقیتی دست نیافت. قابل انکار نیست که توفیقاتی که "اوپنهایمر" در دیگر رخدادهای سینمایی سال داشته، شانس نولان را بیشتر از قبل کرده است.

فیلم "بیچارگان" به کارگردانی یورگوس لانتیموس، اقتباسی از داستان "فرانکنشتاین" با ۱۱ نامزدی مسلما قوی‌ترین رقیب اوپنهایمر و یک محصول بریتانیایی دیگر است. در همین حال، غول‌های فرهنگی آمریکایی یعنی مارتین اسکورسیزی با فیلم «قاتلان ماه کامل» و گرتا گرویک با فیلم «باربی» هر کدام به ترتیب با ۱۰ و ۸ امتیاز در تعقیب فیلم‌های بالا هستند.

تاریخچه حضور ایران در اسکار

تا رونمایی از فهرست برگزیدگان نهایی اسکار 96 ، زمان زیادی نمانده است. اسکار با تمام ویژگی‌ها و ضعف‌ها و نقص هایش،‌ برای عالم سینما،‌حکم المپیک را دارد. تمام کشورهایی که صاحب صنعت سینما هستند و تولیدات سینمایی شان در جهان،‌ کنجکاوی هایی را برمی انگیزد تلاش دارند از این المپیک سهمی داشته باشند و در این میدان خودنمایی کنند. گفتن ندارد که اسکار، تمام سینما نیست اما هیچ سینمایی هم نمی تواند از کنار آن بی اعتنا بگذرد. سینمای ایران تاکنون در طول تاریخ جوایز سینمایی اسکار با ۲۹ فیلم در این رقابت حضور داشته و دو جایزه، یک نامزدی و دو بار قرار گفتن در فهرست اولیه جایزه شاخه بهترین فیلم بین‌المللی ماحصل این حضور است. اولین حضور سینمای ایران در جوایز اسکار  به ۴۴ سال قبل بازمی‌گردد و تا به امروز فیلم‌های ایرانی چهار بار به جمع نامزدهای نهایی این رویداد سینمایی راه یافته‌اند. پس از نامزدی تاریخی فیلم «بچه‌های آسمان» در سال ۱۹۹۸ در شاخه فیلم خارجی‌زبان، اصغر فرهادی دو بار با فیلم‌های «جدایی نادر از سیمین» (۲۰۱۱) و «فروشنده» (۲۰۱۶) به جمع نامزدهای نهایی اسکار بین‌المللی راه یافت و دو بار سینمای ایران را صاحب مجسمه طلایی اسکار کرد. کسب دو جایزه از ۲۹ حضور سینمای ایران در شاخه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان که حالا به عنوان شاخه بهترین فیلم بین‌المللی شناخته می‌شود، ایران را در زمره کشورهای موفق در رقابت‌های اسکار جای داده است.

به نظر می‌رسد سینمای ایران همچنان می‌تواند در میدان فرهنگی اسکار هنرنمایی کند و قابلیت‌ها و ظرفیت‌های سینمای خلاق و هوشمند ایران را در این ویترین پرمخاطب به اکران بگذارد.