مارپیچ جنگ در شام؛ با تشدید حملات تکفیری‌ها در سوریه، اسد به مسکو سفر کرد

به دنبال حملات گروه تکفیری «هیئت تحریرالشام» به مناطقی از سوریه، بشار اسد در سفری اعلام‌نشده به مسکو رفت. «مسکوتایمز» در گزارشی با اشاره به دیدار اسد با پوتین نوشت، کرملین اعلام کرد که امیدوار است دولت سوریه به سرعت نظم را در حلب برقرار کند؛ جایی که تروریست‌های تکفیری حملات گسترده‌ای را علیه نیروهای دولتی آغاز کردند. این مرگبارترین درگیری در ۴سال اخیر در سوریه بوده است. کرملین اعلام کرد که مسکو این حمله را «نقض حاکمیت سوریه» می‌داند. «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین گفت: «ما طرفدار دولت سوریه هستیم و امیدواریم این کشور به سرعت نظم را در این منطقه برقرار کند و امنیت را بازگرداند.»

در همین رابطه، نیروهای هوایی روسیه و سوریه مواضع «هیئت تحریرالشام» را بمباران کردند. این گروه از سوی روسیه و ایالات متحده در زمره گروه‌های تروریستی قرار گرفته است. خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد که تروریست‌ها و متحدانشان تعدادی شهر و روستا را در بخش‌های تحت کنترل دولت در شمال و شمال غرب سوریه تصرف کردند که با اقدامات دولت سوریه بخشی از این مناطق آزاد شده است. خبرگزاری فرانسه افزود، به گفته یک ناظر جنگ سوریه، این خشونت‌ها تلفاتی ۲۴۲نفری از طرفین داشته است. به نوشته مسکوتایمز، طی سال‌ها، درگیری در سوریه به جنگی پیچیده و «کلافی سردرگم» تبدیل شده که تکفیری‌ها و قدرت‌های خارجی را به خود جذب کرده است. روسیه در سال۲۰۱۵ به حمایت از اسد وارد جنگ سوریه شد و شتاب جنگ را به نفع اسد و متحدانش تغییر داد. با این حال، ادلب از جمله مناطق «دچار بن‌بست» بود که جنگ در آن همواره جریان داشت. در مارس۲۰۲۰ با میانجی‌گری ترکیه و روسیه در این منطقه آتش‌بس برقرار شد.

خبرگزاری «EU Today» بر این باور است که تشدید حملات شورشیان تکفیری در حلب (دومین شهر بزرگ سوریه) ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را در یک دوراهی استراتژیک قرار می‌دهد و او را مجبور می‌کند احتمالا بین تقویت حضور در سوریه یا ادامه تلاش‌های جنگی خود در اوکراین یکی را انتخاب کند. بر اساس این گزارش، ارتش سوریه به‌دلیل سال‌ها درگیری و تحریم‌های اقتصادی دچار ضعف است. از سوی دیگر، این گروه‌ها با حمایت لجستیکی ترکیه، وارد میدان درگیری شده‌اند. با این حال، ناظران سوریه نگران تضعیف کنترل دولت اسد بر شمال سوریه از جمله حلب هستند.

از سوی دیگر، معضل استراتژیک پوتین همانا اعزام مجدد نیروهای روسی از سوریه به اوکراین است. این اقدام با هدف تقویت تلاش‌های مسکو در اوکراین باعث شد اتکای اسد به تعداد کمتری از نیروهای روسی باشد. در همین حال، حزب‌الله لبنان، متحد کلیدی اسد هم در پرتو آتش‌بس کنونی، تمرکز خود را به جنوب لبنان تغییر داده است. بر اساس گزارش «EU Today»، به نظر می‌رسد ظرفیت روسیه برای مداخله محدود است. کرملین با چالش‌های خاص خود در جبهه اوکراین مواجه است؛ جایی که با کمبود نیروی انسانی و اختلالات زنجیره تامین ناشی از تشدید حملات متقابل اوکراین دست و پنجه نرم می‌کند. انحراف منابع به سوریه خطر تضعیف مواضع روسیه در اوکراین را به همراه دارد؛ درگیری‌ای که پوتین آن را برای اعتبار بین المللی و ژئوپلیتیک خود ضروری می‌داند.

به نظر نمی‌رسد که زمان تشدید تنش در سوریه تصادفی باشد. تحلیلگران به نارضایتی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از رد پیشنهاد اخیرش برای آتش‌بس در اوکراین توسط مسکو اشاره می‌کنند. دولت ترکیه در گذشته از گروه‌های شورشی سوری حمایت کرده و حضور نظامی خود را در شمال سوریه حفظ کرده و پایگاه‌های اصلی شورشیان در ادلب را کنترل می‌کند. این پویایی ژئوپلیتیک بر نقش بالقوه ترکیه در تسهیل حمله شورشیان تاکید می‌کند. با دادن اجازه یا تشویق این عملیات، آنکارا ممکن است مسکو را تحت فشار قرار دهد تا در موضع خود در قبال اوکراین تجدید نظر کند؛ به‌ویژه در شرایطی که جامعه بین‌المللی، از جمله ایالات متحده تحت ریاست جمهوری منتخب دونالد ترامپ، به دنبال پایان دادن به درگیری در شرق اروپا است.

حلب به‌عنوان یک مرکز استراتژیک و نماد کنترل دولت در شمال سوریه عمل می‌کند. از دست دادن آن نه تنها تسلط ارضی اسد را تضعیف می‌کند، بلکه نشان‌دهنده تغییر توازن قوا در منطقه است. برای پوتین، وضعیت سوریه نشان‌دهنده آزمونی حیاتی برای توانایی او در حفظ چندین هدف سیاست خارجی به‌طور همزمان است. از دست دادن سوریه به‌عنوان یک پایگاه استراتژیک در خاورمیانه، نفوذ روسیه در منطقه از جمله دسترسی این کشور به مدیترانه از طریق طرطوس را تضعیف خواهد کرد. با این حال، منحرف کردن منابع از اوکراین می‌تواند بلندپروازی‌های گسترده‌تر روسیه در اروپا را به خطر بیندازد.