تیراژ میلیونی کتاب‌های آموزشی در ایران/مقاومت برای حذف مشق شب، تلاش برای تجاری‌سازی آموزش

کودکی پس از تمام شدن مدرسه و در راه برگشت از مدرسه در حالی که خوشحال است مدرسه تمام شده ولی روی دیگر ذهن کودک را دغدغه ای از نوشتن مشق شب پر کرده است. از کی شروع کنم بنویسم؟ تا کی تموم میشه؟ این تصویری که نه تنها مربوط به زمان حاضر که مربوط به کودکی خودمان نیز هست. تمام کودکی ما نیز با همین دغدغه گذشت. در این بین بعضی ها تندتر می توانستند بنویسند و بعضی اینطور نبودند. طفلک انهایی که دستشان کند بود، کارشان هم ساخته شده بود، تمام روز درگیر نوشتن مشق شب بودند. از زمانی که ما کودک بودیم تا الان همیشه صحبت از ناکارآمدی سیستم آموزشی کشور است. انتقاد از آموزش های حافظه پرور که به راحتی از ذهن پاک می شوند و مهارت کودکان به جای توانایی حل مسئله، حفظ کردن مسئله و راه حل است. سالهاست که خیلی ها منتقد سیستم آموزشی هستند که کودکان را توانمند در ابعاد مختلف نمی سازد، بسیار از سیستم آموزشی کشورهای دیگر صحبت شده است و ایران در موارد پژوهشی متفاوتی مورد مقایسه با دیگر کشورها قرار گرفته است. سیستم آموزشی در کانادا که مشق شب را متناسب با توانایی هریک از دانش آموزان قرار می دهد و هم چنین امریکا که روزانه نیم ساعت برای دانش آموزان مشق شب در نظر گرفته اند و کودکان در ژاپن که تا سوم دبستان مشق شبی ندارند و هر آنچه اموخته اند در مدرسه است. سیستم آموزشی در ایران بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است ولی با این همه منتقد و مخالف سوال اینجاست چرا هنوز سیستم آموزشی تغییراتی را در جهت عکس و مخالف این جریان انجام نداده است؟ و حال بر سر تغییر این سیستم آموزشی و حذف مشق شب چرا این همه مخالف وجود دارد؟ آیا حذف مشق شب به تنهایی مشکل‌گشا است؟

مخالفت با حذف مشق شب

سردمدار مخالفان خذف مشق شب موسسان کمک آموزشی هستند. مدیر موسسه گاج در دیداری که با مراجع قم داشته اند، گفته است که حذف مشق شب باعث جذب بیشتر دانش آموزان به فضای مجازی می شود. این موسسات خود بخشی از پروژه ی تجاری شدن و کالایی شدن آموزش در ایران بودند ولی حالا چندان قدرتی گرفته اند که در سیاست های کلانی مانند سیاست های آموزشی کشور نیز دخالت می کنند. آموزشی که خود نوید عدالت را می داد، تجاری شدن به حوزه ی آموزش هم کشید و خود وسیله ای برای بی عدالتی شد.

تجاری‌شدن آموزش

تجاری سازی امر غیرتجاری -یعنی هر پدیده یا امر اجتماعی ای که فی نفسه فاقد ارزش مبادله است و در نتیجه ی ورود پول، ارزش ماهوی خود را از دست می دهد- اعم از روابط صمیمانه، ایثار، نوع دوستی، عزت نفس و آموزش. تجاری سازی -در معنای تجاری سازی امر غیرتجاری- با عبور از نظام مبادله ای به نظام پولی، آغاز و در طول سده های گذشته، استمرار یافته است. اگرچه در ابتدا بازار، هسته ی اصلی تشکیل دهنده ی نظام مالی مبتنی بر پول مدرن بود، اما به تدریج توانست پای را فراتر از عرصه ی اقتصاد بگذارد و تمام عرصه های زندگی اجتماعی؛ نظیر دولت، خانواده، فرهنگ و حتی مذهب را تحت تأثیر خود قرار دهد. آموزش امری غیرتجاری بوده است که نظام مبتنی بر پول آن را دگر گون کرده است و یکی از حوزه های عدالت که عدالت در بعد آموزش می باشد را با تجاری شدن زیر سوال برده است.

تجاری شدن آموزش در مدارس نقطه ی آغاز آن سر برآوردن مدارسی بود که به اسم غیر انتفاعی و.. در مقابل مدارس دولتی قرار گرفتند. مدارس غیرانتفاعی با بودجه ی بیشتری که داشتند می توانستند بهترین معلمان را جذب کنند، اما مدارس دولتی نه می توانستند معلمان بهتری را جذب کنند، نه امکانات ناچیز مدارس دولتی، امکان رقابتی با مدارس غیرانتفاعی را می داد. جواد میری عضو هیئت علمی جامعه شناسی پژوهشگاه علوم انسانی می گوید: «شاید در دهه ۶۰ و ۵۰ مدارس ما به بنگاه های تجاری تبدیل نشده بودند ولی اکنون بهترین مدارس تهران مدارسی هستند که سرمایه های هنگفتی را می طلبند. در حالی که یکی از ماحصل انقلاب ما این بود که بی عدالتی در حوزه آموزش را جبران کند ولی از سال ۱۳۷۰ به بعد با بسط مدارس غیرانتفاعی، این موضوع زیر سوال رفت و تجاری شدن آموزش بحثی است که می تواند در این خصوص مورد مطالعه قرار گیرد و بسط توسعه در کشور را با چالش های بنیادین روبرو کند». در این بین والدینی که توان فرستادن کودکانشان به مدارس غیرانتفاعی را نداشتند به راههای موازی برای افزایش توانمندی فرزندانشان روی آوردند. به طوری که مغلوب تبلیغات موسسات کمک آموزشی شدند و البته که صدا و سیما در این بین کم نقشی نداشت. تبلیغات این موسسات در بیشتر مکان ها بود. در مدارس، در تلویزیون، بیلبوردهای شهری و.... خلاصه راهی برای درامان بودن از آنها نبود. زمانی که تیراژ کتاب در ایران به ۲۰۰ تا ۵۰۰ عدد می رسد، این موسسات به تیراژی بیست و پنج میلیونی نزدیک هستند. والدین در تب و تاب عقب افتادن فرزندانشان نسبت به دیگر همسن های آنان که از مدارس غیرانتفاعی و معلم خصوصی و.... استفاده می کنند، راهی جز کتاب های کمک آموزشی نمی بینند.

فاطمه سعیدی نماینده مجلس می گوید: «تجارت ده ها میلیاردی موسسات کتاب های کمک اموزشی با حدف مشق شب از بین می رود». مرحوم دکتر محمد امین قانعی راد در مورد نظام آموزشی کشور گفته است: «نظام آموزشی ما، اکنون کودک را نمی بیند» او همچنین افزوده است: «کودک در نظام آموزشی کشور به عنوان ابزاری برای توسعه در آینده تلقی می شود و به عبارتی آنچه کودک هست بی ارزش می شود؛ آنچه قرار است کودک در اینده بشود اهمیت پیدا می کند و اکنون کودک فدا قربانی آینده ای می شود که قرار است بیاید.» و در این بین نقش موسسات کمک آموزشی در نادیده گرفتن کودکی دانش آموز بسیار است و تلاش هر چه بیشتری می کنند تا تنها آینده و رسیدن به موفقیت در کنکور را رواج دهند. یعنی کودک در باتلاق نادیده گرفتن کودکی اش به بهای آینده ای درخشان و دکتر و مهندس شدن، بیشتر اسیر می شود. آموزش مظلوم که قرار بوده است در دسترس همگان باشد و عادلانه، الان خود درگیر انواع و اقسامی از نابرابری های آموزشی است، وارد مبادلات پولی و تجاری شده است، تجاری شدن بیش از حد آموزش در ایران راه را برای هر تغییر بسته است و حال بر سر ماندگاری این تجارت بسیار مناقشه و بحث است.

منبع: خبر آنلاین

1981