لویی جرگه را بیشتر بشناسید/ طالبان در پی بازگشت به قدرت در افغانستان/ چرا دولت اشرف غنی مخالف مذاکرات ملابرادر با آمریکا است؟

به گزارش خبر فوری ، چند روز قبل بیش از سه هزار نفر از مقامات امنیتی، مسئولان منطقه‌ای، بزرگان اقوام و دیگر اعضای جامعه مدنی افغانستان در پایان نشست مشورتی پنج روزه که موسوم به لویه جرگه است خواستار برقراری آتش بسی فوری و پایدار در این کشور شدند تا پیش از آغاز ماه رمضان به اجرا گذاشته شود.

عبد رب الرسول سیاف که از جانب اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان به عنوان رئیس لویه جرگه منصوب شده بود در نطق اختتامیه این نشست خواستار تشکیل مجمعی از علما برای بررسی و تحلیل قرائت‌های متفاوت از مسائل دینی و رفع این اختلافات شد و تاکید کرد که اختلاف دیدگاه اساسی میان طالبان و مردم را همین قرائت‌های متفاوت دینی تشکیل می‌دهد.

اما همزمان با قرائت این مانیفست، طالبان ضمن تحریم نشست مشورتی کابل برپایی لویه جرگه را نوعی نمایش از سوی دولت دانست که با رویکرد تبلیغاتی برای ادامه کار اشرف غنی طراحی و اجرا شده است. طالبان هفته پیش با انتشار اطلاعیه‌ای تاکید کرده بود که هیچ تصمیم یا قطعنامه‌ای را که از چنین لویه جرگه‌ای خارج شود نخواهند پذیرفت.

لویه جرگه چیست؟

اما نشست معروف به لویه جرگه چیست و دقیقا چه هدفی دارد؟ لویه جرگه یا جرگه بزرگ به معنی گردهمایی بزرگ سران قبایل افغانستان است. لویه جرگه بزرگ ‌ترین مجمع بزرگان و شخصیت‌های قومی و اجتماعی کشور افغانستان است و در موارد بحرانی در افغانستان تشکیل می‌شود. در بیشتر موارد از سوی پادشاه یا رئیس جمهور فراخوانده شده اعضای آن می‌توانند هم انتخابی و هم انتصابی باشند.

مشهور است که نخستین همایش لویه جرگه در سال ۱۱۶۰ هجری برگزار شد. این جرگه پس از کشته شدن نادرشاه افشار، در مزار شیر سرخ، در داخل قلعه نظامی نادر آباد برگزار شد و ۹ روز به درازا کشید. پس از ۹ روز مباحثه میان سران اقوام مختلف، جدایی افغانستان از ایران اعلام شده و احمدشاه ابدالی از قوم سدوزایی به عنوان پادشاه افغانستان برگزیده شد.

جرگه نه زمان معین دارد و نه جای معین. بنابر نیازهای سیاسی و اجتماعی به وجود می‌آید و پس از پایان کار خود منحل می‌گردد. در واقع، جرگه هر زمان و هر جایی که یک امر سیاسی یا اجتماعی ایجاب کند تشکیل می‌شود. بنابراین، می‌توان چنین نتیجه گرفت که لویه جرگه، کهن‌ترین نهاد سنتی در ادارهٔ جامعه‌ای سنتی و تا حدی قبیله‌ای است.

چرا طالبان با لویه جرگه مخالف است؟

اگرچه قطعنامه پایانی لویه جرگه از طرف‌های درگیر و کشورهای دخیل در روند صلح افغانستان خواسته است تا با تفاهم و تلاش زمینه گشایش دفتر سیاسی طالبان در افغانستان را فراهم کنند، اما طالبان به هیچ وجه این تلاشها را قبول نداشته و خواستار تحریم جرگه شد.

آنچه از ظاهر قضیه بیرون می‌آید این است که مفاد نتیجه لویه جرگه به مذاق طالبان خوش نیامده است. در بندهای ششم و هفتم قطعنامه پایانی لویه جرگه بر حقوق اساسی مندرج در قانونی اساسی از جمله حقوق زنان، حق مشارکت سیاسی و مدنی، حق آزادی بیان، حق تعلیم و کار، حق دسترسی به خدمات عمومی و حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی مورد اشاره قرار گرفته است. این اصول و نتایج چیزهایی هستند که در چارچوب و تفسیر جزم گرایانه طالبان نمی‌گنجند و به همین دلیل، طالبان با لویه جرگه به مخالفت پرداخته است. اما به نظر می‌رسد جریان از این هم پیچیده تر باشد.

نباید فراموش کرد که هم اکنون ساختار طالبان به عنوان مهم ترین اپوزیسیون دولت فعلی افغانستان تا حدی تغییر کرده است. ملا عبدالغنی برادر(رهبر جدید این گروه) که مدتی است از زندان های پاکستان آزاد شده و در دوحه قطر گفتگوهای صلح با آمریکا را دنبال می‌کند. او در پیام های صوتی اخیرش اعلام کرده است که امیدوار است درگیری بین آمریکا و طالبان به زودی رفع شود.

بسیاری تاکید دارند که منش و گرایش عبدالغنی برادر متفاوت از روسای سابق طالبان است. او کمی نرم خو است و قصد دارد با گروههای مختلف به صلح برسد. او مدتی پیش در یک گفتگو تاکید کرد که اگر کسی با ما دشمنی نکند و علیه ما به پا نخیزد بدون شک به عنوان برادر ما پذیرفته خواهد شد.

او همچنین برای اولین بار در یک گفتگو اعلام کرد: هيچ کدام از ما افکار متعصبانه ندارد. افغانستان کشور اسلامی ما است و همه افغان‌ها باید در حالیکه به یکدیگر احترام می‌گذارند در کنار هم زیست کنند.

با این حال، دولت افغانستان خیلی به ساختار جدید طالبان خوشبین نیست و به خصوص نتایج مذاکرات برادر و آمریکا را آسیب زننده به جریانات صلح افغانستان می‌داند.

در همین حال؛ حمدالله محب (سفیر سابق افغانستان در ایالات متحده آمریکا) از جریان گفتگوهای اخیر طالبان و آمریکا راضی نیست و معتقد است در حالی که گفتگوهای صلح در افغانستان به سمت خوبی در حال پیشروی است، آمریکا افغانستان را در تاریکی رها کرده است.

محب معتقد است گفتگوی طالبان با آمریکا به معنی اعتبار دادن به این گروه و پذیرش آن به عنوان یک نهاد رسمی و پذیرفته شده است و این قطعا به ضرر افغانستان تمام می‌شود.

ترس دولت افغانستان زمانی بیشتر شده است که ذبیح الله مجاهد(سخنگوی طالبان) در یک گفتگوی تلویزیونی این وعده را به طرفداران طالبان داد که این گروه به زودی با قدرت و به عنوان گروه پیروز به عرصه افغانستان باز می‌گردد.

آمریکا قصد خروج از افغانستان را دارد و هم زمان همه‌ گروههای افغان به دنبال افزایش نقش و قدرت خود در آینده سیاسی این کشور هستند. هم زمان هم طالبان از طریق مذاکره با کشورهای مختلف و شرکت در نشست دوحه و هم دولت از طریق تشکیل لویه جرگه به دنبال افزایش سهم خود از قدرت هستند.

با تغییر ساختار سیاسی و نظامی اخیر افغانستان، می‌توان در میان نیروهای طالبان سه گروه مشخص را از هم متمایز کرد. گروه اول طرفدار اندیشه های ملا برادر هستند و بر این تاکید دارند که طالبان باید به صورت مستقل وارد گفتگو با نیروهای خارجی به خصوص آمریکا شود. دسته دیگر، ترجیح می‌دهند که خروج نیروهای آمریکایی را به گروههای داخلی افغانستان و دولت این کشور واگذار کنند. دسته آخر که بیشتر شامل گروههای تندرو است، خواهان بی اعتمادی و عدم سازش همزمان طالبان با نیروهای خارجی و دولت این کشور هستند.

به نظر می‌رسدکه هم اکنون، اندیشه عبدالغنی برادر بر ساختار کلی طالبان حاکم است و به همین دلیل، طالبان به دنبال افزایش قدرت خود در افغانستان و ورود مستقیم (و مستقل از قدرت) به مذاکرات صلح در افغانستان است. دولت افغانستان به شدت نگران این جریان است و به همین دلیل در جرگه اخیر سعی کرد امتیازاتی را به طالبان داده و این گروه را به صورت رسمی بپذیرد.

جل مک‌گورینگ(خبرنگار بی بی سی) در این مورد تاکید دارد که رئیس‌جمهور اشرف غنی هیچ گاه قبلا آزادی این تعداد زندانیان طالبان را اعلام نکرده بود، او گفت طالبان در کابل استقبال می‌شود. این یک پاسخ عملی به تقاضاهای لویه جرگه بود که همچنین خواستار زمان‌بندی خروج نیروهای خارجی، دفتر سیاسی طالبان در کابل و یک آتش‌بس فوری همه جانبه شدند.

اشرف غنی گفته است که آماده پذیرش آتش‌بس اگر دو جانبه باشد، است. سال گذشته یک آتش‌بس تاریخی - دوجانبه و یک جانبه- کوتاه مدت اجرا شده بود. اما حالا سوال اساسی این است که طالبان چگونه جواب می‌دهند. زمان‌بندی برنامه خروج نیروهای خارجی یکی از خواسته‌های کلیدی است. آن‌ها می‌خواهند خروج نیروها نهایی شده و فوری تطبیق شود، نه یک روند مرحله‌ای مانند آنچه لویه جرگه پیشنهاد کرده است.

خبرنگار بی بی سی در انتها تاکید دارد که بعید است طالبان این خواسته لویه جرگه را بپذیرند که قانون اساسی (نگهبان حقوق بشر و حقوق زنان است) باید حفاظت شود. طالبان بر گفتگوهای خود با ایالات متحده تمرکز کرده و تا هنوز تعامل با حکومت افغانستان را که نامشروع می‌خواند و آن را رد کرده است.

38