چالش های آموزش مجازی در مدارس
یک کارشناس حوزه آموزش و پرورش گفت: هنگامی که «نقشه افت یادگیری» دانش‌آموزان ترسیم شد، مدرسه می‌تواند برنامه‌های درسی خود را دوباره تنظیم کند تا به یادگیری از دست رفته رسیدگی کند.
زهرا علی‌اکبری با بیان اینکه طی دو سال گذشته صاحب‌نظران و متخصصان علوم تربیتی، بسیار به "افت یادگیری" و "بازیابی یادگیری" در دانش‌آموزان اشاره کرده‌اند اظهار کرد: از زمان شروع همه‌گیری کووید-۱۹، محققان، سیاست‌گذاران و رهبران آموزشی در تلاش بوده‌اند تا میزان یادگیری دانش‌آموزان کاهش پیدا نکند و دستخوش تغییرات نشود، اما با این وجود، نگرانی‌ها در مورد تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این بیماری بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان همچنان پابرجاست.
وی افزود: بر اساس مطالعه‌ای که انجمن تحقیقات آموزشی آمریکا در ماه جولای منتشر کرد، دانش‌آموزانی که از آموزش آنلاین استفاده می‌کردند، در مقایسه با همسالانی که مطالب را حضوری فرا می‌گرفتند، بیشتر از نظر تحصیلی، اجتماعی و عاطفی دچار مشکل شدند. در پرتو چنین یافته‌هایی، منطقی است که مدارس و سیاست‌گذاران بخواهند شکاف‌های یادگیری را کاهش و برای سرعت بخشیدن به پیشرفت دانش‌آموزان اقدام کنند و آموزش‌های حضوری را رونق ببخشند.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه در این میان چگونگی برگزاری آموزش‌های حضوری مهم است گفت: از ابتدای آذرماه با اعلام رسمی وزارت آموزش‌وپرورش تقریبا تمام مدارس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و گروه‌بندی دانش‌آموزان، آموزش حضوری را در دستور کار خود قرار داده‌اند. با توجه به اینکه آموزش مجازی چالش‌های زیادی را برای معلمان و دانش‌آموزان به همراه داشته و پژوهش‌های بین‌المللی بر این ادعا صحه می‌گذارند که این نوع از آموزش نتوانسته کیفیت یادگیری در دانش‌آموزان را تضمین کند ضروری است تا نظام‌های آموزشی با توجه به تداوم همه‌گیری کرونا بر روی آموزش ترکیبی (حضوری و مجازی) سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کنند.
علی‌اکبری ادامه داد: با این اوصاف، حدود یک ماه دیگر امتحانات دی ماه برگزار خواهد شد و علاوه بر دانش‌آموزان، والدین و معلمان در تلاش هستند تا استراتژی‌های کاربردی برای کاهش افت یادگیری به کار بندند و دانش‌آموزان را در این مسیر کمک کنند.
وی در ادامه به نکاتی در یادگیری ترکیبی که می‌تواند موجب مهار افت یادگیری در مدرسه شده و تجربه آموزشی در این شرایط را غنی‌تر کند اشاره کرد و گفت: مدیران مدرسه می‌توانند به برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های بازیابی یادگیری که شامل طیف وسیعی از فرصت‌های یادگیری است کمک کنند. همچنین استاندارد کردن رویکردهای ترکیبی (آموزش حضوری و مجازی)، برنامه‌ریزی آموزش بیشتر برای دانش آموزان به‌طور فردی یا مشارکتی در طول یا بعد از ساعات مدرسه، تشکیل گروه‌های یادگیری دانش‌آموزی در راستای تقویت یادگیری آنان، ارائه برنامه‌های فناوری تطبیقی که به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا با سرعت خودشان کار کنند و پس از تسلط بر مطالب، به پیش بروند از دیگر اقدامات مفیدی هستند که می‌تواند در دستورکار مدیران مدارس قرار بگیرد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش افزود: اجرای این برنامه‌ها فقط به رفع شکاف‌های یادگیری میان دانش‌آموزان و استانداردهای امروزی کمک نمی‌کند، بلکه به مدارس آمادگی و کسب تجربه برای دفعات بعد که یک اختلال یادگیری اتفاق می‌افتد، می‌دهد.
علی‌اکبری با اشاره به نقش معلمان در ترسیم نقشه برنامه درسی گفت: نقشه‌های برنامه درسی هم ابزار تشخیصی و هم درمانی برای افت یادگیری و دستاوردهای یادگیری دانش‌آموزان است. نقشه‌ها استانداردهایی را که معلمان در نظر دارند در یک سطح کل‌نگر، مقطعی و بین موضوعی تدریس کنند، به هم گره می‌زنند و روشن می‌کنند که دانش‌آموزان کجا کوتاهی و کجا در طول همه‌گیری کرونا پیشرفت کرده‌اند.
وی ادامه داد: هنگامی که نقشه افت یادگیری دانش‌آموزان ترسیم شد، مدرسه می‌تواند برنامه‌های درسی خود را دوباره تنظیم کند تا به یادگیری از دست رفته رسیدگی کند. این برنامه می‌تواند علاوه بر عملکرد تحصیلی در مهارت‌های اساسی یادگیری، شامل سایر مهارت‌ها مانند ارتباط و همکاری که دانش‌آموزان در این دوران از دست داده‌اند، باشد. ترسیم نقشه برنامه درسی به ساخت مدرسه انعطاف‌پذیرتر که در آن دانش‌آموزان بتوانند از ثبات و حمایت بیشتری در طول هر درس برخوردار شوند کمک می‌کند.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش همچنین به نقش معلمان در برنامه‌ریزی درسی اشاره و اظهار کرد: اگر نقشه‌های برنامه درسی نقشه راه بازیابی یادگیری هستند، پس برنامه‌ریزی درسی دستورالعمل‌های گام به گامی هستند که ما را به این هدف می‌رسانند. یک طرح درس قوی می‌تواند از طریق طراحی و ارائه چارچوب دروس برای ارتقای سرعت دانش‌آموزان (و ایجاد انگیزه در آنها)، تمرکز بیشتر بر تقویت یادگیری‌های قبلی برای اطمینان از ماندگاری مهارت‌های اساسی، ایجاد مسیرهای جایگزین برای دانش‌آموزانی که دسترسی قابل اعتمادی به فناوری ندارند، طراحی فعالیت‌های یادگیری که دانش‌آموزان را از راه دور درگیر می‌کند و با روش‌های آموزش مجازی متناسب می‌شود، بررسی مجدد در سطح فردی که آیا یادگیری اتفاق افتاده است یا خیر، به کاهش افت یادگیری و دستاوردهای یادگیری بپردازد.
وی با بیان اینکه معلمان می‌توانند دانش‌آموزان را در فرآیند برنامه‌ریزی درسی مشارکت دهند تا هر درس را با نیازهای خاص کلاس، به روشی که بهترین کار را برای آنها انجام می‌دهد، تنظیم کنند گفت: اگر افت و کاهش عملکرد در یادگیری در اواخر فرآیند تشخیص داده شود و زمان زیادی سپری شده باشد تا دانش‌آموز متوجه شود که باید دوباره موضوع را یاد بگیرد، ممکن است فرآیندهای فکری نادرست به طور محکم در ذهن دانش‌آموز تثبیت شود. معمولا دانش‌آموزان فرآیند یادگیری را به این ترتیب دنبال می‌کنند: «تمرین فعالیت‌ها، خطا داشتن، بازخورد گرفتن، روی بازخورد فکر کردن و دوباره تلاش کردن»؛ هرچه این فرآیند کمتر قطع شود، یادگیری کارآمدتر و مؤثرتر است.
علی‌اکبری تصریح کرد: اگرچه گذشت حدود دو سال از آموزش مجازی و آغاز چند ماهه آموزش‌های حضوری نوید این را می‌دهد که عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مطلوب‌تر و رو به رشد خواهد بود، اما نباید به این اکتفا کرد، بلکه باید همچنان با فراهم‌آوری بسترها و زیر ساخت‌های لازم، دانش‌آموزان را در مسیر یادگیری به درستی کمک و هدایت کرد.
افت یادگیری در آموزش مجازی قابل جبران است اگر تدبیر برای آن وجود داشته باشد. اشکال کار در این خصوص این است که سنجه ها و ابزارهای شما همانهایی است که در آموزش حضوری بکار می بندید. با دوچرخه روی زمین صاف می توان حرکت کرد ولی روی آب نیاز به قایق دارید و با بستن تیوپ به دوچرخه چندان موفق نیستید. ایکاش در این دوران به جای نقد مکرر و حرف های تکراری سعی در یافتن ابزارهای قویتر در آموزش مجازی می کردید. ضمن این که ضعف یادگیری فقط بخاطر آموزش مجازی نیست دانش آموزان مدتهاست شیوه "یادگیری" را بلد نیستند و اصولا اهل تعمق و مطالعه نیستند