2 سالگی همه‌گیری کرونا/ 4 سوال در مورد کووید که هنوز بی‌پاسخ است

برخلاف بیماری‌های همه‌گیری که بشر در دوران مدرن تجربه کرده بود، کشف و ساخت واکسن‌های موثر علیه ویروس کرونا و بیماری کووید-۱۹ بسیار سریع‌تر از دوره‌های ۴ تا ۱۰ ساله مرسوم و تنها در یک سال ممکن شد و اخیرا نیز شرکت‌ داروسازی فایزر قرص‌ موثر بر این بیماری را ارائه کرده است.

هر چند به نظر می‌رسد، متخصصان بیماری‌های عفونی در شناسایی سریع سویه‌های خطرناک و جهش‌های پیاپی ویروس کرونا موفق بوده‌ و بسیاری از ناشناخته‌های کووید-۱۹ را شناسایی کرده‌اند ولی هنوز چهار پرسش اصلی وجود دارد که همچنان بی‌پاسخ مانده است.

چرا بیماری برخی مبتلایان سنگین‌تر است؟

ما می‌دانیم که ابتلا به ویروس کرونا باعث ایجاد علائمی از جمله سردرد، تب، حالت تهوع و استفراغ و حتی از دست دادن حس چشایی یا بویایی می‌شود. اما دانشمندان هنوز در مورد این که چرا برخی افراد نوع حاد و سنگین بیماری کووید-۱۹ را تجربه می‌کنند و برخی دیگر حتی بدون بروز علائم مشخص دوره ابتلای خود را سپری می‌کنند، پاسخ دقیق و مشخصی ندارند.

جیجی گرونوال، محقق ارشد دانشگاه جان هاپکینز در آمریکا می‌گوید که با وجود همبستگی بالا بین افزایش سن و ابتلا به نوع حاد بیماری کووید-۱۹ ولی کم نیستند جوانان و کودکانی که جان خود را به دلیل سرایت ویروس کرونا از دست داده‌اند؛ در حالی که مطابق یافته‌های اولیه آنها باید نوع خفیف این بیماری را سپری کنند.

دانشمندان همچنین در تلاش هستند تا راز ابتلا به «کووید طولانی» را در برخی بیماران کشف کنند. کووید طولانی در قالب مجموعه‌ای از علائم از جمله خستگی، مشکل تنفسی، بی‌خوابی، مشکل در تمرکز، اضطراب و افسردگی می‌تواند هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از ابتلای اولیه بیمار ادامه داشته باشد. علت بروز این وضعیت در برخی بیماران نیز هنوز به وضوح مشخص نیست.

خانم گرونوال در مواجهه با این ابهام و پرسش‌ها به گفتن این جمله اکتفا می‌کند که «ما زمان کافی برای یافتن پاسخ این سوال‌ها نداشتیم.»

ماندگاری ایمنی واکسن‌ها چه مدتی است؟

بررسی‌های متعدد نشان داده که واکسن‌های فایزر و مدرنا کارآیی بیشتری نسبت به سایر واکسن‌های کشف شده برای مقابله با سویه‌های مختلف ویروس کرونا دارند؛ به ویژه آن که با تزریق دُز سوم یا یادآور این دو واکسن در برابر سویه اومیکرون نیز کارآیی قابل قبولی دارند.

محقق ارشد دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید که دانشمندان هنوز در حال کشف دقیق این واقعیت هستند که اثربخشی واکسن‌ها چه زمانی شروع به کاهش کند؛ البته شواهد نخستین نشان از کاهش آن پیش از شش ماهگی تزریق حکایت دارد و به همین دلیل هم تزریق دُز یادآور در شش ماهگی و حتی پیش از آن توصیه می‌شود ولی این که آیا با ظهور سویه‌های جدید همچون اومیکرون، دُز یادآور کارآیی بلندمدتی خواهد داشت یا نه هنوز مشخص نیست.

چند سویه خطرناک دیگر ظهور خواهد کرد؟

ویروس‌ها دائماً جهش می‌یابند البته گاهی در جهت تضعیف و گاهی در جهت تقویت. تا کنون جهش‌های نگران کننده آلفا، بتا، گاما، دلتا و اومیکرون برای ویروس کرونا شناسایی شده‌اند که دو سویه اخیر آن از نظر شدت بیماری حاصل و سرعت سرایت مهم‌تر بوده‌اند.

در حالی که محققان قادرند به سرعت انواع مختلف جهش‌ها را شناسایی کنند ولی برای درک این که یک سویه جدید چقدر خطرناک است به زمان بیشتری نیاز دارند.

خانم گرونوال می‌گوید: «ما هنوز توانایی پیش‌بینی تاثیر سویه‌ها را نداریم و هر چند نسبت به گذشته ابزارهای بهتری در اختیار داریم ولی قادر به پیش‌بینی زمان ظهور سویه جدید و جهت در آن در مسیر تقویت یا تضیف نیستیم.»

مقامات بهداشتی تنها به اعلام این هشدار اکتفا می‌کنند که هرچه همه‌گیری طولانی‌تر باشد و گروه‌های بزرگ جمعیتی واکسینه نشده باقی بمانند، ویروس زمان بیشتری برای انتشار و جهش در اختیار خواهد داشت.

کرونا از کجا آمد؟

کارشناسان هنوز مطمئن نیستند که بیماری کووید-۱۹ و ویروس کرونا چگونه ظهور کرده است. نظریه غالب این است که این ویروس از حیوان به انسان منتقل شده است. اولین علائم بروز این ویروس در ووهان چین، در میان افرادی که در نزدیکی بازار عمده فروشی غذاهای دریایی کار و زندگی می‌کردند، ظهور کرده؛ بازاری که بررسی‌ها نشان داده که در آن گوشت حیوانات غیرمرسومی همچون گورکن و جوجه تیغی نیز عرضه می‌شده است.

با این حال، برخی دیگر ادعا می‌کنند که ویروس جدید در یک آزمایشگاه پدیدار شده و یک ویروس طبیعی یا مهندسی شده توسط محققی که آلوده شده بوده به دیگران منتقل شده است اما هنوز هیچ مدرک محکمی برای تایید این نظریه وجود ندارد.