ردپای تغییرات اقلیمی در ظهور ویروس کرونا
تحقیقات دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد افرادی که در مکان‌هایی با کیفیت هوای ضعیف زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹ هستند و با تغییرات آب و هوایی و مشارکت زندگی با گونه‌های حیوانی، باید انتظار داشته باشیم این تغییرات روی سلامتی ما تأثیر بگذارند.
آنچه در ادامه می‌خوانید، یادداشت سحر منصوری، متخصص آب و هواشناسی است که سال‌هاست در زمینه کاهش آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی پژوهش می‌کند. این یادداشت، حاصل گفت‌وگویی با آرون برنشتاین، مدیر دانشگاه هاروارد در خصوص رابطه بین ویروس کرونا و تغییرات آب و هوایی و همچنین بررسی‌های دیگر است.
تاثیر تغییرات اقلیم بر انتشار ویروس کرونا، رابطه آلودگی هوا و افزایش خطر ابتلا به ویروس کرونا، اینکه چقدر احتمال دارد در نتیجه تغییرات اقلیم شاهد شیوع بیماری‌های عفونی باشیم و در نهایت چه اقداماتی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های آینده می‌توانیم انجام دهیم، از جمله سوالاتی است که در این یادداشت تلاش شده برای آن پاسخی ارائه شود:
«در حال حاضر ما شواهد مستقیمی مبنی بر تاثیر تغییرات آب و هوایی بر گسترش کووید-۱۹ نداریم. اما می‌دانیم که تغییرات آب و هوایی، نحوه ارتباط ما با گونه‌های دیگر سرزمین‌ها را تغییر داده که این موضوع برای سلامتی و خطر ابتلا به عفونت اهمیت دارد.
تغییرات آب و هوایی، گرم‌شدن سیاره و جنگل‌زدایی که بیشتر برای اهداف کشاورزی رخ می‌دهد، بزرگ‌ترین عامل ازبین‌رفتن زیستگاه در سراسر جهان است. حیواناتی که زیستگاه خود را از دست داده‌اند، مجبور به مهاجرت می‌شوند و در تماس با حیوانات و انسان‌های دیگرمیکروب را با آنها به اشتراک می‌گذارند.
مزارع بزرگ دام می‌توانند منبع سرایت عفونت از حیوانات به مردم باشند. تقاضای کمتر برای گوشت حیوانات و دام‌پروری می‌تواند خطر بیماری‌های عفونی نوظهور را کاهش دهد و در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای هم کم می‌شود.
در فوریه سال ۲۰۲۱ مطلبی توسط «رابرت می» در خصوص تاثیر تغییرات اقلیم و ویروس کرونا تهیه شد که نشان می‌داد تغییرات آب و هوایی ممکن است نقش کلیدی در همه‌گیری ویروس کرونا داشته باشد. این بررسی مشخص کرد که چگونه تغییرات اقلیمی، جنگل‌های جنوب شرقی آسیا را تحت تاثیر قرار داده و منجر به جابه‌جایی گونه‌های خفاش در این منطقه شده است. در واقع تغییر الگوی دما، بارش و پوشش گیاهی منطقه باعث تجمع بزرگ گونه‌های حیات وحش در نزدیکی سکونتگاه‌های انسان شده‌اند.
این در حالی است که در مورد رابطه آلودگی هوا و خطر ابتلا به ویروس کرونا در دانشگاه هاروارد نیز تحقیقاتی انجام شد که نشان می‌دهد افرادی که در مکان‌هایی با کیفیت هوای ضعیف زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹ هستند. قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا منجر به افزایش عفونت‌های تنفسی و انتقال سریع‌تر ویروس‌هایی شبیه به آنفلوآنزا و کووید می‌شود.
گزارش‌های علمی حاصل از بررسی انجام‌شده روی گسترش شیوع آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در سال ۲۰۱۵ در ایالات متحده نشان می‌هد که چندین ویروس از جمله آنفلوآنزا می‌توانند روی ذرات هوا حمل شوند و این نشان می‌دهد که انتقال ویروس از طریق هوا ممکن است.
همچنین مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۵ و در پکن انجام شده، نشان می‌دهد در طول اپیدمی سارس در سال ۲۰۰۳ افزایش آلودگی هوا با ذرات معلق، خطر مرگ ناشی از بیماری سارس که مانند ویروس کووید است را افزایش داده.
بنابرین، تغییرات آب و هوایی، گرم‌شدن کره زمین و به‌هم‌ریختن الگوهای دما و بارش در نقاط مختلف زمین شرایط را برای گسترش برخی از بیماری‌های عفونی مساعدتر کرده است.
ما برای محدودکردن خطر بیماری‌های عفونی باید تمام تلاش خود را برای کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش گرمایش زمین به میزان ۱.۵ درجه انجام دهیم.
در پاسخ به این سوال که چرا بیماری‌های عفونی نوظهور در حال افزایشند، باید گفت که ما در دهه‌های اخیر شاهد یک روند نوظهور بیماری‌های عفونی بوده‌ایم و بیشتر این بیماری‌ها از حیوانات، به‌خصوص حیوانات وحشی به انسان انتقال پیدا کرده‌اند. این روند دلایل زیادی دارد؛ خواسته‌های ما از طبیعت افزایش پیدا کرده به طوری که امروزه دایناسورها و نیمی از حیات روی زمین در ۶۵ میلیون سال پیش منقرض شده‌اند. گونه‌هایی را با سرعت زیاد از دست می‌دهیم و این ازبین‌رفتن سریع حیات روی زمین عمدتا به دلیل ازبین‌رفتن زیستگاه است که بیشتر از طریق رشد محصولات زراعی و پرورش دام رخ می‌دهد.
امروزه ما مکان‌های کمتری برای زندگی و منابع غذایی کمتری برای تغذیه داریم و حیوانات، غذا و سرپناه را در جایی که مردم هستند، پیدا می‌کنند و بسیاری از این حیوانات خانه پاتوژن‌هایی مانند آنفلوآنزا هستند که می‌توانند منجر به گسترش بیماری شوند. بنابراین با تغییرات آب و هوایی و مشارکت زندگی با گونه‌های حیوانی، باید انتظار داشته باشیم که این تغییرات روی سلامتی ما تاثیر بگذارند.
در پاسخ به اینکه ما چه اقداماتی می‌توانیم برای جلوگیری از شیوع بیماری در آینده انجام دهیم، باید گفت که ما باید سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه انجام دهیم تا از شیوع بیماری جلوگیری کنیم. بودجه بیشتری برای تحقیقات مورد نیاز فراهم کنیم و کارهای بیشتری برای کنترل تجارت غیرقانونی حیات وحش انجام دهیم. اقدامات اقلیمی برای جلوگیری از همه‌گیری‌های بعدی مثل جلوگیری از جنگل‌زدایی که یکی از دلایل اصلی تغییرات آب و هوایی است، می‌تواند به جلوگیری از مهاجرت حیوانات و ازدست‌دادن تنوع زیستی کمک کند و در نتیجه، خطر گسترش بیماری‌های عفونی را کاهش دهد.
اپیدمی اخیر ابولا در غرب آفریقا احتمالا تا حدی به این دلیل رخ داده که خفاش‌های حامل این بیماری مجبور شده‌اند به زیستگاه‌های جدید نقل مکان کنند زیرا جنگل‌هایی که قبلا در آن زندگی می‌کردند، از بین رفته بود.
ما همچنین باید در شیوه‌های کشاورزی بازنگری کنیم؛ به‌خصوص آن‌هایی که به پرورش ده‌ها میلیون حیوان در فاصله نزدیک به جمعیت انسانی ختم می‌شوند.
در مجموع، کاهش آلودگی هوا ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند ذغال سنگ، نفت و گازهای طبیعی به سالم نگه‌داشتن ریه کمک می‌کند و از ما در برابر عفونت‌های تنفسی مانند کرونا محافظت می‌کند.
ما برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را بشدت کاهش دهیم. زمانی که از منابع انرژی کم‌کربن مانند باد و خورشید برق تولید کنیم، آلاینده‌های مضر هوا مانند اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید کربن که منجر به بیماری‌های قلبی و سکته می‌شوند را کاهش می‌دهیم.
پیشگیری همیشه بهترین رویکرد برای محافظت از سلامتی است. زمانی که کووید-۱۹ کاهش پیدا کند، باید آماده باشیم تا با افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌کربن اقتصاد را از سر بگیریم.
در مجموع، در حال حاضر هم بیماری کووید جان مردم را می‌گیرد و هم تغییرات اقلیمی اما مقیاس اقدامات برای مبارزه با آنها کاملا متفاوت است زیرا بیماری‌های عفونی به طور اساسی، ترسناکند و سریع نحوه زندگی ما را تغییر می‌دهند و تهدیدی جدی برای ما و اطرافیان ما به شمار می‌روند اما تغییرات اقلیمی به نظر حرکت آهسته‌ای دارند و خطراتشان غیرشخصی و تدریجی است.
اما تحقیقات نشان می‌دهد اقداماتی که برای مبارزه با تغییرات اقلیم به آنها نیاز داریم، همان اقداماتی است که برای سالم‌تر زندگی‌کردن مردم به آنها نیاز داریم.»
