مرگ های زهرماری، بیش از ۷۰۰ قربانی در ۵۰ روز/ مراکز درمانی مصرف الکل را به پلیس اطلاع نمی‌دهند
«اصولا اعتراف به مصرف الکل در فرهنگ ما کار سختی است و مراجعان اکراه دارند که به این موضوع اشاره کنند، از طرفی نگرانی از مشکلات قانونی هم این مساله را تشدید می‌کند در حالی که هرگز گزارش مصرف الکل و مسمومیت ناشی از آن به مراجع قانونی و پلیس اعلام نمی‌شود، این مساله از اسرار بیماران محسوب می‌شود و ابدا از سوی مراکز درمانی به پلیس چیزی گزارش نمی‌شود مگر اینکه در کنار مسمومیت، حادثه‌ای هم به وقوع پیوسته باشد و نیاز به گزارش پلیس باشد و در پی آن لازم باشد به مراجع قانونی گزارشی ارسال شود.»
مسافری از یکی از شهرهای جنوبی کشور به تهران می‌رسد، با علائم تهوع، استفراغ و تاری دید به اورژانس بیمارستان لقمان مراجعه می‌کند، در معاینات اولیه بیمار اظهار می‌کند که هیچ چیز غیرمعمولی مصرف نکرده است، آزمایش‌ها انجام می‌شود و نتیجه مسمومیت با الکل اعلام می‌شود. بیمار مذکور با نتیجه آزمایش یادش می‌آید که سه روز قبل در شهرشان با سه نفر دیگر مشروب مصرف کرده‌اند.
در نهایت مصرف مشروب دست‌ساز و تقلبی منجر به فوت دو نفر و کور شدن دو نفر دیگر از این چهار تن می‌شود.
پیمان عرفان‌طلب اوینی، استاد دانشگاه شهید بهشتی به این موضوع اشاره می‌کند تا توضیح بدهد که علائم مسمومیت ناشی از مصرف الکل تقلبی ممکن است ساعت‌ها بعد از نوشیدن سراغ فرد بیاید تا جایی که حتی مسموم فراموش کند الکل مصرف کرده است. این یعنی برعکس تصور عموم در ساعت‌های اولیه مصرف الکل تقلبی ممکن است هیچ علائمی بروز پیدا نکند.
در واقع علائم مسمومیت با الکل معمولا حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف خودش را نشان می‌دهد، دقیقا زمانی که اتانول مصرفی موجود در خون کم می‌شود و میزان متانول غیراستاندارد موجود در مشروب کارش را شروع می‌کند.متانول ابتدا توسط الکل دهیدروژناز ۴ به فرمالدئید متابولیزه می‌شود. فرمالدئید پس از آن تقریباً به طور کامل توسط آلدهید دهیدروژناز ۴ به فرمات (اسید فرمیک) متابولیزه می‌شود، نتیجه به زبان ساده یعنی فرد طی این فرایند به شدت مسموم می‌شود.
«بارها کسانی با مسمومیت بالا به اورژانس لقمان آمده‌اند که از بطری پلمپ شده با ظاهری شبیه محصولات خارجی، الکل مصرف کرده بودند. این یعنی به ظاهر بطری، طعم و بو، قیمت و پلمپ بودن آن به هیچ عنوان نمی‌توان اعتماد کرد.»
مسمومان متانول با علائمی چون تهوع، استفراغ، احساس ناخوشایند شدید، تنفس تند، تعریق و تاری در چشم به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.
فاجعه زمانی رخ می‌دهد که بدانیم در اثر این مسمومیت، فرد در هر ساعت، یک دهم از بینایی خود را از دست می‌دهد و طی ده ساعت اگر کمک‌های پزشکی نگیرد، کاملا نابینا می‌شود، ضمن اینکه بسته به میزان مسمومیت، علاوه بر نابینایی، از دست دادن هوشیاری، کما و در نهایت مرگ نیز مورد انتظار است.
این همان اتفاقی‌ست که اخیرا در بندرعباس رخ داده و اخبارش از ۱۱ اردیبهشت ماه در خبرگزاری‌ها منتشر شده است. بر اساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان تاکنون بیش از ۸۰ نفر براثر مسمومیت ناشی از الکل به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که این تعداد ۱۴ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
طی سال‌های اخیر بارها براثر توزیع الکل تقلبی در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور آمار تکان‌دهنده‌ای از مسمومانی که نابینا یا فوت شده‌اند، در سرخط اخبار قرار گرفته است.
آنها که دیر مراجعه می‌کنند
مهم‌ترین عامل برای نجات مسمومان الکی زمان است. رسیدن به موقع به مراکز درمانی و دیالیز شدن.
اما این زمان اغلب از دست می‌رود، دلیلش را دکتر عرفان‌طلب، فلوشیپ سم شناسی بالینی و متخصص اورژانس این‌گونه توضیح می‌دهد: «قبح اجتماعی، مسائل شرعی و نگرانی از قانون باعث می‌شود که افراد علی‌رغم ظهور علائم، دیر مراجعه کنند.»
او معتقد است: «اصولا اعتراف به مصرف الکل در فرهنگ ما کار سختی است و مراجعان اکراه دارند که به این موضوع اشاره کنند، از طرفی نگرانی از مشکلات قانونی هم این مساله را تشدید می‌کند در حالی که هرگز گزارش مصرف الکل و مسمومیت ناشی از آن به مراجع قانونی و پلیس اعلام نمی‌شود، این مساله از اسرار بیماران محسوب می‌شود و ابدا از سوی مراکز درمانی به پلیس چیزی گزارش نمی‌شود مگر اینکه در کنار مسمومیت، حادثه‌ای هم به وقوع پیوسته باشد و نیاز به گزارش پلیس باشد و در پی آن لازم باشد به مراجع قانونی گزارشی ارسال شود.»
کمتر از دو ماه،بیش از ۷۰۰ فوتی
قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات، ماده ۷۰۲ می‌گوید: هرکس مشروبات الکلی بسازد یا بخرد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد یا حمل یا نگهداری کند یا در اختیار دیگری قراردهد، به ۶ ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان ۵ برابر ارزش عرفی (تجاری) کالای یادشده محکوم می‌شود.
با این حال الکل در ایران هم سازنده دارد، هم فروشنده و هم مصرف‌کننده، هرچند که آمار رسمی ندارد اما جوریدن در آمار مرگ و میرهایی که طی سال اعلام می‌شود، نشان می‌دهد که نمی‌توان عدد و رقمش را ناچیز تصور کرد.
بزرگ‌ترین عددها از آمار مسمومیت و مرگ و میرهای ناشی از مصرف الکل تقلبی به روزهای آغازین شیوع ویروس کرونا در کشور برمی‌گردد. یعنی اسفند سال ۱۳۹۸ و نشر یک شایعه که می‌گفت خوردن الکل اثر پیشگیرانه در برابر ابتلا به کووید ۱۹ دارد.
مسمومان متانول با علائمی چون تهوع، استفراغ، احساس ناخوشایند شدید، تنفس تند، تعریق و تاری در چشم به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. فاجعه زمانی رخ می‌دهد که بدانیم در اثر این مسمومیت، فرد در هر ساعت، یک دهم از بینایی خود را از دست می‌دهد و طی ده ساعت اگر کمک‌های پزشکی نگیرد، کاملا نابینا می‌شود.
بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، در بازه زمانی اول اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۹ فروردین ۱۳۹۹ بیش از سه هزار نفر در اثر مصرف الکل مسموم شده و از این میان ۷۲۸ نفر جان خود را از دست دادند.
دکتر عرفان طلب براساس تجربه‌ای که در بیمارستان لقمان و همین ایام دارد، می‌گوید:«هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا در کشور و اشاعه این باور غلط که مصرف الکل موجب پیشگیری از ابتلا به کووید۱۹ می‌شود، مصرف الکل افزایش و مسمومیت ناشی از آن افزایش یافت به‌طوری که روزانه بیش از ۳۰ مسموم به اورژانس بیمارستان لقمان مراجعه می‌کردند.»
به گفته او آنچه که سبب شد این آمار کاهش پیدا کند حضور پزشکان در برنامه‌های تلویزیونی و رسانه‌ها برای روشن کردن مردم بود، چیزی که باید درباره مصرف الکل تقلبی نیز، بدون حذف صورت مساله، اتفاق بیفتد.
شهریور ۱۳۹۷ چه شد؟
اما برگردیم به بیشتر از یک سال قبل از کرونا، از روزهای پرخبر درباره مسمومیت با الکل باید به اتفاقی که در شهریور ۱۳۹۷ افتاد هم اشاره کرد. از ۱۵شهریور تا ۹ آبان همین سال، ۹۷۴ نفر در کشور به دلیل مصرف مشروبات الکلی دست‌ساز دچار مسمومیت شدند و از این تعداد، ۸۵ نفر جان خود را از دست دادند.
رئیس وقت اورژانس کشور اعلام کرد که ۲۹ نفر در استان البرز، ۲۶ نفر در استان هرمزگان، ۱۱ نفر در استان تهران، ۷ نفر در استان خراسان شمالی، ۶ نفر در استان فارس، ۳ نفر در استان مرکزی، ۲ نفر در استان کهگیلویه و بویر احمد و یک نفر در قزوین بر اثر مسمومیت با الکل جان خود را از دست دادند.
هرچند که اخباری از دستگیری توزیع‌کنندگان مشروبات الکلی تقلبی منتشر شد اما درباره اینکه چطور به شکل هم‌زمان چندین استان کشور درگیر چنین مشکلی شدند، شفاف‌سازی نشد.
رسانه‌ها جسارت ندارند
زمستان سال گذشته دومین همایش ملی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام در وزارت کشور برگزار شد، طی این همایش، تقی رستم‌وند، رئیس وقت سازمان امور اجتماعی درباره وضعیت مصرف «الکل» در کشور به عنوان یک آسیب اجتماعی، گفت بود: «نرخ شیوع الکل در کشور بین ۹ تا ۱۰ درصد افراد بالای ۱۵ تا ۶۴ سال است به طوری که سالانه بیش از پنج میلیون نفر در کشور الکل مصرف می‌کنند.»
او ادامه داده بود: «درحالی باید به مصرف الکل توجه کرد که رسانه‌های ما به هیچ عنوان جسارت پرداختن به تغییر نگرش مردم نسبت به الکل را ندارند.»
ننوشید
قانون مواد خوراکی، آشامیدنی و بهداشتی، ماده۳ می‌گوید: در صورتی که مصرف مواد خوردنی و آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی منجر به فوت مصرف‌کننده گردد، مجازات سازنده یا تهیه‌کننده یا مخلوط‌کننده اعدام است.
اما اگر به آمار تقی رستم‌وند بسنده کنیم، طبعا برای ۵ میلیون مصرف‌کننده الکل در کشور سازندگان زیرزمینی زیادی وجود دارد.
سازندگانی که شاید هرگز مشخص نشود قاتلان و عاملان اصلی مرگ‌ها، نابینایی‌ها و عوارض ناشی از مصرف محصولات تقلبی‌شان کدام بخت برگشتگانی بودند که در یک دورهمی، مهمانی یا عروسی خواسته‌اند به زعم خودشان شاد شوند.
توصیه دکتر عرفان‌طلب به عنوان یک فلوشیپ سم‌شناسی یک چیز است: «از نوشیدن پرهیز کنید.»
او می‌گوید محال است که در ایران الکل دست‌ساز استاندارد وجود داشته باشد و به جد معتقد است که هیچ نوع نوشیدنی الکی در کشور قابل تایید نیست.
چرا؟ پاسخ او به نحوه ساخت الکل‌های دست‌ساز در ایران برمی‌گردد: «ببینید در فرایند ساخت مشروبات الکلی تقطیری قطعا متانول تولید می‌شود(برعکس محصولات تخمیری نظیر شراب یا آبجو) اما برای اینکه میزان آن کم باشد نیاز است که به شکل صنعتی و در کارخانه‌ها تولید شود، اتفاقی که در کشورهای غربی می‌افتد اما در کشور ما که ساخت آن ممنوع است و به شکل زیرزمینی تولید می‌شود امکان اندازه گیری میزان متانول و یا کنترل استاندارد آن وجود ندارد و روش‌هایی مثل آزمایش گرفتن شعله روی محصول و سوختن آبی آن باورهای غلط است. بر این اساس هیچ نوشیدنی الکی قابل تایید در ایران وجود ندارد و مصرف‌کنندگان باید نسبت به این موضوع آگاه باشند.»
دکتر عرفان‌طلب ادامه می‌دهد: «بارها کسانی با مسمومیت بالا به اورژانس لقمان آمده‌اند که از بطری پلمپ شده با ظاهری شبیه محصولات خارجی، الکل مصرف کرده بودند. این یعنی به ظاهر بطری، طعم و بو، قیمت و پلمپ بودن آن به هیچ عنوان نمی‌توان اعتماد کرد.»
در واقع بهترین توصیه اجتناب است، از مصرف مشروبات الکلی پرهیز کنید.
