آژیر قرمز؛ ۱۱ میلیون دیابتی در ایران
رئیس انجمن دیابت ایران می‌گوید: در کشور خودمان نیز ۱۴.۵ درصد از افراد بزرگسال به دیابت مبتلا هستند که به صورت تقریبی حدود ۱۱ میلیون نفر می‌شوند که نیمی از آن‌ها از بیماری خود مطلع نیستند و زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که به یکی از عوارض دیابت دچار شده‌اند.
رئیس انجمن دیابت ایران تاکید می‌کند که بیش از ۳۰ سال است که ایران همزمان با سراسر دنیا روز جهانی دیابت را برگزار می‌کند. هدف برگزاری روز جهانی دیابت شناساندن دیابت و افزایش آگاهی عمومی در مورد دیابت است و امید می‌رود با این اتفاق عموم مردم در مورد این بیماری خاموش شناخت پیدا کنند.
به اعتقاد اسدالله رجب اگر مردم دیابت را بشناسند و کارشناسان توجه بیشتری به این بیماری داشته باشند، می‌توان جلوی شیوع روزافزون آن را گرفت. چند سالی است بحث افزایش آگاهی در کشور‌های اروپایی مطرح است و برخی از کشور‌ها مانند آلمان موفق شدند ۸۸ درصد آمار ابتلا به دیابت را در کشور خود کاهش دهند.
اسدالله رجب با اشاره به اینکه در خاورمیانه و محدوده جغرافیایی که ما در آن قرار گرفته‌ایم، آمار دیابت بالاست و این امر به ژن مردم در این منطقه، نوع تغذیه و افزایش چاقی مردم بستگی دارد، ادامه می‌دهد: «نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که متاسفانه خود دیابت به‌خودی‌خود انقدر‌ها هم مشکلی ندارد، اما وقتی فردی دیابت داشته باشد و موارد را رعایت نکند، دچار عوارضی می‌شود که بیمار را از پای می‌اندازد. در واقع عوارض دیابت مثل مشکل قلبی ۲۴ برابر برای فرد دیابتی که قند خونش کنترل نشده، خطرناک‌تر از فردی است که انسولین بدنش تحت کنترل است.»
او معتقد است که انقدر بحث دیابت و عوارض آن اهمیت دارد که در سال ۲۰۰۶ قطعنامه‌ای درباره دیابت به تصویب رسید. در این قطعنامه در مورد دیابت، عوارض زیاد و ناتوان‌کننده آن و هزینه‌های سرشاری که این بیماری به جوامع تحمیل می‌کند، صحبت شد و بیان شد که با آموزش می‌توان تا حدود زیادی این هزینه‌ها را کاهش داد.
آمار‌ها چه می‌گویند
دیابت یک بیماری جهانی است. براساس آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳۱ میلیون بزرگسال بالای ۲۰ سال گرفتار دیابت بوده‌اند و بیش از ۵۴۱ میلیون نفر در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند.
پیش‌بینی‌های این سازمان بین‌المللی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۴۵ رقم ابتلای افراد به دیابت ۷۸۳ میلیون نفر است و تخمین زده می‌شود ۷۵ درصد این افراد به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند. این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد این افراد در کشور‌هایی زندگی می‌کنند که با مشکل مالی روبه‌رو هستند.
رئیس انجمن دیابت ایران به این موضوع اشاره می‌کند که در کشور خودمان نیز ۱۴.۵ درصد از افراد بزرگسال به دیابت مبتلا هستند که به صورت تقریبی حدود ۱۱ میلیون نفر می‌شوند که نیمی از آن‌ها از بیماری خود مطلع نیستند و زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که به یکی از عوارض دیابت دچار شده‌اند.
او تاکید می‌کند که در کنار این آمار مبتلا بیش از ۱۸ درصد از افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند که اگر مراقبت نکنند دچار دیابت می‌شوند. در واقع می‌توانیم اینطور بگوییم که ۳۰ درصد مردم یا دیابتی هستند با در آینده دیابتی می‌شوند.
دیابت هم مانند سایر بیماری‌ها با کمبود دارو روبه‌رو است
این روز‌ها بحث کمبود دارو بسیار اهمیت دارد و همه بیماری‌ها از نبود این دارو‌ها در امان نماندند. دیابت نیز از جمله بیماری‌هایی است که بیمارانش با کمبود مواجه شدند. رئیس انجمن دیابت بر این باور است که درمان دیابت ۶ پایه اساسی دارد که دارو یک پایه آن است و اگر فردی ۵ پایه دیگر را رعایت کند، کمتر به دارو وابسته می‌شود.
مدیریت بیمار در کنترل دیابت
اسدالله رجب تاکید می‌کند که مهم‌ترین قدم در درمان دیابت آموزش است، آموزش انقدر اهمیت دارد که در کشور آلمان بر اثر این آموزش‌ها دیگر هیچ فردی به عوارض چشمی دیابت مانند نابینایی مبتلا نمی‌شود. در واقع آموزش باید به‌گونه‌ای باشد که فرد دیابتی را توانمندکرده و او توانایی مدیریت بیماری خودش را داشته باشد.
به اعتقاد این متخصص مدیریت افزایش میزان بیماری با خود بیمار است. فرد مبتلا به دیابت که آموزش دیده است، می‌تواند درمان بیماری‌اش را به‌صورت مشارکتی انجام دهد و به اینگونه هزینه‌های درمانی خودش را کاهش دهد. متاسفانه در کشور ما هنوز این ماجرا نهادینه نشده است و اگر بیماری به پزشک مراجعه کند و پزشک تنها راه درمان را به او نشان دهد و از تجویز دارو خودداری کند، قطعا بیمار او را به‌عنوان پزشکی حاذق قبول نمی‌کند و گمان می‌کند که کم‌کاری کرده است. این درحالی است که دیابت باید با آموزش و گفتگو پیش برود و با این اتفاق می‌توان تا میزان زیادی از مصرف دارو کم کرد.
او به فعالیت بدنی نیز اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «فعالیت جسمانی برای همه افراد اهمیت دارد، اما این موضوع برای فرد دیابتی بسیار مهم‌تر است، زیرا ورزش می‌تواند تا میزان زیادی از کاهش وزن افراد بکاهد و فرد بیمار کمتر با کمبود انسولین مواجه می‌شود.»
اسدالله رجب به این موضوع تاکید می‌کند که در حوزه دارو با مشکل روبه‌رو هستیم، خصوصا دارو‌هایی که از خارج وارد می‌شود. اما اگر فردی که آموزش دیده، بتواند مشکل خود را مدیریت کند، کمتر به دارو نیاز دارد، زیرا اگر فردی هم غذا زیاد مصرف کند و هم دارو بزند، نمی‌تواند انتظار این را داشته باشد که بیماری‌اش کنترل شود.
کرونا و افزایش آمار دیابتی‌ها
کرونا که شد افراد بیشتر در خانه ماندند، قرنطینه‌ها ادامه یافت و سبک تغذیه‌ها تغییر کرد. این‌ها در کنار هم سبب شد آمار بیشتری از افراد به دیابت مبتلا شوند.
این متخصص غدد در ادامه به این موضوع تاکید می‌کند که نمی‌توان آمار داد که تا چه میزان کرونا در افزایش دیابت تاثیرگذار بوده، اما نکته اینجاست که تحقیقات نشان می‌دهد ویروس‌ها در ابتلا به دیابت تاثیر دارند و افرادی که پتانسیل یا ژن دیابت دارند در صورت ابتلا به کرونا یا آنفلوآنزا به دیابت نوع یک نیز مبتلا می‌شوند.
رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و درمان چاقی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی نیز به این نکته تاکید می‌کند که در زمان کرونا مورد جالبی را می‌دیدیم و آن هم این بود که برخی از افراد که به کرونا مبتلا می‌شدند، قند خون‌شان بالا می‌رفت، هر چند که تعداد زیادی از آن‌ها مجددا خوب می‌شدند، اما این افزایش قند خون زنگ خطر بیماری دیابت را به صدا درمی‌آورد.
دکتر مجید، ولی زاده با تاکید بر اینکه افراد دیابتی در دوران کرونا بیماری شدیدتری را تجربه می‌کردند، ادامه می‌دهد: «بعد از کرونا آمار افراد دیابتی افزایش داشته است که دلایل مختلفی برای آن وجود دارد. در واقع کرونا به‌طور مستقیم باعث تخریب سلول‌هایی می‌شد که انسولین تولید می‌کنند.
او به بحث استرس اشاره می‌کند و می‌گوید: علاوه بر این، استرسی که هر نوع بیماری ایجاد می‌کند منجر به فعال‌شدن هورمون‌هایی می‌شود که اثرات ضدانسولینی دارند و باعث خنثی‌شدن اثر انسولین یا کاهش ترشح آن می‌شود، در نتیجه، انسولین که هورمون کاهنده قند خون است، عمل نمی‌کند و قند خون افزایش می‌یابد که به آن افزایش قند خون ناشی از استرس می‌گویند.
این ماجرا بیشتر برای افرادی که در بیمارستان بستری نمی‌شدند، رخ می‌داد که بعد از یک دوره مصرف دوباره برطرف می‌شد، اما پس از گذشت چند ماه از بیماری برخی از این بیماران دوباره مراجعه می‌کردند. بررسی‌ها در مورد آن‌ها نشان می‌داد که به قند خون مبتلا شده‌اند، در واقع می‌توان گفت به‌صورت ناشایع کرونا دیابت نوع یک را به صورت دائمی افزایش داده است.
